در حالی که بیش از هزار خانه و بنای تاریخی در انتظار ثبت به عنوان آثار ملی، تخریب و فرسوده می‌شوند، رئیس اداره میراث فرهنگی رفسنجان می‌گوید پرونده ثبت ملی خانه پدری هاشمی رفسنجانی در حال تدوین است.
در کل کشور ایران، یک میلیون و ۲۰۰ هزار بنای تاریخی وجود دارد که قبل از انقلاب ۳۳۰ قلم از آنها به عنوان آثار ملی ارزشمند و تاریخی به ثبت رسیده‌اند.
اما پس از انقلاب در بهمن ۵۷ روند ثبت بناهای تاریخی متوقف شد، آنقدر که از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۳ یعنی پانزده سال حتی یک بنای تاریخی به ثبت ملی نرسید. ولی از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶ این روند با ثبت ۲۳ هزار بنای تاریخی شدت گرفت و تا کنون حدود ۳۱ هزار بنای تاریخی در کل کشور توسط سازمان میراث فرهنگی ثبت شده است.
با این حال هنوز بیش از هزار خانه و بنای تاریخی در فهرست انتظار برای ثبت آثار ملی و تاریخی قرار دارند؛ خانه‌هایی که به واسطه حرص زمین‌خواری، برج‌سازی و انبوه‌سا‌زی مالکان یا مصادره‌کنندگان آنها هر لحظه بیم آن می‌رود که توسط بولدوزرها با خاک یکسان شوند.
در این بین، به فاصله کوتاهی از درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی چهارمین رئیس جمهور پس از انقلاب اسلامی و رئیس متوفای مجمع تشخیص مصلحت نظام، خانه پدر وی قرار است به ثبت ملی برسد. حسن حسینی رئیس اداره میراث فرهنگی دلیل ثبت این خانه در زمره بناهای تاریخی را اهمیت ویژگی‌های معماری و معنوی این بنا خوانده است.این خانه در بهرمان یکی از دهات قدیمی نوق از جلگه‌های رفسنجان واقع شده؛ بنایی ۲۰۰ متری و با زیربنای ۳۵۰ متر مربع که در بلواری به نام «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» قرار دارد.
خانه پدر رفسنجانی متعلق به دوران پهلوی اول است و همچون دیگر خانه‌های مناطق کویری از خشت و گل ساخته شده. دارای یک سالن بزرگ، چند اتاق کوچک، بادگیر و آشپزخانه‌ای است که به سبک قدیمی یک تنور نان در آن جاسازی شده است. هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۱۳ در این خانه متولد شده و اهمیت سیاسی‌اش در این است که برخی جلسات رفسنجانی در این خانه برگزار می‌شده است.
سوال اینجاست وقتی ثبت یک خانه مربوط به مقامات نظام با چنین سرعتی روند اجرایی به خود می‌گیرد، چرا تخریب بی‌رحمانه بناهای تاریخی تهران و شهرهای دیگر کشور با بی‌توجهی مواجه است؟ خانه‌هایی که به واسطه سود کلان زمین‌خواری و تحت عنوان نوسازی بافت شهری انجام می‌شوند.آن هم در شرایطی که تخریب‌ها در شهر تهران به عادت بدل شده و به گفته رئیس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران، هویت تهران هر ثانیه مورد دست‌درازی قرار می‌گیرد.
آنطور که یک کارشناس میراث فرهنگی گفته، در طول ۱۵ سال اخیر ۲ هزار و ۳۰۰ خانه تاریخی در تهران تخریب شده و در پایتخت ایران فقط هزار تا ۱۵۰۰ خانه قدیمی باقی مانده. از این تعداد تنها ۵۰۰ خانه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که بنا بر تجربه مانعی برای تخریب آنها به شمار نمی‌آید.
همین چند ماه پیش بود که خانه تاریخی حبیب‌الله کهنی، ساختمان موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی واقع در خیابان ولیعصر که معمار آن نظام عامری تنها شاگرد ایرانی فرانک لوید رایت مشهورترین معمار آمریکا بود، و خانه تاریخی ملک‌توران همسر سوم رضاشاه پهلوی در محله زعفرانیه ویران شد.
خانه ملک‌توران که از اموال مصادره‌ای محسوب می‌شده از سوی «کمیته امداد امام خمینی» شبانه تخریب شد. روابط عمومی این نهاد نیز در پاسخ به اعتراضات، خانه ملک‌توران را «لکه فرهنگی» دانست که در فهرست آثار ملی یا دارای ارزش، ثبت نشده بود. «کمیته امداد امام خمینی» قصد دارد به جای این خانه یک مجتمع مسکونی ۱۲ طبقه احداث کند.
«ستاد اجرای فرمان امام» نیز قصد داشت تا خانه علاء‌الدوله حاکم تهران را تخریب کند؛ این خانه که در میدان فردوسی قرار دارد طی مزایده‌ای ۱۲ میلیاردی برای برج‌سازی تدارک دیده شد ولی با ثبت تاریخی‌اش از سوی سازمان میراث فرهنگی، مزایده آن لغو شد.
عمارت «تجارتخانه جهانیان» متعلق به مؤیدالسلطنه گرانمایه (نایب رئیس سفارت عثمانی و وزیر مختار ایران در آلمان) یکی از بناهایی است که سال گذشته تخریب و درختان باغ شبانه قطع شدند.
این عمارت در سال ۱۲۷۴ خورشیدی بنا نهاده شد و جزو مهم‌ترین بناهای ایران به شمار می‌آمد که بنیان‌های اقتصادی چون ثبت چک تضمینی، نخستین شرکت گوشت، نخستین شرکت سهامی تلفن و مقدمات ایجاد بانک ملی در آن شکل گرفته بود. این بنای دوره قاجار هرگز به ثبت تاریخی نرسید و اکنون به جای آن کارگاه ساخت بدنه کنتور بنا شده.
تخریب خانه سرلشکر شیبانی یکی از نظامیان دوران پهلوی اول، سال گذشته با مجوز سازمان میراث فرهنگی صورت گرفت؛ این خانه جزو بافت قدیمی خیابان قوام‌السطنه (سی تیر) بود و از بناهای دیدنی و مورد توجه گردشگران محسوب می‌شد. این خانه برای مدتی انبار لوازم الکترونیک و برقی بود.
عمارت سرلشکر شیبانی به همراه عمارت ماوثاله شبانه تخریب شدند.
عمارت ماوثاله نیز متعلق به بانو ماوثاله بود و باوجود اینکه در سال ۱۳۸۲ از سوی سازمان میراث فرهنگی دارای ارزش تاریخی شناخته شد ولی اکنون جای خود را به یک پاساژ تجاری داده است. بنای ماوثاله متعلق به دوره قاجاریه و پهلوی اول و در مجاورت کافه نادری قرار داشت و بدون استعلام خراب شد.
سرای دلگشا عمارت مربوط به دوره قاجار نیز که ۱۳۰ سال عمر آن تخمین زده شد، با اینکه سال ۵۶ به ثبت ملی رسید، ولی به دستور دیوان عدالت از فهرست آثار ملی در آمد و دیگر نشانی از آن در میدان ارگ دیده نمی‌شود. این ساختمان تنها عمارت باقی مانده از دوران قاجار در محدوده میدان ارگ بعد از اجرای طرح تعریض بود.
وضعیت اسف‌بار خانه‌های تاریخی فقط به تهران خلاصه نمی‌شود؛ چنانکه در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، ۸۷ خانه تاریخی، حمام و مسجد قدیمی در محدوده آرامگاه شاهچراغ شیراز تخریب شدند. این بناها وسعت ۵۷ هکتاری داشتند و به بهانه اجرای طرحی به نام بین‌الحرمین که آستانه تا شاهچراغ را به هم متصل می‌کند، صورت گرفته و واحدهای تجاری و اقامتی در آن ساخته شد.
به این فهرست بیفزایید: خانه تاریخی سپهری‌های بروجرد، تخریب ۱۰ خانه تاریخی در شیراز به بهانه ساخت بازارچه صنایع دستی، خانه تاریخی تدین در نجف‌آباد اصفهان، تخریب خانه‌های محله زرتشتیان یزد، خانه تاریخی ضرابیدر پامنار، زوال و نابودی خانه باغ رهنما متعلق به زین‌العابدین رهنما، تخریب خانه تاریخی صفایی و خانه تاریخی خیابان افتخارالاسلام در آران و بیدگل و مخروبه شدن خانه‌های «بیدخوری»، «خانه چشمی»، «خانه امیری»، «خانه فروغی» و «خانه افچنگی» در سبزه‌وار.
خانه‌ها و بناهایی که پس از انقلاب از سوی «کمیته امداد امام خمینی»، «ستاد اجرای فرمان امام»، سازمان اوقاف، وزارتخانه‌ها و دیگر نهادها مصادره شده‌اند، هر روز جای خود را به پاساژ، مجتمع تجاری و مسکونی می‌دهند. خانه‌هایی که قدمت آنها عمدتا به دوران قاجار و پهلوی می‌رسد و نمایانگر تاریخ و معماری یک قرن و نیم اخیر هستند اما ثبت آنها جزو آثار ملی و فرهنگی همواره به تعویق می‌افتد.
