روشنک آسترکی – گزارش‌ها از ایران حکایت از افزایش آمار اعتیاد در جامعه دارد.
گستردگی اعتیاد در جامعه ایران باعث شده مسئولانی که همیشه از بیان آمار یا اظهار نظر پیرامون معضلات و نابسامانی‌های اجتماعی سر باز می‌زدند به صورت جسته و گریخته در مورد افزایش اعتیاد و پیامدهای آن سخن بگویند و هشدار دهند.
یکی از نمونه‌هایی که زنگ خطر گستردگی اعتیاد در ایران را به صدا درآورده اعتیاد کارکنان مراکز صنعتی در ایران است.
در فروردین ماه ۱۳۹۴، قائم‌مقام دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر از اعتیاد ۲۰ درصد از کارگران و فعالان حوزه صنعت خبر داد. بر اساس این آمار، میزان شیوع اعتیاد در کارگران صنعتی اصفهان به میزان ۲۵ درصد اعلام شد و در برخی از مراکز صنعتی به ۳۰ درصد هم رسید.
همچنین گزارش‌هایی در مورد اعتیاد درصد بالایی از کارگران معادن ذغال سنگ منتشر شده است. کارگران معتاد در گفتگو با رسانه‌های داخلی علت مصرف مواد مخدر را تحمل شرایط سخت کار عنوان کرده و می‌گویند مصرف مواد مخدر صنعتی باعث می‌شود آنها بتوانند در شیفت‌های کاری طولانی ساعت‌ها در عمق چندصد متری زیر زمین طاقت بیاورند.
در این میان، منطقه ویژه اقتصادی عسلویه که یکی از قطب‌های بزرگ صنعتی ایران به شمار می‌آید نیز از این آسیب در امان نمانده و اعتیاد به مواد مخدر در میان هزاران کارگر و مهندسی که آنجا مشغول کار هستند به معضل بزرگی در آن منطقه تبدیل شده است.
منطقه ویژه اقتصادی عسلویه در ۳۰۰ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر و در کنار شهرستان کنگان قرار دارد که برای بهره‌برداری از منابع نفت و گاز حوزه پارس جنوبی و انجام فعالیت‌های اقتصادی در زمینه نفت و گاز و پتروشیمی در محدوده نوار ساحلی عسلویه و خلیج نای‌بند احداث شده است.
شاید با نگاه کردن به تصاویر عسلویه باور اینکه تعداد کارکنانی که در فازهای مختلف این مجموعه به انواع مواد مخدر اعتیاد دارند دور از ذهن باشد اما این آمار آن‌قدر بالا و غیرقابل چشم‌پوشی بوده که در دی‌ماه امسال نه تنها یک نمایشگاه پیشگیری از اعتیاد در این منطقه برگزار شد بلکه به گفته مدیرعامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس تا کنون ۱۷۰ کارگاه و دوره پیشگیری از اعتیاد با حضور پنج هزار و ۸۰۱ نفر از کارکنان این مجموعه برگزار شده است. همچنین از فروردین امسال بهزیستی هم وارد میدان شده تا از شیوع مصرف مواد مخدر در عسلویه جلوگیری کند.
هر چند مسئولان آماری از تعداد معتادان شاغل در عسلویه ندارند یا از اعلام آن خودداری می‌کنند اما کارکنان بخش‌های مختلف در عسلویه این آمار را «خیلی زیاد» و «وحشتناک» توصیف می‌کنند.
کارگر معتاد اعتراض و تحصن نمی‌کند
رضا از سال ۸۷ تا دو ماه پیش به مدت هشت سال در عسلویه به عنوان جوشکار مشغول به کار بوده است. او در مورد اعتیاد در عسلویه به کیهان لندن می‌گوید: «اعتیاد در عسلویه وحشتناک است. البته اوایل افراد خیلی کمی درگیر بودند اما در دو سه سال اخیر مصرف مواد واقعاً زیاد بود.»
رضا مقایسه جالبی در مورد مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی دارد و می‌گوید: «در عسلویه اگر از ما یک بطری یک لیتری مشروبات الکلی می‌گرفتند مانند یک مجرم خطرناک با ما برخورد می‌کردند و باید به هزار نفر جواب پس می‌دادیم و حتی ماجرا تا اخراج هم بالا می‌گرفت اما جالب است که معتادها خیلی راحت مواد مصرف می‌کنند و من به چشم خودم دیده‌ام که حتی آنها که اعتیادشان شدید بود در محل کار و در ساعت ناهار مواد مصرف می‌کردند».
این جوشکار ۳۲ ساله در مورد نوع مواد مصرفی در عسلویه می‌گوید: «چیزی که من شاهدش بودم در سال‌های اول که رفته بودم آنجا بیشتر تریاک مصرف می‌شد اما در این سال‌های آخر همه نوع موادی از تریاک تا شیشه مصرف می‌کنند. قیمت پایین شیشه باعث شده از این ماده مخدر استقبال بشود. این‌قدر مصرف مواد در عسلویه رونق دارد که گفته می‌شود تعدادی قاچاقچی از سیستان و بلوچستان با خانواده مهاجرت کرده‌اند به منطقه‌ای در کنگان و دقیقاً آن منطقه به پاتوق خرید و فروش مواد تبدیل شده».
او می‌گوید در این هشت سال که در عسلویه شاغل بوده هیچ‌گاه نشنیده که کارگاه پیشگیری از مواد مخدر برگزار شود: «به نظر من مسئولان در عسلویه دقیقاً می‌دانند وضعیت وحشتناک اعتیاد آنجا چطور است و مخصوصاً هم کاری نمی‌کنند. اول اینکه ساعت کار طولانی با شیفت‌های ۱۲ ساعته برای خیلی‌ها بخصوص در تابستان غیرقابل تحمل است. هوا گرم است و در خیلی از بخش‌های کار، پرسنل باید زیر آفتاب داغ کار کنند. هیچ امکاناتی هم نیست که بعد از پایان شیفت کاری پرسنل سر خودشان را گرم کنند. همه هم از خانواده‌هایشان دور هستند و همین موضوعِ اقماری کار کردن حاشیه‌های زیادی به ویژه برای آنها که متأهل هستند ایجاد می‌کند. در این شرایط حقوق‌ها هم عقب می افتد و حتی پرسنل ۹ ماه حقوق نمی‌گیرند، در شرایط فشارهای مختلف، تعداد زیادی به سمت مواد مخدر کشیده می‌شوند و مسئولان هم از اعتیاد کارکنان بدشان نمی‌آید چون فرد معتاد مگر می‌تواند دو شبانه‌روز بنشیند در سایت پروژه و اعتصاب کند برای حقوق؟ بعد از سه چهار ساعت نهایتا ۶ ساعت باید برود مواد بکشد تا از خماری در بیاید. اعتیاد در عسلویه از دید خیلی از مسئولان چندان هم بد نیست و این، مسئله را تأسف‌آورتر می‌کند».
مسئولان می‌توانستند، ولی نخواستند
به نظر می‌رسد در معرض مواد قرار گرفتن به شرکت‌های پیمانکار و نحوه تنظیم اسکان و کار پرسنل هم مربوط می‌شود.
پدرام مهندس جوانی است که شش سال است در پروژه‌های عسلویه مشغول به کار است. او در مورد اعتیاد در عسلویه به کیهان لندن می‌گوید: «اعتیاد در عسلویه خیلی زیاد است اما نسبت آن با افزایش اعتیاد در سطح جامعه همخوانی دارد. نه اینکه بگویم این روند افزایشی قابل توجه نیست اتفاقاً منظورم این است که عسلویه یک برآیند از آن فاجعه‌ای است که سال‌هاست در جامعه رخ می‌دهد، همان‌طور که شما در دبیرستان‌ها یا دانشگاه‌ها هم با آمار بالا و رو به رشد اعتیاد مواجه هستید. اما به طور خاص در مورد عسلویه باید بگویم اعتیاد در میان کارگرها بیشتر است، حالا یا علت‌اش سواد کم و یا عدم آگاهی است یا شاید هم با این وضعیت اقتصادی از مدیران و سرپرست‌ها و مهندس‌ها ناامیدتر هستند و بیشتر احساس سرخوردگی می‌کنند و مسلماً فشار مشکلات اقتصادی روی دوش‌شان سنگین‌تر است.»
پدرام می‌افزاید: «از طرف دیگر آمار اعتیاد به شرکت پیمانکار، محل خوابگاه، نحوه مدیریت بستگی دارد. در عسلویه ده‌ها شرکت پیمانکاری خصوصی و شرکت‌های دولتی مادر مشغول کار هستند که قوانین داخلی متفاوتی هم دارند. من دو سال در یک شرکت خصوصی بودم و چون پرداخت حقوق‌ها خیلی نامنظم بود، به شرکت دیگری آمدم. در این دو تجربه متوجه شدم فراگیر شدن مصرف مواد در واقع از داخل خوابگاه شرکت‌ها اتفاق می‌افتد. معمولاً خوابگاه‌ها که افراد در ساعت‌های غیر کاری آنجا هستند محلی است که به صورت تفریحی و بر اثر تعارف به یکدیگر، مصرف شروع می‌شود و در مدت زمان کوتاهی به اعتیاد تبدیل می‌شود. کاری هم ندارند در شب‌های طولانی جنوب انجام دهند. نه مردم اهل مطالعه‌اند که قشر کارگر باشند، نه امکاناتی دارند».
این مهندس ۳۸ ساله به کیهان لندن می‌گوید: «اگر مسئولان بخواهند، یا بهتر بگویم می‌خواستند، جلوی گسترش مواد مخدر را بگیرند، می‌توانستند. استفاده از ابزارهای پیشگیرانه، راه‌اندازی امکانات رفاهی، ورزشی و فرهنگی برای هزاران نیرویی که اینجا مشغول کارند تا حتی انجام منظم آزمایش عدم اعتیاد را می‌توانستند انجام دهند و ندادند. همان‌طور که در مورد افزایش اعتیاد در سطح جامعه هم سال‌هاست فقط هشدار می‌شنویم و هیچ اقدام اصولی و مؤثری انجام نشده است».
