کامیار بهرنگ- هفته گذشته در دانشگاه سواس لندن سمینار دو روزه محیط زیست در خاورمیانه برگزار شد. این اولین سمینار تخصصی با این موضوع در جهان محسوب می‌شود که به طور مشخص به روی خاورمیانه تمرکز کرده است.
در این سمینار با عنوان «چالش‌های زیست‌محیطی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا: راه طولانی از تنش تا همکاری‌های مشترک» موضوعات مختلف زیست‌محیطی در کشورهای مختلف از جمله ایران بررسی شد. این سمینار که به همت مرکز «دانشکده مطالعات مشرق زمین و آفریقا» این دانشگاه برگزار شد به روی بحران آب، آلودگی هوا، توسعه پایدار و چالش‌های زیست‌محیطی و انرژی‌های پاک تمرکز شده بود.
منطقه خاورمیانه با داشتن منابع طبیعی فراوان در منطقه‌ی ژئواستراتژیک حساسی قرار دارد. این منطقه در حال حاضر بیش از همیشه بر اثر خشونت‌های فرقه‌ای و درگیری‌های مرزی و جنگ‌های پیدا و پنهان به منطقه‌ای بی‌ثبات تبدیل شده که در عین حال یک تهدیدی جدی برای جهان نیز محسوب می‌شود.
چنین وضعیت شکننده‌ای که سیاست‌گذاران منطقه را به خود مشغول کرده است موضوع مهم محیط زیست را به حاشیه رانده است. بنا به اهمیت موضوع، همزمان با صدمین سالگرد تاسیس دانشگاه سواس اولین کنفرانس بین‌المللی و میان‌رشته‌ای با موضوع محیط زیست خاورمیانه در این دانشگاه برگزار شد.
برگزارکنندگان این نشست امیدوار بودند با گردهم آوردن دانشمندان علوم طبیعی و متخصصان محیط زیست بتوانند زمینههای گفتگوهای فوری را برای همکاری‌های آینده فراهم آورند.
دکتر حمید پوران، فوق دکترای نانوتکنولوژی محیط زیست و از برگزارکنندگان این سمینار در گفتگو با کیهان لندن انگیزه برگزاری این سمینار را چنین عنوان کرد: «امسال و همزمان با جشن صدسالگی دانشگاه سواس برنامه‌های بسیاری برگزار می‌شود. با اینکه این دانشگاه بیشتر به روی رشته‌های علوم اجتماعی تمرکز دارد اما در دانشکده مطالعات مشرق زمین و آفریقا یک بخشی با تمرکز روی مشکلات زیست‌محیطی ایران وجود داشت که برای اولین بار نزدیک به دو سال پیش به راه افتاد و من از طریق آن وارد این مجموعه شدم. ما مجله‌ای با موضوع مشکلات زیست‌محیطی خاورمیانه منتشر کردیم که بسیار مورد استقبال واقع شد و بعد از آن بود که این ایده به ذهن دکتر حکیمیان مسئول این بخش در دانشگاه رسید تا برنامه‌ای متفاوت برگزار شود چرا که به اندازه کافی در مورد تاریخ و سیاست صحبت شده و حالا باید مشکلی که مربوط به قرن بیست و یکم است مورد بررسی قرار گیرد. از طرفی دیگر برای ما مشخص بود که نمی‌توان به این مشکل پرداخت بدون اینکه جنبه‌های گوناگون آن را در نظر گرفت. باید در نظر داشت که با مشکلات محیط زیستی، انسان‌ها به طور مستقیم تحت تاثیر قرار می‌گیرند بنابراین علوم اجتماعی هم با مساله محیط زیست رابطه عمیقی پیدا می‌کند. بنابراین تصمیم گرفتیم برای اولین بار، کنفرانسی را با تمرکز بر محیط زیست خاورمیانه و شمال آفریقا برگزار کنیم».
دکتر حمید پوران برگزاری این کنفرانس را توجه به اینکه اولین نمونه آن در جهان بود و شرکت سخنرانان با گرایش‌های گوناگون را «موفقیت‌آمیز» ارزیابی کرد و گفت: «کنفرانس‌های تخصصی در مورد موضوعات مشخص تا امروز برگزار شده است اما ما با رویکرد به سمت همکاری‌های مشترک این سمینار را برگزار کردیم. همان‌طور که اشاره شد ما متوجه جنگ، تروریسم و مشکلات دیگر در منطقه هستیم اما تاکید ما بر این است که حتی اگر بر فرض شما بتوانید آن مشکلات را به هر شکلی حل کنید اما این مشکلات محیط زیستی می‌توانند آنها را مجددا به راه بیاندازند. بنابراین نباید گفت که این مشکلات صبر می‌کنند تا ما دیگر مشکلات را حل کنیم بلکه باید در نظر داشت که حتی مشکلات محیط زیست می‌تواند بحران‌های موجود را وخیم‌تر هم بکند. صلح و ثبات برای خاورمیانه و به تبع آن برای کل جهان وجود نخواهد داشت مگر اینکه مشکلات محیط زیستی در دنیا و بخصوص در خاورمیانه و شمال آفریقا حل شوند».
دکتر حمید پوران همچنین امیدوار است که نشست‌هایی از این دست در دانشگاه سواس و دیگر مراکز دانشگاهی بریتانیا و جهان برگزار شود: «برگزاری این نشست‌ها بسیار سخت است و باید در نظر داشت که ما تنها با انگیزه‌ی بالا نمی‌توانیم این چنین نشست‌هایی را برگزار کنیم و واقعا نیازمند حمایت مالی از سوی نهادهای مختلف هستیم».
یکی از شرکت کنندگان در این سمینار به کیهان لندن گفت: «برگزاری نشستی در این سطح و با این موضوع بسیار ارزشمند بود. بحث‌های تخصصی و اطلاعات مطرح شده بسیار مهم بودند و باید توجه داشت بسیاری از شرکت‌کنندگان خود متخصصین این بخش هستند و در اینجا بحث بالابردن آگاهی افراد آنچنان مطرح نیست بلکه ما به دنبال ایجاد شبکه‌های جدیدی به منظور فصلی جدید از همکاری برای عبور از بحران‌ها هستیم. وجود سخنرانان از رشته‌های گوناگون این امکان را به وجود آورده بود تا بحث‌های حاشیه‌ای بسیار خوبی شکل بگیرد و امیدوار باشیم با ایجاد این شبکه‌ها، بحث‌های تخصصی‌تری نه فقط برای طرح موضوع بلکه برای همکاری میان مراکز علمی و تحقیقی شکل گیرد».
یکی دیگر از شرکت‌کنندگان نیز مساله خاورمیانه و شمال آفریقا را «حیاتی» دانست و به کیهان لندن گفت: «سال‌هاست که به صورت مقاله و گفتگو در مورد این منطقه صحبت می‌شود. شما نمی‌توانید مشکلات را تنها در یک منطقه نگاه کنید اما باید قبول کنیم که امروز بحران در خاورمیانه به طور جدی به مرحله‌ی بحرانی وارد شده است. این بحران نه فقط جان انسان‌های منطقه را می‌گیرد بلکه بحران‌های اقتصادی- اجتماعی جهانی را به همراه خواهد داشت. بحث‌هایی که در مورد بحران آب در یمن و فلسطین مطرح شد، بحران غذا در منطقه، توفان غبار و لزوم استفاده از انرژی‌های پاک نشان می‌دهد که نمی‌توان مشکلات منطقه را به صورت ملی مطرح و برای آنها راه حلی پیدا کرد. این سمینار به باور من می‌تواند اولین و البته مهمترین گام برای همکاری‌های آینده باشد».
در بحث‌های مطرح شده در این سمینار موضوعات مشخصی در رابطه با ایران مطرح شد. «مهندسی سیستم‌ها و انرژی‌های پایدار در منطقه، توفان‌های غبار (ریزگردها)، آلودگی هوای تهران و اطلاعات سیستم‌ها» از جمله این موضوعات بودند. در بخشی دیگر از این سمینار تحقیقاتی که در زمینه «شکار پرندگان در شمال و جنوب ایران» انجام شده نیز معرفی شد.
در بخشی از این سمینار سِر پرفسور کریس لویلین اسمیت، رئیس بخش تحقیقات انرژی دانشگاه آکسفورد و همچنین رئیس مرکز تحقیقات سزامی (SESAME) این پروژه را تشریح کرد. پروژه سزامی که شامل یک شتابگر سنکروترون است از سال ۲۰۱۴ با همکاری ۱۴ کشور در اردن راه‌اندازی شده است. نام این پروژه در واقع برگرفته از «تابش سینکروترون برای تحقیقات علوم کاربردی و بکارگیری آن در خاورمیانه» است و ابتدا تحت چتر سازمان علمی- فرهنگی سازمان ملل متحد شکل گرفت اما امروز به عنوان مرکزی مستقل به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد. به گفته پرفسور اسمیت این تنها طرح عملی در جهان است که حتی دو کشور ایران و اسرائیل به صورت غیرمستقیم در آن سرمایه‌گذاری کرده و با آن همکاری می‌کنند.
در بخشی از فیلم کوتاهی که از این مرکز منتشر شد تمام مهندسان و محققان حاضر نیز بر این موضوع تاکید می‌کردند که علم و دغدغه‌های انسانی به هیچ شکل مذهب، ملیت و رنگ پوست نمی‌شناسد و باید با همکاری همگانی زمینههای یک همزیستی امن و پایدار را برای همه انسان‌ها فراهم ساخت.
