کامیار بهرنگ- پس از آغاز جنگ اول لبنان (۶ ژوئن ۱۹۸۲) و کشته و زخمی شدن هزاران کودک فلسطینی توسط ارتش اسرائیل، سازمان ملل متحد در ماه اوت همان سال به منظور نمایش پایبندی خود در حمایت از «رنج‌های کودکان قربانی خشونت و آزار فیزیکی، ذهنی، و عاطفی» ۴ ژوئن را به عنوان «روز جهانی کودکان بی‌گناه قربانی خشونت» (International Day of Innocent Chindren Victims of Aggression) نامگذاری کرد.
خاویر پرز دکویار، دبیرکل وقت سازمان ملل در پیامی تاکید کرد که «در این موقعیت حساس، باید وظیفه حساس خودمان را یادآوری کنیم. اینکه اطمینان حاصل شود تا حقوق کودکان مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر به ویژه حق مراقبت برای همه کودکان بدون استثنا تامین می‌شود».
مهمترین زمان برای پایان خشونت
بازرس ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در مورد خشونت علیه کودکان چندی پیش با برگزاری نشستی در استکهلم بر پایان دادن خشونت علیه کودکان با تمرکز به روی «سند پیشرفت ۲۰۳۰» تأکید نمود. این نشست با شعار «مهمترین زمان برای پایان خشونت»، سند جدیدی برای فعالیت در این زمینه منتشر کرده است.
در این سند ۷ مورد در اهمیت حقوق کودکان و تلاش برای از میان برداشتن تمام جنبه‌های خشونت علیه آنها شمرده شده است:
۱) آنها حق زندگی بدون خشونت دارند
۲) خشونت بر زندگی میلیون‌ها کودک تاثیرگذار دارد
۳) خشونت پیامدهای جدی برای کودک و جامعه دارد
۴) خشونت هرگز نمی‌تواند پنهان بماند
۵) خشونت هرگز قابل توجیه نیست
۶) امکان پیشگیری و حذف خشونت وجود دارد
۷) ما تمام تلاش‌های خودمان را برای پایان خشونت علیه کودکان انجام می‌دهیم
این سند همچنین تاکید دارد که «کودکان به عنوان عوامل اصلی تغییر و تحولات جامعه باید از هرگونه آسیبی محافظت شوند و امکان پیشرفت آنها در هر زمانی فراهم گردد». سازمان ملل متحد تاکید دارد که در این مسیر «نهادهای قانون‌گذاری و دولت‌ها» می‌بایست با بهترین قانون‌ها، منافع کودکان را به عنوان یک اصل ضروری در نظر داشته باشند. از سوی دیگر باید توجه داشت که «حفظ کرامت انسانی کودکان و حق حمایت از آنها در برابر خشونت تنها یک حس مشترک اخلاقی نیست و باید به عنوان یک الزام قانونی در کنوانسیون حقوق کودک و تعدات مندرج در بیانیه جهانی حقوق بشر به آن نگاه کرد».
پایان دادن به همه جنبه‌های خشونت
یکی از اهداف «سند توسعه ۲۰۳۰» سازمان ملل متحد «پایان دادن به سوء استفاده، قاچاق و همه اشکال خشونت و شکنجه علیه کودکان» است. نشست استکهلم و دیگر جلسه‌های جانبی امسال راه‌های گوناگونی را برای رسیدن به این هدف مورد بحث قرار داده‌اند. راه‌هایی مانند «منع قانونی خشونت، آموزش مشاوره گرفتن برای کودکان و پدران و مادران آنها، افزایش آگاهی به منظور تربیت پدران و مادران، ایجاد شهرها، مدارس و زمین‌های بازی امن» از مواردی است که می‌تواند به «خشونت صفر» بیانجامد.
جهان امروز بیش از همیشه پذیرای نظرات «ضد خشونت» بخصوص علیه کودکان است. زمانی که به باور بسیاری «بهترین فرصت برای سرمایه‌گذاری به روی این موضوع» است تا با تحریک و حمایت از طرح‌های مثبت، راه دستیابی به سند توسعه سازمان ملل متحد را هموار سازد.
استفاده از فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، اینترنت، رسانه‌های اجتماعی و تاکید بر نوآوری‌های آنلاین به منظور فشار بر دولت‌ها و قانون‌گذاران برای تصویب قوانین محکم و جدی ضد خشونت از دیگر راه‌هایی است که می‌تواند زمینه‌های خشونت در جامعه را کمرنگ کند.
پایان دادن به خشونت علیه کودکان و نقش ما
هر کدام از ما به عنوان شهروندان زمین می‌توانیم نقشی مهم در پایان دادن به این جنبه‌ی سیاه جهان داشته باشیم. هر کدام از ما می‌توانیم آگاهی دهنده، نگهبان و یا حامی برنامه‌های ضد خشونت باشیم.
ایجاد زمینه‌های لازم برای حمایت چهره‌های سیاسی، اجتماعی، هنری، ورزشی و … جهت حمایت از طرح‌های ضد خشونت و گسترش فرهنگ ضد خشونت با محور احترام به حقوق کودکان نمونه‌ی ساده‌ای از چنین فعالیت‌هایی است.
ایجاد سازمان‌های مردم‌نهاد و همکاری با سازمان‌های ملی، منطقه‌ای و جهانی در این مورد به منظور بالا بردن سطح آگاهی‌های فردی، شناسایی ابتکار دیگر سازمان‌ها و گسترش فعالیت‌های شبکه‌ای می‌تواند فضای بسیار مناسبی را برای پاسداران حقوق کودک و تمام کسانی که علیه خشونت فعالیت می‌کنند فراهم آورد.
حامیان این برنامه‌ها در واقع منبع انرژی برای پیشرفت و فعالیت نهادها و شبکه‌هایی هستند که در سطح محلی و ملی در این زمینه فعالیت دارند. هرچند نیروهای داوطلب همواره منشاء فعالیت‌های بسیار تاثیرگذاری بوده‌اند اما حمایت‌های حتی کوچک مالی اگر به صورت سازماندهی شده انجام شود، آن اثرات را چندین برابر خواهد کرد.
۱۰ ضرورت برای کودکان
یکی از دستاوردهای «روز جهانی کودکان بی‌گناه قربانی خشونت» را می‌توان دستیابی به سندی به عنوان «۱۰ ضرورت برای کودکان» در یونیسف دانست. سندی که در آن به ۱۰ حقوق و ضروت پایه‌ای برای کودکان اشاره دارد:
۱) رفع همه اشکال تبعیض و محرومیت علیه کودکان
۲) اولویت بخشیدن به مساله کودکان در سطح دولتی، فردی، سازمان‌های غیردولتی، نهادها و گروه‌های مذهبی و بخش خصوصی
۳) تضمین بهترین شروع ممکن برای تمام کودکان و مراقبت از آنها
۴) مبارزه با ایدز و HIV
۵) توقف آزار، سوء استفاده و بهره‌کشی‌های جنسی و اقتصادی
۶) ایجاد زمینه‌های لازم برای شنیده شدن مطالبات کودکان و شرکت دادن آنها در تصمیم‌گیری‌های حوزه کودک
۷) آموزش برابر برای کودکان دختر و پسر
۸) محافظت از کودکان در برابر وحشت ناشی از درگیری‌های نظامی و مسلحانه
۹) حفاظت از محیط زیست برای نسل‌های بعدی کودکان
۱۰) مبارزه با فقر، بالابردن سطح مراقبت‌های بهداشتی و اولویت بخشیدن به رفاه کودکان
قوانین ضد حقوق
ایران با اینکه در بسیاری از برنامه‌ها و سمینارهای مشترک با یونیسف در این مورد همکاری کرده است اما زمینه‌های رفع خشونت علیه کودکان همچنان به طور مشهودی در جامعه دیده نمی‌شود. جمهوری اسلامی از سال ۱۳۷۳ به کنوانسیون حقوق کودک پیوسته اما بسیاری از قوانین عادی و قضائی کشور با این کنوانسیون در تضاد است.
عدم حمایت از کودکان کار، عدم پشتیبانی قانونی و بهداشتی از کودکانی که مورد خشونت خانگی قرار می‌گیرند، تایید عملی ازدواج در سنین کودکی، نبود برنامه‌های فراگیر برای مبارزه با پدیده کودکان خیابانی، عدم برخورد قاطع با معلمانی که علیه شاگردان خود خشونت به کار می‌برند، و سرانجام صدور و اجرای حکم اعدام برای کودکان و نوجوانان تنها بارزترین مواردی از قوانین موجود در جمهوری اسلامی هستند که به صراحت با کنوانسیون حقوق کودک در تضاد است.
برخوردهای صورت گرفته با کودکان مهاجر به خصوص افغان‌ها و عدم سرمایه‌گذاری مناسب برای ایجاد سیستم آموزشی برابر نیز از دیگر زمینه‌هایی است که همواره به آن بی‌توجهی می‌شود.
اولین اقدام ممکن در ایران می‌تواند ایجاد حرکتی عمومی برای مخالفت با بند یک از ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی باشد که تاکید دارد «اقدامات والدین و اولیای قانونی و سرپرستان صغار و محجورین که به منظور تأدیب یا حفاظت آنها انجام شود مشروط به اینکه اقدامات مذکور در حد متعارف تأدیب و محافظت باشد».
این قانون در سال‌های گذشته همواره زمینه‌های لازم برای خشونت‌های خانگی را فراهم آورده و حتی در صورت شکایت، راه فرار از برخوردهای قانونی را باز گذاشته است. حال آنکه آموزش و گسترش فرهنگ عدم خشونت از خانواده و از کودکی آغاز می‌شود.
