وضعیت بحرانی زندانیان بعد از هفته‌ها اعتصاب غذا نیاز به اقدام فوری دارد

کامیار بهرنگ- در ایران وضعیت حقوق بشر هرچه از مراکز شهرها و بخصوص شهر تهران دورتر می‌شویم بدتر و بدتر می‌شود.

در استان‌های مرزی ایران، هم بی‌خبری و هم گزارش‌های مربوط به بدرفتاری و انواع شکنجه بیشتر می‌شود. در این میان، هفته‌های گذشته چندین زندانی به صورت جداگانه دست به اعتصاب غذا زده‌اند. همزمان کمپینی برای هم‌صدایی با آرش صادقی به راه افتاد که همراه با آن اطلاعات موثقی از وضعیت مرتضی مرادپور نیز در دسترس رسانه‌ها قرار گرفت. در کنار اینها باید وضعیت سعید شیرزاد را نیز اضافه کرد که در زندان‌ رجایی‌شهر اقدام به دوختن لب‌های خود کرده است. همچنین بر اساس خبرهایی که رسانه‌های حقوق بشری منتشر کرده‌اند نزار زکا شهروند لبنانی مقیم آمریکا با درخواست آزادی بدون قید و شرط خود دست به اعتصاب غذا زده است.

برای بررسی کارنامه حقوق بشر جمهوری اسلامی بخصوص در این موارد مشخص با رها بحرینی پژوهشگر سازمان عفو بین‌الملل گفتگویی انجام دادیم.

قوه قضائیه ابزار سرکوب

از رها بحرینی خواستم در ابتدای گفتگوی خود با کیهان لندن شرایط کنونی حقوق بشر بخصوص این زندانیانی را که در اعتصاب غذا به سر می‌برند تشریح کند: «عفو بین‌الملل پیش از اینکه این زندانیان دست به اعتصاب غذا بزنند در مورد بیشتر آنها تحقیق کرده بود و در پرونده‌هایی که تشکیل شده شما با انبوهی از بی‌عدالتی و بی‌قانونی،  از بازداشت خودسرانه و حبس‌های طولانی‌مدت در سلول‌های انفرادی روبرو می‌شوید. به این موضوعات آزار و شکنجه‌ برای اعتراف‌گیری توسط ماموران اطلاعاتی- امنیتی و ماموران سپاه پاسدران و همچنین دادگاه‌هایی که به هیچ شکلی روند دادرسی عادلانه در آنها طی نشده است را باید اضافه کرد. در تمامی این موارد افراد تنها به خاطر استفاده از حق آزادی بیان و عقیده دستگیر شده و هیچ کدام از اینها نباید حتی یک دقیقه هم در زندان باشند. این واقعا برای مسئولین جمهوری اسلامی شرم‌آور است که این افراد را نه اینکه زندانی کرده‌اند بلکه آنها را به جایی رسانده‌اند که فریاد دادخواهی و تلاش برای رسیدن به حقوق لگدمال شده‌شان را تنها با دست زدن به اعتصاب غذا و با به خطر انداختن جان‌شان به گوش مسئولان و دیگران برسانند.

این نتیجه‌ی وضعیت غیرمنصفانه‌ای است که قوه قضائیه به عنوان یکی از بازوهای سرکوب به وجود آورده. هیچ مرجع دادخواهی صالح و عادلی وجود ندارد و در چنین شرایطی است که مسئولان، آزادی را محترم نمی‌شمارند و دائما شاهد پایمال شدن آن هستیم. بر اساس قوانین بین‌المللی محروم کردن زندانی از دسترسی به خدمات پزشکی اگر عامدانه باشد که ما موارد متعددی از آن را در ایران مشاهده می‌کنیم نوعی شکنجه و بدرفتاری محسوب می‌شود».

اقدامات عفو بین الملل

در شرایطی که سیاهه‌ موارد نقض حقوق بشر در ایران طولانی‌تر می‌شود فعالان و سازمان‌های حقوق بشری با توجه به محدودیت‌های خود اقدام می‌کنند، رها بحرینی در مورد فعالیت‌های سازمان عفو بین‌الملل در این موارد اخیر گفت: ‌«باید به آن لیستی که شما در مقدمه به آن اشاره کردید پرونده آقای محمدعلی طاهری را هم اضافه کنیم. برخی از این پرونده‌ها سال‌هاست که توسط عفو بین‌الملل پیگیری می‌شود برای مثال همین پرونده آقای طاهری که بیش از پنج سال است در بند ۲الف زندان اوین نگهداری می‌شود و حکم توهین به مقدسات ایشان تنها به دلیل عقاید ایشان و تدریس آن است. از نگاه تنگ‌نظرانه مسئولان این اقدام توهین به مقدسات تعریف شده؛ حتی بر اساس پیمان‌نامه‌هایی که ایران در مورد اجرای آنها متعهد شده صدور چنین حکمی قابل قبول نیست. متاسفانه تلاش‌های عفو بین‌الملل و سازمان‌های دیگر برای شکست این حکم ناعادلانه بی‌نتیجه بوده و حالا آقای طاهری برای شانزدهمین بار دست به اعتصاب غذا زده‌ است.

در مورد دیگر زندانیان هم سازمان عفو بین‌الملل از زمانی که احکام سنگین برای آنها صادر شده، برای هر کدام از آنها به صورت جداگانه دست به “اقدام فوری” زده است. این اقدامات تنها یک بیانیه نیست بلکه به شبکه فعالین عفو بین‌الملل که از افراد عادی تشکیل می‌شوند نامه‌هایی ارسال و از آنها خواسته می‌شود تا بر اساس متن مشخص نامه‌هایی به سفارت ایران در کشورهای دیگر ارسال شود. مدیر بخش خاورمیانه و شمال آفریقا در عفو بین‌الملل نامه‌ای به دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل ارسال کرده و با شرح جزییات پرونده این افراد خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط آنها شده است. در روزهای گذشته و همزمان با بحرانی‌تر شدن وضعیت این زندانیان با انجام مصاحبه و فعالیت در رسانه‌های مجازی ما در تلاش بودیم به پشتوانه شبکه فعالین عفو بین‌الملل نگرانی خود را از اقدامات اخیر اعلام کرده و مجددا خواستار آزادی فوری آنان شده‌ایم.

در مورد مهدی و حسین رجبیان و همچنین کیوان کریمی ما کمپین مشخصی با همراهی گروه‌ موسیقی “کیوسک” با عنوان “هنر جرم نیست” به راه انداخته‌ایم چرا که اینها تنها به دلیل فعالیت‌های هنری‌شان در زندان به سر می‌برند».

نقش مهم خانواده‌ها و وکلا در اطلاع‌رسانی

در روزهای گذشته و همزمان به انتشار خبر پنجاهمین روز اعتصاب مرتضی مرادپور در زندان تبریز بسیاری تازه از زندانی شدن او با خبر شدند. اینکه خبر از زندان‌های خارج از شهر تهران دیرتر و در مواردی به هیچ عنوان منتشر نمی‌شود به مشکلی در عرصه دفاع از حقوق بشر در ایران بدل شده است. همین مشکل را با رها بحرینی پژوهشگر سازمان عفو بین‌الملل در میان می‌گذارم و او در ادامه گفتگوی خود با کیهان لندن می‌گوید: «وضعیت حقوق بشر در ایران بسیار بحرانی است و تعداد زندانیان سیاسی- عقیدتی در ایران بیش از آنست که صدا و جزئیات پرونده همه آنها به گوش مجامع حقوق بشری برسد. تلاش سازمان عفو بین‌الملل بر این بود که از فعالین اقلیت‌های قومی و مذهبی تا هنرمندان و دیگر  گروه‌های اجتماعی، با وجود تنوع این پرونده‌ها، تمام آنها را به شکل‌های گوناگون پوشش دهد.

اما باید بگویم که دسترسی به اطلاعات در ایران بسیار سخت است چرا که مقامات رسمی جمهوری اسلامی بیش از سه دهه است که به مقامات عفو بین‌الملل اجازه ورود به ایران را نداده‌اند، بنابراین یکی از راه‌های دسترسی ما به اطلاعات مستند، فعالین داخل کشور، وکلا و خانواده‌های زندانیان سیاسی هستند. در این شرایط، با اطلاعاتی که به دست ما می‌رسد پرونده‌هایی را بر اساس استانداردهای سازمان عفو بین‌الملل تشکیل می‌دهیم. اگر در برخی موارد توجه کمتری به زندانیان سیاسی بخصوص در شهرهای خارج از تهران می‌شود به این دلیل است که کانال‌های ارتباطی لازم برقرار نمی‌شود یا اطلاعات با آن استانداردهایی که مورد نظر سازمان عفو بین‌الملل است ارسال نمی‌شود».

حتی نامه‌نگاری‌های ساده اثرگذار هستند

یکی از سوالاتی که همواره مطرح می‌شود این است که با این نامه‌ها کدام زندانی آزاد شده که حالا شما به دنبال نوشتن یک نامه دیگر هستید؟ رها بحرینی اما دیدی متفاوت دارد و در پاسخ به این پرسش گفت: «قدرت نهاد‌ها و فعالین مدنی زنده نگاه داشتن روایت زندانیان در میان افکار عمومی و بلند کردن صدای دادخواهی آنان است. به شکل‌های گوناگون این مهم انجام می‌شود تا موارد نقض حقوق بشر جدا از اینکه نادیده نماند بلکه به صورت مکتوب آرشیو شود. این پرونده‌ها جدا از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در پرونده‌ها و اسناد حقوق بشری سازمان ملل متحد بازتاب پیدا می‌کند. هر فعال و نهاد حقوق بشری در حد توان خود این مهم را انجام و آن را پیگیری می‌کند. سنت و بخش مهمی از فعالیت‌های عفو بین‌الملل در این پرونده‌ها نامه‌نگاری به مقامات و مسئولان جمهوری اسلامی بود. تجربه نشان داده هرچه تعداد این نامه‌ها و تماس با سفارت‌های جمهوری اسلامی در کشورهای گوناگون بیشتر باشد، اگر به صورت هماهنگ انجام شود، در رسانه‌ها نیز پوشش لازم در مورد زندانیان سیاسی صورت گیرد و از سوی دیگر خانواده و وکیل زندانی نیز پیگیری شود تاثیر مستقیمی را به همراه خواهد داشت. شاید واکنش مقامات جمهوری اسلامی با آنچه ما انتظار داریم منطبق نباشد و مجموعه‌ی این اقدامات به آزادی یک زندانی ختم نشود اما برای مثال موجب شکسته شدن حکم در مرحله تجدید نظر، تغییر رفتار بازجو یا حتی اعطای مرخصی‌های طولانی‌مدتِ منجر به آزادی شده است. اینجا تاکید می‌کنم همین نتایج هم با تعهدات بین‌المللی جمهوری اسلامی فاصله بسیاری دارد اما در نبود چنین فشارهایی می‌تواند وضعیت و رفتار آنها را بدتر از شرایط امروز کند.

باید توجه داشت کلیدی‌ترین زمان برای اقدامات هماهنگ زمانی‌ست ‌که پرونده در مرحله تجدید نظر قرار دارد. این البته خطرناک‌ترین زمان برای زندانی نیز محسوب می‌شود چرا که بیشترین فشار و البته شکنجه برای اعتراف اجباری به روی او وجود دارد و زمانی که حکم قطعی نشده است می‌تواند اقدامات مشخصی انجام داد. اینجا هم باز تاکید می‌کنم بسیاری از این زندانیان حتی یک روز نباید در زندان باشند».

وضعیت آرش و مرتضی نگران کننده است

جدا از اینکه چندین زندانی سیاسی- عقیدتی دیگر از جمله سعید شیرزاد در اعتصاب غذا به سر می‌برند اما وضعیت جسمی آرش صادقی و مرتضی مرادپور به گفته خانواده و شاهدان در مرحله بحرانی قرار گرفته است. از رها بحرینی در مورد اقدامات سازمان عفو بین‌الملل در این دو مورد مشخص سوال کردم: «وضعیت این دو زندانی همانطور که گفتید بسیار بحرانی است. متاسفانه تا امروز مسئولان نه اینکه به خواسته‌های به حق این زندانیان توجهی نکرده و به آنها جامه عمل نپوشاندند بلکه به آنها برای شکستن اعتصاب غذایشان فشار هم وارد می‌کنند. در مورد آرش صادقی ملاقات‌اش با همسرش به کلی قطع شده این در حالیست که خواسته اصلی آرش آزادی گلرخ ایرایی است. خانم ایرایی تنها به دلیل یک داستان منتشر نشده در مورد حکم سنگسار، به ۵ سال زندان محکوم شده. عفو بین‌الملل در مورد هر کدام از این زندانیان به صورت جداگانه فعالیت‌هایی را انجام داده و از حق آزادی بیان آنها دفاع کرده است.

همانطور که پیشتر اشاره کردم ما امکان اینکه در ایران نماینده داشته باشیم را نداریم و گزارش‌های ما به تمام اطلاعاتی که از داخل کشور توسط خانواده‌ها، وکلا و منابع معتبر ارسال می‌شود بستگی دارد. ما با اطلاع رسانی کامل و منطبق به استانداردهای سازمان عفو بین‌الملل می‌توانیم اقدامات بیشتری را نیز انجام دهیم.

ما بعد از آگاهی از پرونده مرتضی مرادپور در نامه‌ای که سازمان عفو بین‌الملل به دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد ارسال کرد به طور مشخص به پرونده او اشاره داشته و خواستار آزادی فوری او شده‌ایم. ما همچنین از شبکه فعالان سازمان عفو بین‌الملل درخواست کردیم در اقدامی فوری برای زندانیان سیاسی از جمله مرتضی مرادپور که در وضعیت بحرانی به سر می‌برد به سفارت‌های جمهوری اسلامی در سراسر جهان نامه‌نگاری کنند».

*نامه سازمان عفو بین‌الملل برای آزادی ۸ زندانی سیاسی- عقیدتی که در ایران دست به اعتصاب غذا زده‌اند را می‌توانید به زبان انگلیسی در اینجا بخوانید.