احمد رافت – تیراندازی یک جوان ۱۸ ساله ایرانی‌تبار در مونیخ با ده کشته، البته یکی از آنها خود این جوان است، به گفته پلیس ایالت بایرن در آلمان، بر خلاف آنچه در ابتدا تصور می‌شد، این کشتار با انگیزه سیاسی انجام نگرفته است. 
این جوان که همسایگانش از او به عنوان فردی خوشرو و آرام یاد می‌کنند، به احتمال زیاد در شرایط روانی خاصی دست به این جنایت زده است. از بازرسی منزل او، برپایه آنچه رسانه‌های آلمانی می‌نویسند، پلیس چندین بازی رایانه‌ای تیراندازی یافته است. پدیده رجوع به خشونت و اسلحه برای جلب توجه به مشکلات و مطرح شدن در رسانه‌ها، به ویژه شبکه‌های اجتماعی، پدیده‌ای نوظهور نیست اگرچه در سالهای اخیر ما شاهد گسترش آن هستیم. بر پایه آخرین گزارش یوروپل یا پلیس اروپائی، که سه‌شنبه در لاهه، شهری که مقر اصلی این نهاد در آن قرار دارد، بسیاری از عملیات‌های تروریستی هفته‌های اخیر نیز توسط کسانی انجام گرفته است که دارای اختلالات روانی بوده و بدون ارتباط مستقیم با گروه‌های تروریستی وارد عمل شده‌اند؛ پدیده‌ای که یوروپل در مقدمه این گزارش سالانه نسبت به آن هشدار می‌دهد. یوروپل معتقد است که امروز ما با پدیده جدید و خطرناکی به نام تروریسم فردی مواجه هستیم.
در این مقدمه با اشاره به حملات تروریستی اخیر در ورتسبورگ، نیس و اورلاندو استدلال شده است که هیچکدام از این تروریست‌ها از قبل با داعش یا هیچ گروه تروریستی دیگری در تماس تشکیلاتی نبودند، اگرچه می‌توانستند به این گروه تمایل داشته باشند. این تروریست‌ها، بنا بر اعتقاد کارشناسان یوروپل، مشکلات روانی دارند و در پیامد این اختلالات به گروه‌های خرابکار و به عملیات تروریستی گرایش پیدا کرده‌اند.
تروریسم لجام گسیخته
توماس دمزیر، وزیر کشور آلمان نیز در رابطه با پدیده تروریسم فردی هشدار داد و افزود متاسفانه باید خود را آماده حملات بیشتری از سوی این افراد و یا گروه‌های کوچک بکنیم. وزیر خارجه آلمان اعمالی چون حمله با تبر به مسافران یک قطار در ایالت بایرن را «رفتار تروریستی لجام گسیخته» دانست. دقیقا نظری که کارشناسان یوروپل هم در مقدمه گزارش سالانه‌شان ارائه داده‌اند. استفانو دامبروسو، قاضی ایتالیائی که سال‌هاست در سطح بین‌المللی سرگرم تحلیل پدیده‌ای به نام تروریسم اسلامی است معتقد است که «پیشگیری از این تروریسم فرد محور که خارج از حیطه تشکیلاتی گروه‌های تروریستی مثل داعش و القاعده عمل می‌کند غیرممکن است چون ما با افرادی مواجه هستیم که یا پیشینه‌ای ندارند و یا اگر مثل تونسی‌ای که در نیس با کامیون به جان مردم افتاد، به دلیل تخلف‌های کوچک و کم‌اهمیت سروکارشان با پلیس افتاده بود و هیچ‌گونه گذشته‌ای که آنها را به گروه‌های تروریستی متصل کند٬ ندارند».
قبل از پرداختن به پدیده تروریسم فردمحور که برخی آن را تروریسم خانگی نیز می‌خوانند، اشاره به گزارش سالانه یوروپل برای درک گستردگی تروریسم در اروپا می‌تواند جالب باشد. در این گزارش که مربوط به فعالیت‌های تروریستی در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۵ میلادی است، صحبت از ۲۱۱ عملیات تروریستی در این سال می‌شود. در سال ۲۰۱۵ در ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا در رابطه با جرایم تروریستی ۱۰۷۷ نفر دستگیر شده‌اند، در حالی که ۱۵۱ نفر در پیامد این حملات جان خود را از دست داده‌اند و ۳۶۰ نفر نیز مجروح شده‌اند.
در این گزارش خصوصیات تروریسم کنونی در اروپا این چنین عنوان شده است:
– گروه‌های وابسته به داعش در بیشتر موارد محلی هستند و پس از تشکیل٬ به حکومت اسلامی اعلام وابستگی می‌کنند.
– روند پیوستن به گروه‌های تروریستی برخلاف گذشته کوتاه شده است و داوطلبان نباید زمانی طولانی را برای پذیرفته شدن صبر کنند.
– گروه‌هائی که وابسته به داعش و یا هوادار این گروه هستند، برخلاف القاعده به دنبال اهداف مشکل که محتاج برنامه‌ریزی طولانی و امکانات وسیع است نمی‌روند و بیشتر تمایل به عملیات ساده و علیه شهروندان عادی دارند.
– کسانی که مدتی در صفوف داعش جنگیده‌اند و به اروپا باز می‌گردند بیش از آنکه نقش مستقیم در عملیات خراب‌کارانه داشته باشند درگیر وظایف تشکیلاتی و ترویج نظرات خلاقت اسلامی هستند.
رشد تروریسم در اروپا
از سال ۲۰۱۳ تا سال گذشته عملیات‌های تروریستی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا رشد صعودی داشته‌اند. در سال ۲۰۱۳ عملیات‌های انجام گرفته ۱۵۲ فقره بودند، در سال ۲۰۱۴ به ۲۰۱ مورد افزایش پیدا کردند و در سال گذشته به ۲۱۱ مورد رسیدند. البته شمار تروریست‌های دستگیر شده نیز در این سال‌ها افزایش پیدا کرده است. با توجه به عملیات تروریستی ۶ ماه اول سال جاری نیز می‌توان گفت که این روند صعودی ادامه دارد. بریتانیا با ۱۰۳ عملیات تروریستی در صدر این جدول است در حالی که فرانسه با ۷۳ و اسپانیا با ۲۵ در رده‌های بعدی قرار دارند. البته در این آمار٬ عملیات تروریستی گروه‌های قومی و چپ و راست افراطی هم منظور شده است، اگرچه عملیات تروریستی منتسب به گروه‌های اسلامگرا بیش از ۶۰ درصد است.
بخشی از عملیات تروریستی که در ماه‌های گذشته به نام اسلام انجام گرفته‌اند، عملیات فردی یا فردمحور بوده‌اند. از آخرین آنها در ایتالیا آغاز می‌کنیم که خوشبختانه تنها یک مجروح سطحی داشت. یک کارگر ساختمانی ۲۸ ساله، مسلمان و شهروند آلبانی در یک پارک عمومی در شهر راونا در شمال ایتالیا شروع به تیراندازی کرد. پس از دستگیری، پلیس در خانه این کارگر آلبانیائی تعدادی جزوه و اعلامیه‌های مربوط به داعش را پیدا کرد، ولی هیچ مدرکی مبنی بر وابستگی او به این گروه یافت نشد. البته در صندوق موتورسیکلت این کارگر، پلیس یک تبر و چند چاقو و تعداد بیشتری فشنگ پیدا کرد. همسایگان و همکارانش او را فردی منزوی و خشن معرفی کردند.
محمد ریاض، جوان افغان ۱۷ ساله که با تبر و چاقو در قطاری در وورتسبورگ به‌جان خانواده‌ای از هنگ‌کنگ که در سفر تفریحی در آلمان بسر می‌بردند افتاد و با فریاد «الله اکبر» آنها را زخمی کرد، یک پناهجوی عادی بود که سال گذشته به آلمان آمده بود و از دو هفته قبل در یک خانواده آلمانی زندگی می‌کرد. این جوان افغان اگرچه نمازش ترک نمی‌شد ولی هرگز در ۱۸ ماهی که در آلمان بود پا به مسجد نگذاشته بود. او روز قبل از حمله به مسافران قطار، با گوشی همراه پیامی ۲۰ ثانیه‌ای ضبط و در یک تارنمای نزدیک به داعش بارگذاری کرده بود. ویدیوئی که پس از کشته شدن این جوان توسط پلیس آلمان، توسط داعش در پایگاه اطلاع رسانی اینترنتی‌اش «اعماق» منتشر شد. داعش در بیانیه‌ای محمد ریاض را «سرباز خلافت و ابوبکر البغدادی» خواند و حمله او به مسافران قطار را «پاسخی به دعوت خلافت اسلامی برای حمله به‌دشمن در هر موقعیت و هر محلی» دانست.
ترویسم و اختلال روانی
محمد الهویچ بوهلال، تونسی ۳۱ سالهای که با کامیونی با سرعت ۸۰ کیلومتر در ساعت در ۱۴ ژوئیه مردمی را که برای دیدن آتش بازی به مناسبت روز انقلاب فرانسه گرد آمده بودند درو کرد نیز نه مسجد می‌رفت، نه نماز می‌خواند و نه روزه می گرفت. همسایگانش می‌گویند همیشه مرد عصبی و خشنی بوده ولی از زمانی که همسرش از او جدا شد سر هر مساله‌ای دعوا راه می‌انداخت و در همین رابطه نیز دستگیر و به قید ضمانت آزاد شده بود و هر هفته می‌باید به کلانتری محل رفته و برگه حضور امضاء می‌کرد. او گویا حدود ۳ ماه پیش به اسلام افراطی پناه برده بود و مشخص نیست به چه دلیلی تصمیم گرفت دست به این جنایت بزند. این بار داعش ۳۶ ساعت پس از فاجعه نیس که باعت مرگ ۸۴ نفر و زخمی شدن ۱۲۱ نفر شد، باز هم با فرمول «سرباز خلافت» مسئولیت این جنایت را به عهده گرفت و در «اعماق» آن را «عملیاتی بسیار موفق» خواند. جالب است که بوهلال به گفته پدرش، قبل از مهاجرت به فرانسه در سال ۲۰۰۵، در تونس تحت معالجه روانی قرار داشته است.
پدیده تروریسم فردی یا فردمحور خاص اروپا نیست. عمر صدیق متین، ۲۹ ساله، متولد آمریکا ولی از پدر و مادری افغان، که با گروگان‌گیری بیش از یک‌صد نفر در کلابی که محل تجمع همجنس‌گرایان در شهر اورلاندو بود، ۴۹ نفر را کشت و ۵۳ نفر را مجروح کرد، نیز هیچ رابطه تشکیلاتی با داعش نداشت. او در گفتگو با پلیس، قبل از کشته شدن، خود را «سرباز داعش و ابوبکر البغدادی» معرفی کرد. عمر صدیق هم پس از جدائی از همسر اولش دچار اختلال روانی شده بود. البته بر خلاف بوهلال و ریاض، عمر صدیق نامی آشنا برای پلیس اورلاندو بود و گویا زمانی حتی به خاطر پشتیبانی ضمنی از داعش تحت نظر نیز بوده است. داعش در بیانیه‌ای کشتن ۴۹ نفر در اورلاندو را «بهترین هدیه در آغاز ماه مبارک رمضان» خواند و از این افغان تبار نیز با عنوان «سرباز» نام برد.
بازتعریف تروریسم و تروریست
در اواسط ماه ژوئیه در کمتر از ۳۰ ساعت، ۶ نفر در شهر اوتاوا در کانادا با ضربات چاقو در سه نقطه شهر زخمی شدند. در هر سه مورد، ضاربان با فریاد «الله اکبر» به این افراد در خیابان حمله کردند. دو نفر در این رابطه به نام‌های محمدحامد محمد (۲۶ سال) و علی اباری (۲۱سال) دستگیر شدند. آنها نیز هیچ پیشینه‌ای ندارند و کسی آنها را در مساجد شهر ندیده بود.
استفانو دامبروسو، قاضی ایتالیائی به کیهان لندن می‌گوید: «باید تعریفی که از تروریست داریم را با توجه به این پدیده به روز کنیم، زیرا این افراد را بر پایه تعریف کلاسیک نمی‌توان تروریست نامید». دامبروسو در ادامه گفتگو با کیهان لندن می‌افزاید: «اصولا پدیده تروریسم شکل نوینی یافته است و برای اینکه بتوان با آن مقابله کرد احتیاج به تعریف مجدد و بازنگری دارد. در گذشته، حتی در زمان القاعده، ما با تشکیلاتی هرمی سر و کار داشتیم که منسجم بود و بنابراین با جمع‌آوری اطلاعات دقیق امکان پیش‌بینی عملیات و حتی پیشگیری وجود داشت. با تروریسمی که برنامه‌ریز، تهیه کننده مقدمات و مجری همان فرد است و از کسی هم دستور مستقیم نگرفته است بلکه با تاثیر پذیری از تبلیغات یک گروه تروریستی دست به عمل می‌زند، نمی‌توان مبارزه کرد و از همه مهم‌تر نمی‌توان آن را پیش‌بینی و پیشگیری کرد».
