آیتالله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی معتقد بود «محرّم و صفر است که اسلام را نگه داشته است». به باور او باید این دو ماه زنده نگه داشته شوند تا با ذکر مصائب اهل بیت و گریه و زاری و به سر و کلهی خود زدن، اسلام زنده بماند.
حالا اما سالهاست از آن محرّمی که او دنبالش بود خبری نیست. اگر مثلِ گذشته قمهزنی و تعزیه کم شده جای آن را مداحانی گرفتهاند که بیش از مصیبتخوانی، چشمشان به دستمزدهای میلیونی برای نوحههای سیاسی است و شنوندگان آن دغدغههایی به جز از سرنوشت اسلام دارند.
مُدِ خاص محرّم نه تنها از بایدها و نبایدهای فرهنگی مورد نظرِ حکومت فاصله زیادی دارد، بلکه بخش عمده آن، با هویتی پسامدرن حتی با چارچوبها و آموزههای اسلامی در تعارض است و نه تنها الگوهای خود را جدا از باورهای فرهنگی و دینی گرفته بلکه مرزهای جنسیت را هم از پیش روی خود برداشته است. جوان امروز به سمت آن میرود، چون دوست دارد و با آن خود را بخشی از جهان مدرن امروز احساس میکند که در ۱۴۰۰ سال پیش درجا نمیزند.
با نزدیک شدن به تاسوعا و عاشورا در ایران، نایب رییس اتحادیه آرایشگران زنان تهران هرگونه خدمات تحت آرایش محرّم در کلیه سالنهای آرایشی زنان را ممنوع کرده و گفته در صورت مشاهده این موضوع، با آرایشگاه خاطی برخورد خواهد شد. به گفته او آرایش محرّم مغایر با عرف و شئونات اسلامی و ملی است و انجام این امور در کلیه سالنهای آرایشی استان تهران ممنوع و با متخلفان برخورد میشود. بعضی از آنها نیز پیامکی را در اتحادیه دریافت کردهاند که این ممنوعیت را از طریق تلفنهای خود نیز دریافت میکنند.
«ط» یکی از آرایشگران تهران حوالی قلهک میگوید این محدودیتها همیشه بوده با این وجود دختران و زنانی که علاقمندند با مدهای ویژه محرّم در مجالس عزاداری شرکت کنند، اصلاً نیازی نیست که به سالنهای آرایش مراجعه کنند، آنها معمولاً فردی یا گروهی در منزل شخصی خود با آرایشگر قرار میگذارند و او برای چند ساعت به آنجا میرود و کار آرایش آنها را انجام میدهد و فقط بین دو تا پنج درصد از هزینه آرایش در سالن گرانتر میشود و هزینهی رفت و آمد را نیز شامل میشود.
به گفته این خانم آرایشگر، سالنها در گذشته در ایام عزاداری خلوت میشد، اما چند سالی است که در ماه محرّم شغل آرایشگری رونق میگیرد، البته نه برای همه آرایشگرها بلکه برای آن دسته آرایشگرانی که نوآوری در ارائه مدهای تازه خاص این روزها دارند و اکثر آنها مشتریان خصوصی خود را دارند چون در سالنها به خاطر محدودیت، آرایش محرّم کمتر انجام میشود.
مشتریان این مدها بیشتر بین سنین ۱۵ تا ۲۵ سال هستند و سفارشهای آنها از رنگ موی ویژه این ماه گرفته تا لاک ناخن را شامل میشود. موها باید رنگهای روشن داشته باشد که در شب بیشتر به چشم بخورد. آرایش غلیظتر و رنگها تند و براقتر از معمول است.
آنهایی هم که کمی خاصتر فکر میکنند تتوهایی با نمادهای خاص مذهبی روی بدن خود سفارش میدهند. بازار مانتوها، شال و روسری و ساپورتهای ویژه این ماه هم داغ است. رنگی که بیشتر مورد استقبال قرار میگیرد مشکی با نوشتههای نستعلیق سفید است. بخشی از هنرهای آرایشگر ویژه محرّم برای دختران نوع خاص، گرههایی است که او به شال و روسری میزند.
امسال نانی هم گیر آنهایی آمده که از سفره سوریه میخورند. طراحان لباس با نقشهایی مربوط به مدافعان حرم! روزنامه دولتی ایران در این ارتباط نوشته «لبیک یا حسین»، «علمدار کربلا» یا «اسامی شهدای مدافع حرم» نوشتههایی است که ویترین مغازهها را به خود اختصاص داده است.
آرایش مو با خاک رُس از مدهای تازه این ماه است که در سالهای اخیر خواهان بیشتری پیدا کرده است. «یاحسین» و «یا ابوالفضل» هم عمده طرحهایی است که پسران میخواهند روی سرشان حک شود. بعضی از آرایشگران حتی تا ۱۰۰ هزار تومان برای آرایش موی سر پسران ویژه محرّم دستمزد میگیرند. از طرفی محدودیتهایی که برای آرایش زنان ویژه این ماه ابلاغ میشود برای آرایشگران مردانه کمتر حاکم است و تبعیض به اینجا هم رسیده است. نرخ آرایش در مناطق جنوبی تهران نصف دستمزد آرایشگر در مرکز و شمال شهر است. با این وجود هر منطقه مشتریان خاص خود را دارد.
اما اینها مربوط به پوشش و آرایش ماه محرّم بود. ماشینبازها هم در این ماه دغدغههای خاص خودشان را دارند. مهمترین آنها، نوشته و طراحی ویژه روی ماشین و انتخاب موزیک مناسب برای دور دور کردن در خیابانهاست.
برابر ماده ۲۰۷ آییننامه راهنمایی و رانندگی، نصب هر نوع علایم و پلاکهای متفرقه و همچنین الصاق یا نصب یا نقش هرگونه آگهی، نوشته، عکس و نوشتن عبارات و ترسیم نقوش روی شیشهها یا بدنه درونی یا بیرونی وسایل نقلیه به منظور تجارت، تبلیغ، نمایش و مانند آن ممنوع است.
این اصل گرچه هر سال پیش از محرّم توسط پلیس راهنمایی و رانندگی حتی به صورت فرمان و هشدار اعلام میشود، اما گوش شنوایی برای آن نیست. ماشیننویسی محرّم هزینه تعیین شدهای ندارد، اما هزینهی آن برای طرحهای خاص تا ۵۰۰ هزار تومان هم میرسد. علاقمندان از هر سطح طبقانی با پیکان و پراید گرفته تا پورش و بیام دبلیو ممکن است برای طراحی اتومبیل خود چنین مبلغی را صرف کنند.