کامیار بهرنگ- تهران در هفته گذشته شاهد دو قفله شدن ترافیک خود شده است. ترافیک در پایتخت موضوع جدیدی نیست اما در هفته گذشته بنا به آنچه روزنامه‌های داخلی نیز گزارش داده‌اند به شکلی «غیر طبیعی» در آمده است.البته باید گفت همین غیرطبیعی بودن هم به نوعی در تهران طبیعی شده است و شهروندان عادت کرده‌اند هر بار یک توجیه جدید از مسئولان بشنوند. آغاز سال تحصیلی، بارش برف و باران، بازگشت مسافران در مسافرت‌ها و ده‌ها مورد دیگر؛ اما آخرین ادعای رئیس پلیس راهنمایی رانندگی تهران در نوع خود هم جدید و هم کاملا غیرطبیعی بود.
عدم پیش‌بینی‌های لازم برای اتفاقاتی کاملا قابل پیش‌بینی
محمدرضا مهماندار، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ در مصاحبه‌ای با اشاره به «پایان ماه صفر» به عنوان علت اصلی ترافیک‌های اخیر در تهران گفته است: «بسیاری از شهروندان مشغول انجام کارهای خود بودند تا از تهران خارج شده و پس از آن نیز موج بازگشت آنان سبب افزایش حجم ترافیک در معابر شد ضمن اینکه طی مناسبت‌های این هفته نیز برخی از شهروندان در مراکز مذهبی و حسینیه ها حاضر شده و به عزاداری پرداختند که همین عامل سبب افزایش حجم ترافیک در معابر منتهی به این مراکز شد». مهماندار البته به «ورود موج سرما، کاهش طول روز، همزمانی شروع برخی مشاغل با پایان کار ادارات» هم اشاره کرده است. اما این سردار راهنمایی و رانندگی نمی‌گوید کدام یک از مواردی که اشاره کرده قابل پیش‌بینی نبوده‌اند تا بتوان راهکارهای مناسب مقابله با آن را برنامه‌ریزی و اجرا کرد. مگر اینکه رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ نداند در زمستان هوا سرد می‌شود، برف و باران بیشتر می‌بارد، غروب آفتاب زودتر است و وقتی تعطیلات است مردم برای سفر از شهر دودگرفته‌ی تهران فرار می‌کنند.
محسن سرخو، رئیس کمیته حمل و نقل شورای اسلامی شهر تهران یکی از کسانی است که ادعای رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ را رد کرده و باور دارد که «ترافیک‌های اخیر تهران نه حاصل بارش بودند و نه بازگشت حجم بالایی از خودروهای سفرکرده به شهر». این مقام مسئول «گسترش حمل و نقل عمومی را راهکار اساسی و امن مقابله با مشکل ترافیک تهران» عنوان کرده است.
مردمِ همیشه مقصر، مسئولانِ همیشه فعال!
محمدرضا مهماندار تاکید دارد که «در حال حاضر ظرف و مظروف در تهران با یکدیگر مطابقت ندارد و باید یا محدودیت‌های جدیدی در شهر تهران اعمال کنیم که مثلاً برخی از مناطق را به محدوده زوج و فرد اضافه کنیم یا خود مردم، مراعات کرده و کمتر از وسائل نقلیه شخصی استفاده کنند». او برای انداختن تقصیرها به گردن مردم اصرار و در یک مصاحبه بارها این موضوع را به شکل‌های گوناگون تکرار می‌کند برای مثال با اشاره به «قدیمی بودن بخشی از بافت شمال تهران» بر اینکه «تنها راهکار مقابله با آن، یا اضافه شدن محدودیت‌های جدید است یا مراعات مردم» تاکید کرده. ابوالفضل قناعتی، عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران نیز با اشاره به توضیحات پلیس راهنمایی و رانندگی و اجرای گسترده‌تر طرح زوج و فرد کردن اتومبیل‌ها، تاکید می‌کند که «نباید مردم را از این محدودتر کرد. مدیریت شهری با اجرای طرح کاهش در کنار زوج و فرد، محدودیت ها را افزایش داده است. اگر برای مردم در ایجاد ترافیک سهم ۵۰ درصدی قائل باشیم ۵۰ درصد بار ترافیک مربوط به مدیریت ترافیک است». این در حالی‌ست که در هفته‌های گذشته و همزمان با افزایش آلودگی هوای تهران طرح محدودیت زوج و فرد خودروها از ۱۷ ساعت به ۱۹ ساعت در روز افزایش یافته است.
وقتی پای سود باشد جان و زندگی مردم بی‌اهمیت می‌شود
مهماندار که یا به دنبال محدودیت است یا مقصر جلوه دادن مردم (که البته در مورد نقش مردم در جای خود باید صحبت شود) در مصاحبه‌ی خود به اضافه شدن روزانه ۱۰۰۰ دستگاه خودرو و موتورسیکلت به تهران اشاره می‌کند. اینجاست که اتفاقا مشخص می‌شود رئیس پلیس راهور تهران حاضر نیست بگوید چرا سودی را که از این پلاک کردن به حساب پلیس سرریز می‌شود متوقف نمی‌کند تا دست کم تکلیف اتومبیل‌های فرسوده روشن شود.
سید جعفر تشکری هاشمی، معاون حمل ونقل و ترافیک شهرداری تهران سال گذشته گفته بود: «به طور میانگین بین ۳ تا ۳/۵ میلیون خودرو در تهران تردد می‌کنند که تنها ۱ میلیون و ۲۰۰ عدد در سامانه اطلاعات شهرداری ثبت شده‌اند». از سوی دیگر بر اساس آمارها فرمانداری تهران نزدیک به نیمی از این اتومبیل‌ها به عنوان «خودرو فرسوده» شناخته می‌شوند. تمام اینها در حالی اتفاق می‌افتد که رئیس پلیس راهور تهران بزرگ از «افزایش ۵۰۰ درصدی نصب پلاک اعزام به تعمیرگاه برای خودروهای دودزا، افزایش ۳۰۰ درصدی برخورد با خودروهای دارای نقص فنی» خبر داده است.
باید گفت مشکل شهر تهران می‌تواند تمام مواردی باشد که مقامات مسئول به آنها اشاره کرده‌اند، اما اصل ماجرا را باید در سرازیر کردن نزدیک به ۳۶۵۰۰۰ اتومبیل و موتورسیکلت در سال به شهری جستجو کرد که تعداد خروجی وسایل نقلیه فرسوده آن بسیار کمتر از این تعداد است.
فن‌آوری و کمک به حل مشکل آلودگی و ترافیک تهران
یکی از موضوعات مهمی که کمتر به آن پرداخته می‌شود استفاده از فن‌آوری برای حل این مشکلات است. در واقع زمانی که چرخه خرید‌های اینترنتی از پرداخت آسان تا دریافت به موقع و امن می‌تواند بسیاری سفرهای غیرضروری شهری را کاهش دهد، این موضوع جدا از اینکه از حجم ترافیک کم می‌کند می‌تواند برای سلامت افراد در روزهای آلوده نیز مفید باشد.
در این مسیر باید یک سیستم مشخص تعریف شود و تنها شورای شهر تهران، شهرداری و پلیس راهور نیستند که نقش ایفا می‌کنند. در واقع از سیستم بانکی تا پست، از وزارت مخابرات تا صدا و سیما نقشی مهم برای فرهنگ‌سازی و اجرا بر عهده دارند. برنامه‌ریزی برای انجام چند کار همزمان در مسیری مشترک نیز نیازمند در اختیار نهادن آگاهی‌های لازم در وبسایت‌های اداره‌ها، سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌هاست، موضوعی که کمتر به آن توجه می‌شود.
