نمونه‌ای از آداب بین‌المللی جمهوری اسلامی:
درخواست ویزای نمایندگان کنگره آمریکا و حاشیه‌های آن

در ۴ فوریه ۲۰۱۶ سه تن از نمایندگان کنگره آمریکا درخواست روادید خود را برای سفر به ایران تسلیم دفتر حافظ منافع جمهوری اسلامی در سفارت پاکستان واقع در واشنگتن نمودند.

این نمایندگان (مایک پمپیو، لی زلدین، فرانک لوبیوندو) هدف از این سفر را در فرم درخواست ویزا، دیدار با گروگان­های آمریکایی در ایران (منظور تفنگداران دریایی آمریکایی است که البته کمی بعد از این درخواست آزاد شدند)، سفر به سه مرکز اتمی ایران شامل اراک، نطنز و پارچین، دیدار و گفتگو با مسئولین نظامی و مطلع شدن از ابعاد برنامه موشکی ایران و نظارت بر انتخابات مجلس و خبرگان اعلام کردند.

هرچند از ابتدا مشخص بود که دولت ایران به این خواسته­‌ها تن نخواهد داد اما این نمایندگان بر درخواست خود پافشاری کردند و پس از آنکه چند ماهی را در بی خبری گذراندند در تاریخ ۱۲ آوریل نامه‌ای به محمد جواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران نوشتند و از وی خواستار رسیدگی به درخواست ویزا­یشان شدند.

در این نامه نمایندگان کنگره از عدم پاسخگویی دفتر حافظ منافع ایران در آمریکا گله کردند و خواهان آن شدند که حتی در صورت رد درخواست ویزای­شان دلایل این موضوع را آن طور که مرسوم است کتبی دریافت کنند.

در این نامه همچنین این نمایندگان به موضوع درخواست­شان به نظارت بر انتخابات اسفندماه اشاره کردند و تاخیر در پاسخگویی و عدم همکاری وزارت خارجه را مسبب از دست رفتن این فرصت دانستند.  این نمایندگان خطاب به ظریف نوشته‌اند: «با توجه به ادعای شما که تعداد کثیری از اعتدالگرایان در این انتخابات کرسی‌ها را به دست آورده‌اند پس نباید مشکلی برای سفر ما به ایران وجود داشته باشد، اما همچنان به درخواست ما رسیدگی نمی‌شود و کار با تاخیر عمدی روبرو شده است.»

همچنین در این نامه نمایندگان کنگره به سفر اخیر ولی‌الله سیف به آمریکا اشاره کرده‌ و سفر مقامات ایرانی به آمریکایی را دلیلی بر امکان برخورداری از سفرهای مشابه برای نمایندگان و اعضای دولت آمریکا دانستند.

اما در پاسخ به این نمایندگان، وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران نامه‌ای تسلیم وزارت خارجه آمریکا نموده که از همان طریق نیز به نمایندگان متقاضی ویزا ابلاغ شده است. نامه وزارت خارجه جمهوری اسلامی، صرف نظر از اینکه درخواست‌های سه نماینده‌ی کنگره آمریکا قانونی و متعارف بوده است یا نه، کاملا به دور از آداب معمول تنظیم شده است. در این نامه چنین چنین آمده:

«نمایندگان:

وزیر خارجه از نامه ۱۲ آوریل شما مطلع گردید. در رابطه با ادعای شما مبنی بر درخواست ویزا لازم است توجه‌تان را به موضوعات زیر جلب نماییم:

– بر خلاف آنچه که شما تصور می‌کنید اعضای کنگره آمریکا حق دیکته کردن قوانین بر دیگر کشورها را ندارند و این موضوع شامل قوانین ویزای جمهوری اسلامی نیز می‌شود، بهتر است توجه داشته باشید که به عنوان نمایندگان کنگره تنها در آمریکا محل قانونی دارید و از حاکمیت جهانی برخوردار نیستید.

– در برجام به صراحت آمده است که تنها مرجع بازرسی از مراکز اتمی ایران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است  و نه اعضای توافق کننده و این شامل آمریکا نیز می‌شود. و هیچ یک از شهروندان و مقامات این کشورها نمی‌تواند برای خود حق ویژه‌ای قائل شود و در خواست بازرسی و نظارت بر روند برجام را نماید. چنین حقی در متن هیچ یک از تفاهم‌نامه‌ها نیامده است و نه برجام و نه هیچ یک از قوانین بین‌المللی این اجازه را نمی‌دهد تا چنین تعارضی به استقلال کشوری صورت گیرد.

– در دنیای مدرن نظارت بر انتخابات از سوی نمایندگان پارلمان کشور دیگر و دیگر مقامات تنها از راه دعوت از سوی برگزارکننده و در یک توافق و تفاهم و درخواست رسمی و دو طرفه صورت می‌گیرد و نه برپایه یک درخواست یک‌سویه آن هم نه در سطح مرسوم و نه از سوی اشخاص و نمایندگان که خود برای خود این حق را در نظر می‌گیرند. باید به شما یاد آوری کنیم ایران و ایالات متحده روابط دیپلماتیک ندارند و به همین دلیل برنامه مشترکی هم برای نظارت بر انتخابات وجود ندارد.

– موضوع بعد اینکه کنگره آمریکا به تازگی قانونی را وضع کرده مبنی بر اینکه اشخاصی که به ایران سفر کرده باشند باید در هنگام ورود به آمریکا ویزا دریافت نمایند. زمانی که آقای جان کری سعی داشت تا بر پایه وعده‌هایی که در هنگام عقد برجام داده بود این قانون را منفک نماید برخی از شما نمایندگان کنگره رسما مدعی شدید که چنین اقدامی امنیت ملی آمریکا را به خطر می‌اندازد. این مضحک است که شما باور دارید سفر به ایران، شهروندان دیگر کشورها را تبدیل به بنیادگرا و تندرو مذهبی می‌کند و در بازگشت و یا سفر به آمریکا برای امنیت کشور شما خطرآفرین خواهند بود اما خود شما می‌خواهید به ایران سفر کنید و حتما معتقدید این مسافرت همچین تاثیری بر شما نخواهد داشت؟

– در جواب ادعای شما باید گفت: از ۱۹۸۰ که آمریکا روابط دیپلماتیک‌ خود را با ایران متوقف کرد سفر مقامات ایران به آمریکا  از سوی کشور شما ممنوع شده است و ما تنها اجازه داشته‌ایم در حد محدود و در موارد خاص و تنها پس از گذراندن مراحل قانونی لازم به سازمان‌های بین‌المللی که در خاک آمریکا واقع شده‌اند  سفر کنیم.

این در حالیست که دولت آمریکا بر پایه توافق‌های بین‌المللی موظف است بدون هیچ مانعی امکان مسافرت مقامات تمام کشورها را به این مراکز بین‌المللی مهیا نماید. اما این وظیفه هیچ گاه بدون دردسر اجرا نشده و بر خلاف آنچه شما فکر می‌کنید مقامات ایرانی که برای شرکت در جلسات سازمان ملل و زیر شاخه‌هایش به نیویورک می آیند تنها مجاز هستند که در شعاع ۲۵ کیلومتری از میدان کلمبوس در مانهاتان تردد کنند. این تعبیر آن مهمان‌نوازی است که شما در نامه‌تان به آن اشاره کردید؟

– از زمانی که بحران اتمی با تفاهم بر سر برجام به نتیجه رسید ده‌ها هزار توریست، دانشمند و دانش پژوه، مخترع، دانشجو و تاجر از سراسر جهان مخصوصا آمریکا از ما ویزا گرفتند و به ایران سفر کردند، بدون هیچ تاخیر و دردسری. آنها این امکان را یافته‌اند چرا که در کمال احترام به قوانین ما و با احترامات متقابل و از راه صحیح و به دور از هر گونه خودبزرگ‌بینی و حق به جانبی برای دریافت ویزا اقدام نموده‌اند. نه مثل شما که در کمال حق به جانبی درخواست ویزا به منظور اقداماتی نمودید که در حیطه قانونی مقام شما نیست. ما معتقدیم هیچ کشوری که برای خود ارزش و احترام قائل باشد  در چنین شرایطی ویزا صادر نمی‌کند.

– در ادامه ما معتقدیم که در خواست ویزای شما یک اقدام تبلیغاتی  و جهت جوسازی بود و منظور دیدار از یک کشور مستقل  و آزاد را در خود نداشته به همین خاطر با درخواست شما از همین منظر و جایگاه برخورد شده و می‌شود.

دفتر وزیر امور خارجه
جمهوری اسلامی ایران
تهران. ایران»

*متن این نامه‌ها توسط خود نمایندگان منتشر شده است.
*ترجمه و تنظیم: محسن بهزاد کریمی