کامیار بهرنگ- هنوز بسیاری از امکانات شهرهای مختلف ایران آماده رفت و آمد توان‌خواهان (معلولان) نیست.
در واقع هنوز فرهنگ این موضوع در میان ایرانیان آنچنان که باید پرورش نیافته و مشکلات قانونی بسیاری در این زمینه وجود دارد. اما باز هم این فن‌آوری و ابتکار شهروندان است که برای یک زندگی بهتر به دیگران کمک می‌کند.
اپلیکیشین «بام» بر همین اساس طراحی شده است؛ «بانک اطلاعات مناسب‌سازی» (بام) فهرستی از امکانات در دسترس برای توان‌خواهان را به نمایش در می‌آورد. این اپلیکیشین با اطلاعات اولیه که حاصل تحقیق و بازدید گردانندگان خود اپلیکیشین هستند این امکان را به دیگران نیز می‌دهد تا آن را با اطلاعات خود گسترده‌تر کنند.
«بام» از ایستگاه‌های مترو و مراکز بهداشتی تا ادارات و مکان‌های تفریحی مناسب برای توان‌خواهان را جمع‌آوری کرده است. درگیر نمودن خود توان‌خواهان در شهرهای گوناگون می‌تواند علاوه بر گسترش اپلیکیشین به یک حرکت جمعی نیز بدل شود. حرکتی که توان‌خواهان ایرانی را که به دلایل گوناگون خانه‌نشین شده‌اند با روحیه بهتری به جستجوهای درون شهری دعوت کند.
وقتی پای صحبت توان‌خواهان ایرانی می‌نشینید مشکلات آنها به نحوی دیگر خود را نمایان می‌کند. از مشکلات خانه‌سازی در ایران تا عدم مناسب‌سازی ادارات دولتی. باید توجه داشت که در ایران قوانین اندکی در مورد مناسب‌سازی ساختمان‌ها وجود دارد. برای مثال شورای عالی شهرسازی به این موضوع توجه کرده است اما در قوانین ملی صحبتی از مناسب‌سازی ساختمان‌ها (داشتن یک طبقه بدون پله یا نصب آسانسور با قابلیت حمل ویلچر) نشده است. البته باید گفت با وجود قانون مانند بسیاری موارد دیگر راه‌های فرار از قانون نیز وجود دارد و به این شکل سود بیشتر برای مالک تبدیل به مشکلات بیشتر برای توان‌خواهان می‌شود.
با استناد به ماده ۲ قانون حمایت از معلولان، کلیه سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی و غیردولتی ملزم به تولید و احداث ساختمان‌ها و اماکن عمومی و معابر و وسایل خدماتی قابل دسترس و مناسب‌سازی شده هستند.
از دیگر مشکلاتی که می‌توان به آن اشاره کرد عدم توجه به جزییات است. در واقع شهرداری‌ها با هزینه‌ی بالایی پروژه‌های مناسب‌سازی (برای مثال همسطح‌سازی خیابان و پیاده‌رو یا نصب موزاییک‌های سکه‌ای) را اجرا می‌کنند اما در آخرین لحظه یک اشتباه محاسباتی یا بی‌دقتی در اجرا موجب می‌شود کل پروژه بی‌اثر باشد. این البته به تجدید پروژه نمی‌انجامد و اینجا باز هم مشکلات آن برای توان‌خواهان ایران باقی می‌ماند و سود اجرای آنها به جیب صاحبان و مجریان پروژه‌های ناقص می‌رود.
باید توجه داشت که این مناسب‌سازی‌ها بسیار ساده‌تر از آن است که در تصور ما وجود دارد. حذف پله‌های غیرضروری در مقابل مغازه‌ها یا ایجاد یک شیب مسطح مقابل در ادارات دولتی بسیاری از این مشکلات را از بین می‌برد.
حالا مانی رضوی‌زاده که خود ۲۰ سال بر اثر یک سانحه دچار آسیب نخاعی شده و روی ویلچر جابجا می‌شود با اپلیکیشین «بام» می‌خواهد این مشکل را برای دیگرانی که مانند او مشکل دارند کمتر کند. سازندگان و گردانندگان اپلیکیشین «بام» بر این باورند که می‌توانند در مرحله اول با معرفی مکان‌های مناسب و در مرحله دوم با ایجاد یک حرکت اجتماعی به منظور بالا بردن فرهنگ عمومی یک زندگی بهتر برای توان‌خواهان به ارمغال آورند. اما این مهم بدون همکاری نهادهای دولتی و شهرداری‌ها ممکن نیست.
جنبه‌ی دیگر این مناسب‌سازی‌ها می‌تواند به تحرک توان‌خواهان بیانجامد. در واقع ورود آنها به جامعه می‌تواند به تلاش آنها برای اعمال قانون سه درصد استخدام سالانه مختص توان‌خواهان (معلولان) بیانجامد. در اداره‌ای که امکان تردد این افراد فراهم شده و محیط اداری نیز امکانات لازم را در اختیار آنها قرار دهد به راحتی می‌توان این بخش از جامعه را نیز در پروسه تولید و خدمت نیز به کار گرفت.
اما همین جنبه وقتی به محدودیت‌های قانونی استخدام در آموزش و پرورش و حتی محدودیت برای حضور آنها در نمایندگی مجلس شورای اسلامی می‌رسد، تازه عمق مشکلات معلوم می‌شود. وقتی اجازه حضور این افراد در مجلس داده نشود و حتی وزیران مرتبط با موضوع هیچ مشاوری در این زمینه ندارند نمی‌توان انتظار داشت که تغییری جدی در نگرش مسوولان به وجود آید.
مساله مهم این است که توان‌خواهی (معلولیت)، محدودیت‌هایی را با خود به همراه دارد که بدون درک آنها امکان پیدا کردن راه‌حل ممکن نیست. اما تا زمان ایجاد محیط‌های مشخص مناسب‌سازی شده و همچنین به وجود آمدن یک فرهنگ عام برای رعایت حقوق و کمک به توان‌خواهان پروژه‌هایی مانند «بام» گام بسیار مهمی به شمار می‌روند. در شهرهای گوناگون فضاهای مناسب برای توان‌خواهان با اینکه بسیار نیستند اما وجود دارد. با این حال اطلاع‌رسانی جامع در مورد آنها ضروری است؛ این آگاهی تا امروز به صورت شفاهی در گروه‌های دوستی توان‌خواهان انجام می‌شد. افرادی که بر اثر یک اتفاق یا هر شکل دیگری از یک مکان مناسب برای تفریح یا انجام امور اداری باخبر شده‌اند و به دیگر دوستان خود خبر می‌دادند. اما «بام» این امکان را فراهم می‌سازد تا این دایره از دوستان به تعداد کل توان‌خواهانی که خود یا خانواده آنها به اینترنت دستری دارند افزایش یابد. در واقع این قدرت شبکه‌های اجتماعی و فن‌آوری اینترنتی است که یک زندگی راحت‌تر را به همراه می‌آورد. باید توجه داشت که در این میان رسانه‌ها نقش مهمی برای معرفی و تبلیغ این برنامه‌ها دارند تا تعداد بیشتری را در پیگیری و گسترش چنین طرح‌هایی همراه کنند.
کافی‌ست یک بار به اطراف خود نگاه کنیم و ببینیم که چگونه محدودیت‌های شهری می‌تواند توان‌خواهان را خانه‌نشین کند تا برای گسترش چنین اپلیکیشن‌هایی اقدام کنیم. به یقین چنین حرکتی می‌تواند یک زندگی بهتر برای شهروندان را در کنار یکدیگر نوید دهد.
«بانک اطلاعات مناسب‌سازی» (بام) در این آدرس در دسترس است.
