«نه شرقی نه غربی، جمهوری اسلامی» شعاری است که از عمر آن چهار دهه می‌گذرد. آیت‌الله خمینی رهبر انقلاب و بنیانگذار نظام فعلی، محمدرضاشاه پهلوی را متهم می‌کرد که بودجه بیت‌المال را صرف خریدهای هنگفت نظامی از غربی‌ها می‌کند، با این حال ایران با کمک همان تسلیحات هشت سال جنگ با عراق را پشت سر گذاشت و همچنان بدنه اصلی تجیهزات و تسلیحات نظامی ارتش و سپاه، برجای مانده از همان خری۲۳دهای چهل سال پیش پهلوی است.
طی این سال‌ها جمهوری اسلامی تلاش زیادی کرد تا با وجود تحریم‌های بین‌المللی بتواند همچنان واحدهای نظامی خود را سر پا نگه دارد، دور زدن تحریم‌ها و کمک گرفتن از کارتل‌های قاچاق تسلیحات، خرید از بازار سیاه، تاسیس ده‌ها واحد تعمیرات و تولیدی‌های کوچک و بزرگ زیر عنوان «جهاد خودکفایی» تلاش‌هایی بود که انجام داد تا شاید بتواند قدمی در راه تحقق شعارهای انقلابی خود مبنی بر «استقلال» و «خودکفایی» بردارد. اما نتیجه آن شد که منهای تولید و گسترش موشک‌های بالستیک و تولید تعدادی اندک ناوچه کوچک و زیردریایی کمتر توانست موفقیت چشم‌گیری کسب کند و در رقابت با غول‌های بزرگ تولید تجهیزات و صنایع نظامی حرفی برای گفتن داشته باشد.
دلیل این ادعا، قراردادهای نظامی ریز و درشت، از جمله دو قرارداد چند صد میلیون دلاری با چین و روسیه برای خرید تسلیحات و تجهیز نظامی ایران است.
کمتر از یک روز پس از اعلام خبر امضای توافق نظامی تهران و پکن بین ژنرال چانگ وان چوان و سردار حسین دهقان، وزیر دفاع جمهوری اسلامی، چوان به دیدار حسن روحانی رفت.
گرچه رسانه‌های داخل ایران از جمله صدا و سیما و خبرگزاری تسنیم تنها به کلیات توافق نظامی بین دو کشور اکتفا کردند و از حجم این موافق‌نامه چیزی نگفتند، اما آسوشیتدپرس به نقل از اورشلیم‌پست خبرداد که ارزش این قرارداد حدود یک میلیارد دلار است و شامل خرید «تانک تی۹۰»، هواپیما و هلی‌کوپتر و همینطور سیستم‌های توپخانه می‌شود.
همزمان خبرگزاری دولتی چین «شین‌هوا» گزارش داد که آموزش بعضی نیروهای نظامی ایران توسط چین در این قرارداد آمده است. این برای نخستین بار است که به صراحت اعلام می‌شود که کشوری دیگر آموزش‌های سازمانی نیروهای نظامی ایران را به عهده خواهد گرفت. پیش از این بعضی نیروهای سپاه و ارتش برای آموزش فنی و نظامی به صورت موردی به کشورهایی چون روسیه، چین، پاکستان، کره‌شمالی و ونزوئلا اعزام می‌شدند.
روزنامه تهران تایمز نیز در گزارشی کوتاه عنوان کرده بخشی از این قرارداد مربوط به خرید موشک‌های کروز بالستیک و ضدناو بر اساس تاکتیک‌های چینی است. این روزنامه همچنین تاکید کرده، ایران علاقمند به خرید ۱۵۰ فروند چنگدو J-10 چینی است.
همزمان ویکتور اوزروف، رئیس کمیته امنیت و دفاع در مجلس سنای روسیه نیز از امضای قراردادی به ارزش ۱۰میلیارد دلار (۱۰برابر رقم معامله اخیر با چین) خبر داد. این معامله‌ی عظیم قرار است در دیدار پارلمانی بین دو کشور مورد مذاکره قرار گیرد. معامله‌ای که قرار است طی آن، روسیه به ایران تسلیحاتی مثل تانک‌های تی۹۰ (T90)٬ تجهیزات توپخانه‌ای و هواپیما و هلی‌کوپتر بفروشد.
بودجه نظامی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۵ در مجموع ۲۷ میلیارد تومان بود. از این میزان ۱۴٫۵ میلیارد تومان (حدود ۵ میلیارد دلار) بودجه سپاه و کمی بیشتر از شش میلیارد تومان (حدود ۱ میلیارد و ۷۵۰ میلیون دلار) بودجه ارتش و بقیه برای دیگر یگان‌ها از جمله بسیج و ستاد مشترک و وزارت دفاع است که البته در یکی دو سال گذشته چون بودجه ارتش اندکی افزایش داشته و بودجه سپاه رشد گذشته را نداشته با انتقادات سپاه پاسداران روبرو شده است.
ارقام بودجه نشان می‌دهد که ارتش با بودجه‌ای که دریافت می‌کند توان بستن قراردادهای سنگین نظامی را با چین و روسیه ندارد. از طرفی بیش از ۸۰ درصد تجهیزات ارتش جمهوری اسلامی همان خریدهای پیش از انقلاب ۵۷ است که عمده آنها تسلیحات آمریکایی است و جایگزین کردن آنها با تسلیحات چینی و روسی چه از نظر مالی و چه فنی و آموزشی از ظرفیت ایران خارج است.
تنها گزینه قراردادهای اخیر نظامی ایران، سپاه است، اما سوال اینجاست که سازمانی شبه‌نظامی که وظیفه اصلی آن طبق اساس‌نامه‌ی خودش، حفظ و نگهداری از دستاوردهای انقلاب اسلامی است و با این توجیه، حیطه مسئولیت امنیتی- اطلاعاتی خود را از بازجویی و احضار فعالین سیاسی و سرکوب تظاهرات گرفته تا حضور نظامی در سوریه و عراق گسترش داده، چه نیازی به خریدن تانک‌های سنگین و ادوات توپخانه‌ای و هواپیما و هلی‌کوپتر نظامی دارد و مسئولیت ارتش ملی کشور و وضعیت آن در آینده ایران چیست؟!
