هیچ زنی به هیات رییسه مجلس راه نیافت ولی یک زن همسن انقلاب اسلامی با «خدای رنگینکمان» به مجلس رفت.
انتخاب هیات رئیسه دائم مجلس شورای اسلامی هم برگزار شد و رییس قبلی به عنوان رییس جدید در جای خود باقی ماند.
هر دو جناح رقیب شرکت کننده در انتخابات اسفندماه سال گذشته مدعی بودند که اکثریت مجلس را در دست دارند اما به باور برخی از ناظران، مجلس دهم مجلسی خواهد بود که هیچ گروهی در آن اکثریت نداشته و نیروهای مستقل که ظاهرا میانهرو هستند نتیجه نهایی تصمیمات آینده را مشخص خواهند کرد. البته بنا به تجربه، افراد به اصطلاح مستقل نیز نهایتا زیر چتر یکی از جناحها قرار گرفته و به سود یکی از آنها عمل میکنند.
بامداد سهشنبه از مجموع ۲۷۳رای، مسعود پزشکیان (اصلاحطلب و وزیر بهداشت کابینهی دوم سید محمد خاتمی) با ۱۵۸ رای به عنوان نایب رئیس اول و علی مطهری (مستقل و نفر دوم لیست امید در تهران) با ۱۳۳ رای به عنوان نایب رئیس دوم انتخاب شدند. محمد قسیم عثمانی (نخستین عضو اهل سنت در تاریخ هیات رئیسه دائمی مجلس و مورد حمایت لیست امید) به کارپردازی رسید. هر دو فراکسیون امید و ولایت هم بر سر ریاست علی لاریجانی (اصولگرای حامی دولت و نامزد لیست امید در قم) به توافق رسیدند و او با ۲۳۲ رأی بیشترین آرا نسبت به دورههای گذشته را برای ریاست مجلس به دست آورد.
این در حالیست که پیش از این، آرایش هیات رئیسه موقت، شکست کامل «لیست امید» را نشان میداد. برای نمونه، محمد دهقان از اعضای «جبهه پایداری انقلاب اسلامی» با ۱۳۶ رای و تنها ۴ رای بیشتر توانسته بود مانع ورود علی مطهری به هیات رییسه شود. اما در انتخابات هیات رییسه دایمی، مطهری با ۱۳۳ رای و به دست آوردن ۱ رای بیشتر از محمد دهقان که ۱۸ رأی خود را از دست داده بود، به عنوان نایب رئیس دوم انتخاب شد. احتمالا نتایج انتخابات هیات رییسه موقت و توافقهای پشت پرده بر جابجایی آرای نمایندگان در انتخابات دوم تأثیر داشته است.
سالی که نکوست…
نمایندگانی که با عنوان «لیست امید» وارد مجلس دهم شدهاند اولین گامهای خود را با ناامیدی برداشتند. با اینکه ترکیب هیات رئیسه دائم، نمایشی از کلیت مجلس را نشان میدهد اما رای پایین محمدرضا عارف در انتخابات نخست و نامزد نشدنش برای هیات رییسه دایم، نشان از ضعف فراکسیون «امید» و «اصلاح» در این دوره از مجلس شورای اسلامی دارد. به دلیل همین وضعیت است که برخی از تحلیلگران وابسته به جبههی اصلاحات و حامیان لیست امید، با فاصله گرفتن از تبلیغاتی که در روزهای انتخابات هفتم اسفند ۹۴ به راه انداخته بودند، کارکرد این لیست را نه تلاش برای تغییر چهره و توازن مجلس دهم به مجلسی اصلاحطلب بلکه تنها جهت جلوگیری از ورود نیروهای تندرو قلمداد میکنند. این در حالیست که رای بالای محمد دهقان، از چهرههای تندرو، این تحلیل را نیز با تردید روبرو کرده است.
اما آنچه «لیست امید» را از مضمون ادعایی آن تهی میکند، عدم پایداری بر حق پایمال شده مینو خالقی، نمایندهی معزول یا رد صلاحیتشدهی اصفهان است که رییس دولت «تدبیر و امید» و وزارت کشورش جز بیان سخنان بیپشتوانه تلاشی برای حمایت از حق او نکردند. در نهایت نیز یک رأی خامنهای بر هزاران رأی اصفهانیها پیروز شد.
این در حالی بود که نخست محمد جواد فتحی، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی از تلاش برای ارجاع اعتبارنامه خالقی به مجلس خبر داد اما بعد با اشاره به صحبتهای علی لاریجانی تاکید کرد که «موضوع خانم خالقی از حیطه بررسی مجلس خارج شده است» و سپس خود مینو خالقی نیز که پیگیر حق قانونی خود شده بود، مجبور شد بر حکم رهبر جمهوری اسلامی که نظر شورای نگهبان را در عدم صلاحیت وی تایید کرده بود، گردن بنهد. به این ترتیب دهمین دورهی مجلس شورای اسلامی کار خود را با نخستین کرنش در برابر حکم حکومتی آغاز کرد.
از سوی دیگر با توجه به صحبتهای نادر قاضیپور، نماینده اورمیه در مجلس دهم که بسیاری آن را بیاحترامی به مقام زن دانسته بودند، انتظار میرفت که فراکسیون زنان «لیست امید» دست کم به اعتبارنامه او اعتراض کند. اما طیبه سیاوشی از اعضای این فراکسیون با اشاره به اینکه «ما به رای مردم اورمیه احترام میگذاریم» تاکید کرد که هیچ اعتراضی به اعتبارنامه قاضیپور نخواهند کرد.
آیا با همین دو نمونه نباید یادآور شد سالی که نکوست از بهارش پیداست؟!
هیات رئیسه مردان بدون زنان
این یک اصل است که هیات رئیسه همواره جایگاه افراد با تجربه است که توان مدیریت مجلس و امور مربوط به آن را داشته باشند. اما سهیلا جلودارزاده که تجربه چندین دوره حضور در مجلس را دارد حتی برای مقام دبیری هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی هم نتوانست رای کافی به دست آورد. پروانه مافی نیز که خود را برای سمت ناظر هیات رئیسه معرفی کرده بود رای لازم را به دست نیاورد.
با این حساب هیچ یک از زنان نماینده مجلس دهم فعلا جایی در هیات رئیسه ندارند و باید دید که آیا میتوانند در ماههای آینده چنان نقشی در صحن مجلس ایفا کنند که خود را در قوهی مقننهی مذکر بالا بکشند یا مانند دورههای گذشته خاموشترین فراکسیون مجلس شورای اسلامی لقب میگیرند.
مجلس سرگردان یا مجلس گذار؟!
ترکیب هیات رئیسه مجلس دهم را شاید بتوان شکلی مناسب برای دولت روحانی تا روزهای مانده به نخستین دور ریاست جمهوری وی ارزیابی کرد. حضور پزشکیان پشت سر علی لاریجانی به عنوان نایب رئیس اول این امید را به دولت روحانی میدهد تا شاید مجلس کمی به سوی تمایلات دولت روحانی مدیریت شود.
از سوی دیگر انتخاب علی مطهری به عنوان نایب رئیس دوم، اهمیتی متفاوت به جایگاه ریاست میدهد. کسی که به گفتهی خودش در مجلس نهم صدای تنهایی داشت حالا در جایگاهی مینشیند که قدرت بیشتری به صدای او میدهد. اما یک سوی دیگر سکه انتخاب مطهری کم کردن ضرب صدای او به واسطه عنوان رسمیاش خواهد بود. از همین رو شاید نقش سابق وی را محمدرضا عارف بتواند بازی کند که در حال حاضر هیچ سمتی در مجلس ندارد. نقشی که به نظر نمیرسد حتی اگر به عارف داده شود، وی بتواند از پس آن بر آید.
ورود محمد قسیم عثمانی به عنوان اولین سنی مذهب به جایگاه هیات رئیسه نیز امری مهم در چهارچوب جمهوری اسلامی به شمار میرود. در اهمیت این انتخاب همین بس که در مجلس ششم صحبت از انتخاب جلال جلالیزاده، آشوبی در میان روحانیون قم به پا کرد که حتی برخی تهدید کردند کفنپوشان در برابر مجلس تحصن خواهند کرد.
در هر صورت این مجلس، با بیشترین شمار زنان تا کنون و کمترین شمار ملایان در ده دوره تشکیل خود، بیتردید مجلسی متفاوت است. اما نقش آن را بین سرگردانی و گذار، آینده نشان خواهد داد.
خداوند رنگین کمان
اما شاید یکی از مهمترین رویدادهای آغاز کار مجلس دهم را بتوان شعرخوانی سکینه الماسی دانست که بین رأیدهندگانش به «پدیده انتخابات» و «بانوی اعتدال» معروف است. او اگر چه یک روز بعد سخنان خود را پس از «بسمالله…» با یک بیت مداحی ادامه داد، اما نخستین سخنان خود در صحن مجلس را «به نام خداوند رنگین کمان» آغاز کرد که با شیوهی گفتاری و رفتاری نمایندگان از جمله زنانی که تا کنون در مجلس شورای اسلامی بودهاند، تفاوت دارد. شاید همین تفاوت بود که علی لاریجانی رییس مجلس را به خنده واداشت حال آنکه نسلی که پس از انقلاب به دنیا آمده و اینک پایش به نهادهای رژیم میرسد، به جای خنده، باید برای زمامداران جای نگرانی داشته باشد. لاریجانی روز بعد خندیدنش به «خدای رنگینکمان» را تکذیب کرد و گفت روزنامهنگاران شیطنت کردهاند و او فقط چون خسته بوده، «چشمانش را مالش میداده» است.
خطهای موازی و شناور
میگویند «منفعتطلبان خطهای موازی هستند که سرانجام به هم میرسند». مجلس دهم شاید مجموعهای از این خطها باشد که در شکلهای مختلف به هم خواهند رسید. نمونه آن را در رای جبهه پایداری به علی لاریجانی در برابر محمدرضا عارف دیدیم. گروهی که در روزهای انتخابات در شهر قم بیشترین حملهها را به لاریجانی کرده بود، حالا در برابر عارف از او حمایت میکند. اما همین گروه در رأیگیری برای رییس دایمی مجلس، از آنجا که به ریاست لاریجانی اطمینان داشت، ۳۹ رای خود را سفید به صندوق انداخت. به این ترتیب لاریجانی نمیتواند روی پشتیبانی این گروه اطمینان کند مگر هنگامی که او در رقابت با «اصلاحطلبان» قرار داشته باشد.
از آن سو، روی افرادی که در «لیست امید» حضور داشتند هم نمیتوان حساب باز کرد چرا که آنها نیز نشان دادند از کسی یا جریانی پشتیبانی میکنند که به سودشان باشد.
به این ترتیب، مجلس دهم یک مجلس خاکستری است که فراکسیون در معنای کلاسیک و پارلمانیاش در آن وجود ندارد بلکه خطوط موازی و شناوری هستند که هر بار بر اساس گفتگوهای پشت پرده و لابیهای درون راهروهای مجلس میتوانند جهت خود را به سود یا به زیان دولت روحانی تغییر بدهند. اما نکتهی غیرقابل مناقشه و انکارناپذیر این است که رهبر و حکم حکومتی بالای همهی این خطوط و این جناحها و این نمایندگان و همچنین دولت قرار دارد. وقتی رأی و حق انتخاب مردم را بتوان زیر پا گذاشت، نهادهای حکومتی که ساز و کار و یار رژیم هستند، جای خود دارند.