نکاتی که درباره تنظیم قند و کلسیم خون باید بدانیم

تنظیم قند، کلسیم و چربی خون از مواردی است که بی توجهی به آن می‌تواند بسیار خطرناک و غیرقابل جبران باشد.

گاهی مصرف برخی مواد غذایی یا استفاده‌ی خودسرانه از برخی داروها باعث می‌شود که کودکان، زنان باردار و سالمندان دچار مشکلاتی در این زمینه شوند. در نتیجه بهتر است در این مورد آگاهی‌های لازم را کسب و در صورت لزوم با پزشک متخصص و کارشناسان مربوطه مشورت شود. دکتر علیرضا مهرنیا متخصص تغذیه به برخی از پرسش‌های شما در این مورد پاسخ می‌دهد.

پرسش:
آیا قند رژیمی که در آن سوکرالوز وجود دارد مناسب تمامی گروه‌های سنی و مصرف آن بی‌ضرر است؟
پاسخ:
بسیاری از مردم شیرین‌کننده‌ها را با عنوان قند رژیمی می‌شناسند. هر چند مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی ضرر خاصی ندارد اما باید در مصرف آنها جانب اعتدال را رعایت کرد زیرا مطالعه‌های سال‌های اخیر نشان می‏‌دهد مصرف مرتب شیرین‌کننده‌ها یا قندهای رژیمی ممکن است زمینه بروز اضافه وزن را در سال‌های بعد فراهم کند. یکی از دلایلی که در این مورد ذکر می‌شود این است که قدرت شیرینی‌کنندگی‌ قندهای مصنوعی نسبت به قندهای معمولی بسیار بالاتر است. از سوی دیگر، آستانه تحریک‌پذیری ذائقه و پرزهای چشایی قابل تغییر است و ممکن است کم یا زیاد شود. نتیجه اینکه ذائقه مصرف‌کننده قند رژیمی به طعم بسیار شیرین آن عادت می‌کند و زمانی که یک ماده غذایی یا میوه شیرین می‌خورد، شیرینی آن برایش کم جلوه می‌کند. در نتیجه برای شیرین‌تر شدن غذاها یا خوراکی‌‏ها مقدار زیادی قند یا شکر به آن اضافه می‌کند و این باعث افزایش وزن خواهد شد.

سوکرالوز اما ترکیبی شیمیایی است که به آن الکل قندی هم گفته می‌شود. سوکرالوز و سایر قندهای مصنوعی در مقدار مساوی با قندهای طبیعی، کالری ایجاد نمی‌کنند و اثرشان روی پوسیدگی دندان مانند قندهای واقعی نیست و باعث پوسیدگی دندان نمی‌شوند. اینها اثرهای مثبت این قند مصنوعی است، بنابراین اگر گاهی در حد اعتدال مصرف شود با شواهد فعلی اثر زیانبار زودرس به همراه ندارد اما همان‌طور که گفتم مصرف زیاد آن روی ذائقه افراد اثر می‌گذارد و به مرور عوارضی ایجاد می‌کند. بنابراین توصیه می‌شود در مصرف آن حد اعتدال را رعایت کنید.

پرسش:
مصرف چه مواد غذایی منجر به افزایش گلبول سفید خون می‌شود؟
پاسخ:
ابتدا باید علت و درجه کاهش تعداد گلبول‌های سفید مشخص شود. امروزه شمارش گلبولی در بیشتر آزمایشگاه‌های تشخیص طبی با دستگاه‌های خودکار انجام می‌شود که ممکن است به دلایل فنی و… درصدی خطا نشان دهند، بنابراین باید با آزمایش مجدد کاهش تعداد گلبول‌های سفید به قطعیت برسد. دوم اینکه باید بررسی کرد چه عواملی باعث کاهش تعداد گلبول‌ها شده زیرا این مساله به طور تصادفی بروز نمی‌کند. گلبول‌های سفید نقش دفاعی در بدن دارند و بخش مهمی از دستگاه ایمنی را تشکیل می‌دهند بنابراین پایین آمدن سطح آنها می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به انواع بیماری‌ها کند. اگر پس از بررسی‌های لازم، علت‌ خاصی برای کاهش گلبول‌های سفید یافت نشود، به‌خصوص اگر حال بیمار وخیم نباشد باید دلیل آن را مسائل گذرا در نظر گرفت.

در علم تغذیه رژیم غذایی خاصی برای افزایش گلبول‌های سفید وجود ندارد اما بعضی از مواد مغذی محرک دستگاه ایمنی هستند. در صدر این مواد، ماده مغذی «روی» قرار دارد. روی در انواع گوشت‌های سفید، مغزدانه‌ها و غلات یافت می‌‏شود. البته با اینکه در غلات «روی» وجود دارد، ولی به دلیل وجود اسید نیتریک در آنها، معمولا جذب خوبی ندارد. عامل دیگری که می‌تواند در تقویت سیستم ایمنی مفید باشد ویتامین A است که پیش‌ساز آن یعنی بتاکاروتن در سبزی‌های زرد، نارنجی و قرمز مانند هویج و گوجه فرنگی و خود ویتامین A در انواع گوشت، زرده تخم‌مرغ و جگر یافت می‏شود. البته مصرف زیاد و افراطی این مواد غذایی در فردی که دچار کاهش گلبول سفید شده توصیه نمی‌شود. همان‌طور که گفتم اساسا باید اعتدال را در مصرف همه مواد غذایی رعایت کرد. پیشنهاد این است که پس از آزمایش اول و استفاده از این مواد غذایی، حدود یکی دو ماه بعد دوباره آزمایش داده شود تا نتیجه آزمایش مشاهده شود. اگر افزایشی صورت نگرفته باشد حتما باید به یک متخصص هماتولوژی یا خون مراجعه کرد تا تحت بررسی دقیق‌تر قرار گرفت.

پرسش:
آیا مخلوط شیر بدون شکر باعث جذب کلسیم موجود در شیر خواهد شد؟ داشتن این عادت غذایی را تایید می‏‌کنید؟
پاسخ:
یکی از عواملی که جذب کلسیم را کاهش می‌دهد، فیبرهای غذایی هستند و موز سرشار از فیبر است بنابراین ریختن موز در شیر باعث کاهش جذب کلسیم می‌شود، اما این بدان معنا نیست که اگر موز را با شیر مخلوط کنید، کلسیم شیر دیگر جذب نمی‌شود. بسیاری از افراد طعم و مزه شیر معمولی را دوست ندارند و آن را نمی‌خورند اما اگر افزودنی‌هایی مثل انواع میوه یا حتی کاکائو که گفته می‌شود ترکیب‌های فنولی آن جذب کلسیم را کاهش می‌دهند، به شیر اضافه شود، طعم آن را می‌پسندند و می‌خورند. به اعتقاد من، مصرف شیرموز یا شیرکاکائو بسیار بهتر از آن است که فردی اصلا شیر نخورد چون به جز شیر و لبنیات کم‌چرب منبع قابل ذکری برای کلسیم نداریم و دریافت کم کلسیم شیر در شیرموز یا شیرکاکائو بسیار بهتر از اصلا نرسیدن آن است.