وزیر کشور جمهوری اسلامی از قوه قضائیه درخواست کرده است تا با «ولنگاری در فضای مجازی» مقابله کند.
اما آنچه عبدالرضا رحمانی فضلی به آن اشاره میکند نشان میدهد که این موضوع نه الزاما درخواست دولت و وزارت کشور بلکه مجموعهی بحثهاییست که به گفته وزیر کشور «پس از ملاقات و ارائه گزارش به مقام معظم رهبری»، علی خامنهای بیان داشته است.
رحمانی فضلی در بخشی از سخنان خود تاکید کرده است که «متاسفانه بیبند و باری و ولنگاری در فضای مجازی بسیار افزایش یافته و حتما باید با این موضوع برخورد شود». وزیر کشور البته ولنگاری را در جملات بعدی خود توضیح میدهد: «این مناسب نیست حرفی توسط شخصیتی زده شود و پس از آن صدها مسخرهبازی برای آن در این صفحات نوشته شود. این شیوه یعنی هزینه شخصیتها».
اینجاست که وزیر کشور به روشنی پا روی آزادیهای فردی از جمله در فضای مجازی میگذارد و به صراحت میگوید: «هر جا مشکلی ایجاد شد، بنده به عنوان وزیر کشور برای بستن صفحاتی که چنین رویهای را دارند، حمایت جدی خواهم کرد».
وزیر کشور با اشاره به اینکه «وظیفه ذاتی مدعیالعموم ورود و برخورد با این موضوع» است تاکید میکند که «بنده به عنوان رئیس شورای امنیت خواستار ورود مسئولان ذیربط، قوه قضائیه و دادستانی به این موضوع هستم» و به این ترتیب توپ برخوردها را به زمین قوه قضائیه میاندازد.
عباس جعفری دولت آبادی، دادستان تهران نیز بر همین موج سوار و خواستار آن شده است که «فضای مجازی به گونهای مدیریت شود که فضای مجازی پاک در دسترس شهروندان قرار گیرد». وی در این مسیر از همه دستگاهها دعوت همکاری کرده است.
اما همهی نگرانیهای وزیر کشور، دادستان تهران و دیگر مسئولان عالیرتبه نظام از فضای مجازی را میتوان در آمار اخیر کمال هادیانفر، رئیس پلیس سایبری ایران (فتا) جستجو کرد. او با اشاره به آمار استفاده از اینترنت در ایران گفته است: «در ایران از هر ۱۰۰ نفر، ۸۵ نفر اینترنت همراه دارند و از تقریبا ۴۶ میلیون کاربر کل کشور ۲۹ میلیون آنها جوان هستند». رئیس پلیس فتا تاکید دارد که «عمده تهدیدات این فضا و شبکهها، فعالیت سازمانیافته ضد دین، مقدسات و اخلاق است».
به این ترتیب مشخص نیست آنچه وزیر کشور از «مسخرهبازی با شخصیتهای سیاسی» میگوید چه رابطهای با «فعالیت سازمانیافته ضد دین، مقدسات و اخلاق» دارد مگر اینکه این «شخصیتها» را جزو «دین» و «مقدسات» و مظهر «اخلاق» بشماریم!
حسین امامی که رسانههای داخل ایران از او به عنوان کارشناس حوزه ارتباطات معرفی میکنند در مورد «ولنگاری فضای مجازی» چنین توضیح میدهد: «مقام معظم رهبری ۴۴ بار واژه ولنگاری را در بیاناتشان استفاده کردند که برای اولین بار این واژه در حوزه اقتصادی مطرح شده بود» و میافزاید: «ولنگاری فرهنگی در حوزه فضای مجازی بحث مصرفگرایی است به این معنی که مصرف رسانهای غرب بیشتر از مدت زمان استانداردی است که وی بخواهد از یک رسانه استفاده کند». بنابراین مشخص میشود آنچه وزیر کشور و بعد دادستان تهران و حتی رئیس پلیس فتا میگویند با آنچه تحلیلگران نزدیک به بیت رهبر جمهوری اسلامی میگویند متفاوت است.
اما سوی دیگر ماجرا مجموعه نظارتی بر فضای مجازی در ایران است. امروز نزدیک به ۳۰ دستگاه در جمهوری اسلامی عضو مرکز ملی فضای مجازی هستند که مستقیما از رهبر جمهوری اسلامی فرمان میگیرند. با روی کار آمدن دولت حسن روحانی فشارها برای فیلتر کردن رسانههای (شبکهها) اجتماعی افزایش یافت اما با اصرار دولت و شخص وزیر ارتباطات صحبت از فیلترینگ هوشمند به میان آمد. در مقام اجرا، این سیستم به روی شبکه اینستاگرام اجرایی شد و بخش زیادی از تصاویر برهنه منتشر شده در این شبکه فیلتر شدند. اما تا امروز این سیستم نه در شبکه دیگری و نه با موضوعات دیگری اجرا نشده است.
اما همین روند هم با اعتراض مقامات قوه قضائیه روبرو میشود چرا که خواست آنها الزاما مقابله با پورنوگرافی در اینترنت نیست و هدف واقعی آنان برای فیلترینگ در آن مواردی است که آنها «تهدید» علیه خود میشمارند. به گفته جعفری دولت آبادی «فعالیت علیه اخلاق عمومی، انتشار اخبار خلاف واقع، نقض حریم خصوصی اشخاص و ارزشهای اخلاقی و مذهبی» مهمترین تهدیدات فضای مجازی هستند.
یکی از کاربران در فیس بوک به کیهان لندن میگوید: «اصل ماجرا نه فیلم سکسی و نه حتی دغدغه این مدعیان برای دین است. همه جای دنیا فیلترهای مشخصی برای محدودیت دسترسی به فیلمهای زیر ۱۸ سال وجود دارد و کسی هم نه تنها اعتراض ندارد بلکه خواستار نظارت بیشتر هم هستند. اما جامعه ایران را جامعه بیماری از این لحاظ بار آوردهاند که همین موضوع هم تبدیل به بحران میشود. اما همه اینها داستان است؛ اصل ماجرا شبکههایی مثل تلگرام است که الان مادربزرگ من هم روی موبایل خودش دارد. شما به همین ماجراهای اخیر نگاه کنید، چند سال است که اینها با شبکههای ماهوارهای مقابله کردند، اما حالا یک خبر که برای خود مردم جالب است به سرعت برای نیمی از جمعیت ایران دست به دست میشود. ترس آنها از همین ارتباط و این سرعت جابجایی اطلاعات است».
کاربر دیگری ضمن ابراز ناراحتی از صحبتهای وزیر کشور میگوید: «مساله این است که ما انتظار داشته و داریم که دولت روحانی مقابل سیل فیلترینگ ایستادگی کند نه اینکه خودش هم بخشی از ماجرا شود. دولت در سالهای گذشته بارها از همین رسانهها و شبکهها سود برده است و جای تعجب دارد که بخواهند همصدا با تندروها خواستار فیلتر شدن و برخورد با کسانی باشند که فقط با مقامات سیاسی شوخی میکنند».
یکی از کاربران شبکه فیس بوک که مخالف دولت روحانی است نیز در نظری کوتاه که برای کیهان لندن فرستاد نوشته است: «مساله سیاست را باید از مساله دین جدا کرد. متاسفانه دولتها امروز بازیهای سیاسی راه انداخته و اصل ماجرا که بیاحترامی به دین است به حاشیه کشانده شده است. به نظر من صحبتهای رحمانی فضلی نشان میدهد دولت نزدیک انتخابات احساس خطر میکند که نتواند فضا را به نفع خود کنترل کند و برای همین میخواهد سختگیری کند اما موضوع همیشگی بیاحترامی به دین و نمادهای دینی اصلا برای نه این دولت و نه دولت پیش آنچنان مهم نبود». او در پایان تاکید میکند که «شورای عالی فضای مجازی میبایست ساختار خود را تغییر دهد و کسانی بر سر کار بیایند که واقعا بتوانند این فضا را شناخته و قدرت اجرایی برای اجرای آنچه رهبری دستور داده است را داشته باشند».