در تهران سیدیحیی رحیمصفوی، مشاور نظامی آیتالله خامنهای و فرزندش سیدحمزه، به ترتیب رئیس و مدیرعامل موسسه «آینده پژوهی جهان اسلام» همایشی با عنوان بحرانهای ژئوپلیتیکی جهان اسلام برگزار کردهاند که محور آن وضعیت فلسطین بوده است.
فرمانده پیشین سپاه در سخنانی گفته «مهمترین هدف این موسسه شناخت مولفهها، عوامل و ظرفیتهای ملتها و ۵۷ کشور عضو سازمان همکاری اسلامی و زمینهسازی برای تبدیل جهان اسلام به قطب قدرت در قرن حاضر است».
در این نشست که حجتالاسلام سیدابراهیم امین السید رئیس شورای سیاسی حزبالله لبنان، حجتالسلام همامباقر حمودی معاون اول رئیس پارلمان عراق، ابراهیم الدیلمی رئیس شبکه المسیره یمن، علی شعیبی تحلیلگر مسائل سوریه، پروفسور میشل فوشه مشاور سیاسی پیشین وزارت خارجه فرانسه و گروه دیگر از حامیان ایران از افغانستان، سوریه و لبنان و فلسطین در آن حضور داشتند، رحیمصفوی گفت که «به دنبال راهکاری برای آزادی فلسطین هستیم».
در وبسایت این موسسه آمده، هدف از تاسیس آن ارتقاء رشته مطالعات جهان اسلام در سطح تحصیلات تکمیلی و طراحی گروهها و دورههای آموزشی- پژوهشی بر مبنای دیدگاههای واقعگرا و عملگرا برای افزایش همگرایی و وحدت در جهان اسلام است.
رحیمصفوی در حالی خود را مروّج تئوری رئالیسم عملگرا میداند که بسیاری از اساتید و کارشناسان روابط بینالملل در دانشگاهها با استفاده از همین تئوری اثبات میکنند همگرایی در جهان اسلام با توجه به تعارض منافع و ژئوپلتیک منطقه ممکن نیست. دکتر مقصود رنجبر، از جمله تئوریسینهایی است که عنوان میکند رسیدن به وحدت اسلامی زیر چتر مشترکات دینی امکانپذیر نیست.
از این قبیل موسسات و پژوهشگاههای شبه خصوصی با مدیریت سیاستمداران و چهرههای امنیتی برای تحت تاثیر قرار دادن سیاست خارجی جمهوری اسلامی و همینطور جذب بودجههای مطالعاتی کم نیستند.
با این حال موسسه رحیمصفوی و پسرش برای او و وزارت خارجه محمدجواد ظریف دو سر سود بود. از طرفی ظاهرا در تعدیل دیدگاههای فرمانده پیشین سپاه تاثیر زیادی داشت. سرداری که روزی منتقدان را تهدید به بریدن سر و دست و گوش میکرد و وجود کامپیوتر در خانهها را کانون تهدید میدید، امروز نگاهی واقعیتر به مسائل پیرامون خود دارد و از احتمال تجزیه سوریه و عراق و همینطور تاکید بر پرهیز از اظهارات غیرعجولانه در مورد دونالد ترامپ و دوری از ایجاد تنش با عربستان صحبت میکند.
این موسسه در آغاز فعالیت دولت روحانی، تلاش زیادی کرد تا به محمدجواد ظریف نزدیک شود و بتواند بخشی از بودجههای وزارتخانه را از طریق او جذب کند. وزارت خارجه نیز درصدد بود تا از طریق نزدیکی با رحیمصفوی بخشی از فشارهای سپاه روی وزارتخارجه را به ویژه در مذاکرات اتمی کاهش دهد.
با این حال ظریف در یکی از سخنرانیهای خود در این موسسه درباره وحدت جهان اسلام خطاب به گردانندگان آن گفت: «جهان یک جریان سیال است که فقط تکیه بر توانمندیهای کلاسیک گذشته نیست و وحدت باید از همگرایی ملی شروع شود».
یک روز پس از این اظهارات، رحیمصفویِ پدر، در گفتگوی ویژه خبری شبکه دو سیمای جمهوری اسلامی حاضر شد و به ارائه راهکار برای دستیابی به فرضیههای خود پرداخت. او گفت، اگر کشورهای اسلامی خواهان همگرایی هستند میتوانند با ایجاد یک بازار مشترک و یا تعیین یک پول واحد و بالا بردن روابط تجاری این کار را آغاز کنند.
او در این مصاحبه عنوان کرد برای شکلگیری اتحادیه اسلامی، گسترش خط راهآهن، برداشتن ویزا و گمرک میان ایران، افغانستان، عراق، سوریه و لبنان را پیشنهاد میکنیم. در واقع اگر راهآهن افغانستان، ایران و عراق را به سوریه و بندر لاذقیه وصل کنیم کمک بزرگی به پیشرفت اقتصادی کشورهای اسلامی خواهد بود.
این درحالیست که حتی کشورهای لبنان و عراق حاضر نیستند به طور موقت ویزای شهروندان ایرانی را لغو کنند. سابقه ناموفق فعالیت شورای همکاری خلیجفارس نیز چشماندازی از آینده اتحادیه کشورهای اسلامی و واگرایی مزمنی است که به دلایل واقعی که هم انکارناپذیر و هم اجتنابناپذیر هستد، بین آنها وجود دارد چه برسد به اینکه حکومت اسلامی ایران بخواهد مبتکر و پیشبرندهی یک «همگرایی» بین کشورهای اسلامی باشد. جمهوری اسلامی خود تا کنون یکی از دلایل واگرایی بین این کشورها بوده است.