احمد رأفت (+عکس) دانشگاه سواس لندن، سوم دسامبر میزبان برنامه‌ای برای معرفی دو کتاب بود: «دُرّاب مخدوش» به قلم محسن نامجو و رمان «یک روز پیش از آخر زمان» از سرور کسمائی.
دو کتاب از دو نویسنده و دو ناشر در مراسمی که توسط ناشر سومی برگزار شد. کتاب محسن نامجو را «نشر ناکجا» که چند سالی است در فرانسه فعالیت دارد، منتشر کرده است. «انتشارات باران» سوئد که یکی از قدیمی‌ترین ناشران کتاب ایرانی در خارج از کشور است، رمان سرور کسمائی را روانه بازار کرده است. مراسم رونمایی این دو کتاب در سالن خلیلی دانشگاه سواس، با همکاری «نشر مهری»، انتشاراتی که در بریتانیا فعال است، برگزار شد. مراسمی که اداره آن بر عهده جمشید برزگر، روزنامه‌نگار و شاعر بود.
رمانی که همزمان به‌فارسی و فرانسه نوشته شده است
سرور کسمائی، نویسنده ایرانی ساکن پاریس که تا کنون چند رمان به زبان فرانسه منتشر کرده است و «یک روز پیش از آخر زمان» اولین رمانی است که از او به فارسی روانه کتابفروشی‌ها شده، اولین سخنران مراسمی بود که در دانشگاه سواس برگزار شد. سرور کسمائی در ابتدای صحبت‌هایش اشاره کرد که همزمان این رمان را به زبان‌های فارسی و فرانسه نوشته است. نویسنده‌ی «یک روز پیش از آخر زمان» گفت :«نوشتن یک رمان همزمان به دو زبان یعنی استفاده از دو سنت ادبی که از سویی بسیار جالب است چون از دو سنت تغذیه می‌شود، ولی از سوی دیگر بین این دو سنت یک دریا فاصله است، و این مساله تولید مشکل می‌کند».
سرور کسمائی در ادامه گفت: «فارسی زبانی شعرمحور است، شعر در کشور ما ۱۰۰۰ سال قدمت دارد و اگر شعر نبود شاید اصلا ما امروز زبان فارسی نداشتیم، زبانی که مدیون شعر و به ویژه فردوسی و شاهنامه است».
این نویسنده در ادامه افزود: «فردوسی افسانه‌های پیش از خودش را که به نثر بودند جمع‌آوری کرد و به صورت نظم درآورد. آن داستان‌ها از خاطره رفتند و فراموش شدند ولی شاهنامه باقی ماند، زیرا شعر بود و مردم آن را به خاطر سپردند و سینه به سینه منتقل کردند».
ساختار رمان اسطوره‌ها هستند
نویسنده «یک روز پیش از آخر زمان» در ادامه افزود: «زبان دوم من یعنی فرانسوی، زبان نثر و رمان است. اگر در ایران رمان کم و بیش یک‌صد سال عمر دارد، در فرانسه عمر آن به ۸۰۰ سال می‌رسد». رمان به گفته این نویسنده تداوم اسطوره است و رمان «یک روز پیش از آخر زمان» نیز این چنین است. سرور کسمائی سپس به شخصیت رمان‌اش، مریم اشاره کرد: «دختری که در زمان انقلاب ۱۶ سال دارد و به دنبال حقیقتی کتمان شده است که او را دچار بحران هویت کرده، دقیقا مثل ایرانیانی که مثل من در سال ۱۳۵۷ دچار بحران هویت بودند و به دنبال هویت دگرگون شده‌شان به‌خیابان آمدند و انقلاب کردند، انقلابی که البته شکست خورد».
پس از خواندن بخش‌هایی از فصل اول کتاب، سرور کسمائی بار دیگر صحبت ساختار رمان را به میان می‌کشد. به گفته این نویسنده: «داستان رمان در اروپا به اسطوره‌هایی چون ۱۲ شهسوار و میز‌گرد شاه آرتور باز می‌گردد. در این سیکل ۴۰۰ ساله‌ی شوالیه‌گری در اروپا، جستجو در مرکز قرار دارد، جستجوی جام جادویی، سنگ مشعشع و یا شمشیر جادویی که در زمان جنگ‌های صلیبی به جام آخرین شام حضرت عیسی یا شمشیری که بدن این پیامبر را شکافته است تبدیل می‌شوند».
در این ساختار، به گفته این نویسنده، شوالیه‌ها به دنبال چیزی می‌روند، ولی در این سفر ده‌ها ماجرا دارند که در بازگشت دور میز‌گرد می‌نشینند و برای «شاه آرتور» تعریف می‌کنند. به گفته سرور کسمائی ساختار رمان در اروپا، میراث‌دار این سنت است. کسمائی افزود: «البته در شاهنامه هم ما شاهد چنین ساختاری هستیم. کیخسرو در جنگ نهایی با توران ۱۲ پهلوان دارد که قرار است هر کدام به مصاف یک پهلوان تورانی بروند». چرا این ساختار در دوران بعد از فردوسی دیگر به کار گرفته نشد، پرسشی است که سرور کسمائی پاسخی برای آن ندارد.
رد پای شهسواران شاه آرتور در مذهب شیعه
این نویسنده، داستان شام آخر عیسی مسیح را که تابلوی آن را لئونارد داوینچی آفریده است در چارچوب همین سنت می‌بیند. سرور کسمائی گفت: «حواریونی که با عیسی مسیح هستند ۱۲ نفرند ولی در حقیقت با خیانت یهودا ۱۱ نفر می‌شوند و نفر دوازدهم به نوعی وجود ندارد». در خاتمه نویسنده «یک روز پیش از آخر زمان» افزود: «ما نیز این سنت را با تولد شیعه به کار گرفتیم. پیامبر اسلام با دوازده امام که یکی از آنها غایب است».
«دُرّاب مخدوش» محسن نامجو
محسن نامجو در معرفی کتاب «دُرّاب مخدوش» گفت: «انگیزه این کتاب کاملا شخصی بود، فرصتی برای خلوت با خودم به دست آوردم و تصمیم گرفتم یادداشت‌های ۲۰سالگی‌ام را که پیدا کرده بودم مرور کنم، هم برای تفریح و هم فکر کردن به پختگی. اگرچه بزرگان توصیه می‌کنند آنچه را زیر ۳۰ سال نوشتی منتشر نکن، من تصمیم به انتشار آن گرفتم».
نامجو در ادامه یادی از بیست سالگی‌اش کرد و افزود: «سال ۱۳۷۴ برای من سال ویژه‌ای بود. در کنکور رشته هنر قبول شدم، با دوستان تئاتری آشنا شدم، چند فیلم مهم از چند کارگردان سرشناس جهانی دیدم، و من که شب قبل از کنکور برای قبولی، نماز شب خوانده بودم، تبدیل شدم به کسی که حداقل در مورد مذهب شک داشت».
این خواننده پرکار در ادامه یادآوری آن سال‌ها افزود: «نمایشنامه‌ای هم به‌تقلید از آقای بیضائی نوشتم و چندتا شعر هم گفتم». یکی از این شعر‌ها که محسن نامجو با بغض در گلو به آن اشاره کرد در مورد مادرش است. نامجو گفت: «من مادرم را دیگر نمی‌توانم ببینم، نه تنها به دلیل دوری بلکه چون آلزایمر گرفته، اگر هم ببینم‌اش مرا نخواهد شناخت». نامجو افزود این شعر را در آن سال‌های دانشجویی در سفری به مشهد برای دیدن مادرش سروده است: «این شعر یادآور اتفاقی بین من و مادرم در جریان سفری به مشهد است. هر وقت برمی‌گشتم مادرم سعی می‌کرد برای من که کوچک‌ترین فرزند خانواده بودم مادری کند و سرویس بدهد. روزی می‌خواست برایم قرمه سبزی درست کند، تمام روز از پله‌ها پائین و بالا رفت، سبزی خرید و پاک کرد و وقتی داشت قرمه سبزی را سر سفره می‌اورد، دسته قابلمه شکست و تمام قورمه سبزی ریخت روی فرش». شعر «به مادرم» را با صدای نامجو در وبسایت خود او بشنوید.
محسن نامجو درمعرفی «دُرّاب مخدوش» به اولین باری که در ۱۹ سالگی به‌دعوت دوستی به نام پژمان لب به مشروب زد نیز اشاره کرد. قبل از خواندن این بخش از کتاب نامجو یادآوری کرد که نام پژمان را در این نوشته به «بیمان» تغیر داده است چون بدون «پ» و «ژ»، متن قدیمی‌تر به نظر می‌آید:
«اولین جرعه که نوشیدم، به سلامت بیمان و خالو، چهره درهم رفته با خویشتن گفتم: این نه چون عرق جبین شور است و نه چون انگبین وز تلخی دور. لیک گویی مرا اقتحامی پیش آمده است، پس به رضای خویش به حماقت اندر شدم. سازی به دست گرفته، نواختم. مراحم روح ایشان شدم و تمجید‌ها فرود آمد. لیک چه بی‌مایه گذرانی! هرچه خیرگی از چشم انتظار برون آمد، شکری غالب نشد. پس چه بود آن همه دعوی بدمستان که نبید را راحت روان و صیقل جسم و جان گفته‌اند و ستوده‌اند».
در پایان این رونمایی‌ها، فرصت زیادی برای پرسش و پاسخ به دلیل محدودیت زمانی باقی نماند. فقط از سرور کسمائی سوال شد بر چه مبنایی ادعا می‌کند که فردوسی و شاهنامه‌اش زبان فارسی را زنده نگاه داشتند و آیا در این زمینه پژوهشی انجام داده؟ نویسنده رمان «یک روز پیش از آخر زمان» گفت که شخصا تحقیقاتی در این زمینه انجام نداده ولی می‌توان به کتاب‌های شاهرخ مسکوب مراجعه کرد که تحقیقات قابل توجهی در مورد فردوسی و شاهنامه دارد.
