محسن بهزادکریمی (+عکس) با پایان مسابقات پارالمپیک، المپیک ریو هم مثل هر رویداد دیگر به تاریخ خواهد پیوست. اما به راستی مسابقات المپیک و جام جهانی که از بزرگترین وقایع بین‌المللی به شمار می‌روند چه تاثیری بر اقتصاد و جامعه میزبان دارد و چه میراثی از خود بر جای می‌گذارند؟
غیر از ظهور نوابغ و قهرمانان و ثبت رکوردها معمولا این بازی‌ها تاثیرات اقتصادی قابل توجهی بر اقتصاد کشورهای میزبان و منطقه‌ای که بازی‌ها در آن در جریان بوده می‌گذارد اما همیشه این تاثیرات مثبت نیست. برای مثال المپیک زمستانی که در شهر بندری سوچی در کرانه دریای سیاه و قلمرو روسیه برگزار شد و بر خلاف بسیاری دیگر از بازی‌ها بیش از ۹۶ درصد سرمایه‌گذاری آن از سوی بخش دولتی بود نه توانست بازده مالی مناسبی داشته باشد و نه چهره مثبت و ماندگاری از سوچی و روسیه در جهان ارائه داد.
در حال حاضر، بازی‌های المپیک به طور معمول بین ۵ تا ۶ میلیارد دلار درآمد دارند که تقریبا نیمی از این درآمد به صندوق کمیته بین‌المللی المپیک می‌رود در حالی که مخارج این بازی‌ها در آتن تقریبا ۱۶ میلیارد دلار، در پکن ۴۰ میلیارد دلار و در لندن ۲۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و تنها بخشی از این هزینه‌ها صرف سازه‌های ماندگار می‌شود که آن هم اگر بعد از بازی‌ها از آنها استفاده شود می‌توانند درآمدزا باشند.
پس از پایان ۱۷ روز پر زرق و برق، شهر میزبان باید به دنبال این باشد که استفاده مناسبی برای ده‌ها مجموعه ورزشی پیدا کند. مجموعه‌هایی که بعضی تا صدها میلیون دلار هزینه برده و ۱۰ تا ۲۰ هکتار از مساحت شهر را به خود اختصاص داده و ده‌ها میلیون دلار خرج نگهداری سالانه آن خواهد بود. با تمام این احوال تنها بخش کوچکی از مجموعه‌های المپیک آن هم نه در همه شهرهای میزبان، پس از بازی‌ها برای استفاده مناسبی تغییر کاربری داده‌اند.
المپیک ریو نمونه آخر
به طور متوسط هر برزیلی حدود ۶۰۰ دلار در ماه درآمد دارد و در بهترین شرایط ممکن توان پرداخت ۲۵ دلار برای بلیت ورودی بازی‌ها را ندارد. برخی مردم ریو بازی‌ها را از پشت بام حلبی آبادها و خانه‌های تو در تو بی قاعده‌ای که ورزشگاه‌ها را در محاصره خود داشتند تماشا می‌کردند. برخی عکاسان در طول مسابقات این تناقض فاحش را در کنار مصرف‌گرایی کور در یک فریم به تصویر کشیدند.
برای بسیاری جای سوال بوده و هست که در شرایطی که بومیان برزیل یکی از سخت‌ترین شرایط اقتصادی در دهه‌های اخیر را پشت سر می‌گذارند این مصرف چند ده میلیاردی چه توجیهی داشت؟ در حالی که برخورداری از یک سقف ایمن و با کمترین استانداردهای امروزی از نیازهای مبرم میلیون‌ها برزیلی است، چطور این همه سرمایه بی بازگشت را مصرف ساخت و ساز مجموعه‌هایی می‌کنند که احتمالا پس از این بازی‌ها دیگر استفاده‌ای نخواهند داشت؟
تاثیرات این بازی‌ها بر ساختار اقتصادی و اجتماعی برزیل نه در طول بازی‌ها بلکه در چند ماه آینده مشخص خواهد شد. «سیتی برندینگ» یا شکوفاسازی و نمادسازی یک شهر از پدیده‌های نوین بازار و اقتصاد به شمار می‌رود. گرچه در طول اعصار همیشه شهرهایی در جهان به دلایل خاصی از جمله رونق تجاری به طور طبیعی تبدیل به مراکزی نمادین در بخش تجارت شدند اما در دنیای مدرن امروز لزوما این پدیده ارگانیک نیست. برای مثال تبدیل «لاس‌وگاس» با ابزار جاذبه‌های تفریحی یا «سیلیکن ولی» در سانفرانسیسکو با جاذبه تجارت و تکنولوژی انفورماتیک نمونه‌های برجسته‌ای از این دسته‌اند. در روند نمادینه کردن شهرها، میزبانی المپیک و جام جهانی هم سهم به‌سزایی دارد.
گذشته از جنبه‌های ورزشی و تجاری المپیک، دست‌آورد‌ها یا پیامدهای ریو ۲۰۱۶ نیز پس از مدتی مشخص خواهد شد در حالی که نام ریو به هر حال به عنوان نخستین میزبان المپیک در آمریکای لاتین در تاریخچه این بازی‌ها ثبت شده است. برزیلی‌ها قطعا به دنبال آن خواهند بود تا از آنچه از همین امروز به گذشته تعلق دارد، برای جذب توریسم، رشد اقتصادی، و بهره‌برداری نماد شهری از ریو سود ببرند. اما از همه مهم‌تر بهینه‌سازی و بهره‌وری و تبدیل نوع کاربری بسیاری از سازه‌ها و مجموعه‌هایی است که خارج از نیازهای واقعی شهر ریو و تنها به منظور برگزاری این مسابقات ساخته شدند.
اما آیا برزیل موفق خواهد شد آنچه را هزینه کرده است، به شکلی سودمند باز یابد؟ تجربه‌های پیشین نشان داده که لزوما تمام شهرهای میزبان نتوانسته‌اند برنامه مدیریت و تغییر کاربری مناسبی را بعد از بازی‌ها به اجرا بگذارند.
در این رابطه گری هویتویت و جان پک از ۱۶ شهر میزبان المپیک دیدار کردند و تفاوت‌ها را به تصویر کشیدند که در عکس‌های این گزارش می‌بینید.
در این پروژه که از سال ۲۰۰۸ آغاز شد این دو هنرمند عکاس تلاش کردند تا با کمک تصاویر تفاوت‌ها در موفقیت و عدم موفقیت شهرهای میزبان المپیک را به تصویر بکشند. شاید طرح این پرسش‌ها و دامن زدن هنرمندان و روزنامه‌نگاران و فعالان اجتماعی شروعی باشد بر مطالعه و طراحی بهتر و در نظر گرفتن قابلیت تغییر کاربری در پروژه‌های ورزشی بین‌المللی از جمله مسابقات المپیک.
