احمد رأفت – رجب طیب اردوغان که در این ساعات سرگرم پاکسازی ارتش، ژاندارمری، قوه قضائیه و دستگاه اداری از عناصر وابسته به گروه‌های مخلف به ویژه هواداران فتح‌الله گولن است، از احزاب اپوزیسیون حاضر در پارلمان به خاطر مخالفت صریح‌شان با کودتا تشکر کرد.
البته اردوغان در حالی که در این سپاسگزاری به حزب سکولار «جمهوری‌خواه خلق» و حزب راستگرا و ناسیونالیست «جنبش ملی» در صحبت‌هایش اشاره کرد، نامی از حزب سوم حاضر در پارلمان، یعنی «حزب دمکراتیک خلق»، که اکثریت هوادارن و رهبرانش را کردهای ترکیه تشکیل می‌دهند نامی نبرد.
در نشستی که در پارلمان ترکیه در جهت بررسی کودتای نافرجام تشکیل شد، رهبران هر سه حزب حاضر در پارلمان رشته سخن را به دست گرفتند و کودتا را محکوم کردند. کمال قلیچدار اوغلو، رئیس حزب جمهوری خواه خلق در اظهاراتی ضمن محکوم کردن کودتا گفت: «اتحاد احزاب در برخورد با این کودتا یک بار دیگر نشان داد که حل و فصل مسائل ترکیه با دموکراسی و در کنار هم امکان‌پذیر است. محدود کردن دموکراسی، عدالت یک‌جانبه و نادیده گرفتن قانون اساسی آغازگر مشکلات جدی در این کشور بود. کسانی که از خطوط قرمز قانون اساسی ترکیه تخطی کنند، تاوان کارهای خود را پس خواهند داد».
هشدار به اردوغان
سخنان کمال قلیچدار اوغلو البته بیش از آنکه در محکوم کردن کودتا باشد، هشداری به رجب طیب اردوغان و حزب «توسعه و عدالت» بود. سکولارهای ترکیه به شدت نگران هستند که این کودتای نافرجام شرایط را برای تغییراتی در قانون اساسی که مورد نظر اردوغان است تسهیل کند. رهبران سوسیال دمکرات این حزب بارها سیاست‌های اسلامگرای حزب «توسعه و عدالت» را مورد انتقاد قرار داده‌اند. البته یکی از رهبران تاریخی این حزب، دنیز بایکال که سکان رهبری حزب را از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۰ در دست داشت، نظر متفاوتی دارد.
دنیز بایکال که مدتی نیز نایب رئیس بین‌الملل سوسیالیست بوده است بدون بازی با کلمات اعلام کرد این کودتا ساخته و پرداخته خود رجب طیب اردوغان و حزب «توسعه و عدالت» است. دنیز بایکال گفت: «این خیمه شب بازی را اردوغان راه انداخته است تا راه را برای تغییراتی که در نظر دارد در قانون اساسی انجام دهد باز کند و روند اسلامی کردن کشور را تسریع بخشد». دنیز بایکال در ادامه افزود: «اردوغان با تغییرات در قانون اساسی می‌خواهد تمام قدرت را در دستان خود متمرکز کند و برای این کار احتیاج به حادثه‌آفرینی داشت».
دولت باغچلی، رئیس حزب راستگرا و پان ترکیست «حرکت ملی» نیز در اظهاراتی حمایت کامل حزب‌اش از «دولت مشروع ترکیه در مقابل کودتاگران» را اعلام کرد. دولت باغچلی گفت: «دموکراسی ترکیه با این کودتای نافرجام آزمون سختی را پشت سر گذاشت. جنایتکارانی که مجلس را بمباران کردند در واقع ملت ترکیه را هدف قرار دادند. هر بمبی که به ساختمان پارلمان برخورد کرد بمبی بود که ۷۹ میلیون شهروند ترکیه را هدف گرفته بود. حوادث دیشب یک حمله تروریستی از جانب یک گروه کوچک در داخل ارتش بود».
سیاست‌های اردوغان زمینه‌ساز کودتا
ادریس بالوکن، رئیس فراکسیون پارلمانی «حزب دموکراتیک خلق‌ها»، که با توجه به عدم حضور رهبران کرد این حزب در آنکارا و پارلمان، به دلیل محکومیت آنها از سوی قوه قضائیه به درخواست اردوغان، صحبت می‌کرد، گفت: «هنوز تهدید کودتا ادامه دارد، کودتایی که هدف آن ایجاد هرج و مرج در کشور است. ما به عنوان حزب دموکراتیک خلق‌ها این کودتا را محکوم می‌کنیم. سرکوب این کودتا بزرگترین خواسته ما است. چنین حملاتی به هیچ عنوان پیروز نخواهند شد. ملت ترکیه هیچ‌گاه در برابر کودتا گردن سر خم نکرده و نخواهد کرد. ما آماده هر نوع همکاری سیاسی برای ایجاد صلح و دموکراسی در کشور هستیم». بالوکن افزود :«جوّ امنیتی و درگیری‌های پس از انتخابات پارلمانی ۷ ژوین راه را برای این کودتا هموار کرد و خطر کودتای دیگری اگر مشکلات ناشی از زیاده‌خواهی حزب حاکم برطرف نشوند کشور را تهدید می‌کند. امروز نهاد‌های سیاسی و به ویژه حزب حاکم وظیفه سنگینی را بر دوش دارند. وقایع دردناک و اسفناک ماه‌های گذشته در شهرهائی چون جزیره و سیلوان و در منطقه اژه و دریای سیاه، اگر ما به دمکراسی برنگردیم بدون شک راه را برای کودتاهای جدیدی هموار خواهند کرد».
بسیاری از تحلیلگران یکی از عوامل شکست این کودتا را مخالفت صریح و فوری تمامی احزاب حاضر در پارلمان با کودتاگران می‌دانند، که مقاومت مردمی را در خیابان‌ها رقم زدند. البته از دیگر عواملی که در این روزها برای توجیه شکست کودتا از آنها نام برده می‌شود باید به دو دستگی در ارتش، عملکرد رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و همچنین نقش مساجد نیز اشاره کرد. اردوغان که در این سال‌ها بارها تلاش کرد شبکه‌های اجتماعی را فیلتر کند و این شبکه‌ها را «ابزار شیطانی» می‌نامید، با استفاده از فیس تایم و توییتر توانست از اولین لحظات کودتا با مردم تماس برقرار کند و آنها را دعوت به مقاومت در مقابل کودتاگران کند. رسانه‌های ترکیه نیز که در سال‌های اخیر بهای بسیار سنگینی پرداختند و می‌توان آنها را از جمله قربانیان اصلی رفتار اقتدار‌گرایانه رجب طیب اردوغان به حساب آورد از همان ابتدا کودتا و کودتاگران را محکوم کردند.
دقایقی پس از پخش پیام فیس تایمی اردوغان از شبکه خصوصی سی ان ان ترکیه، بلندگوهای اکثر مساجد ترکیه مردم را دعوت کردند به خیابان بیایند و از «دولت مشروع و رئیس جمهور قانونی» حمایت کنند. پیامی که در تمام مدت شب تکرار شد و بسیاری از اسلامگرایان نیز، آنچنان که در تصاویر دیده می‌شود، به صورت فردی و یا سازماندهی شده به خیابان‌ها ریختند. بسیاری معتقدند که این حمایت اسلامگرایان و مساجد بهانه‌ای خواهد بود تا روند اسلامی کردن قوانین در ترکیه با سرعت بیشتری انجام پذیرد.
