انتخابات ایالات متحده آمریکا بسیاری از معادله‌های جهانی را بر هم زده است.
البته این معادله‌ها تنها اقتصادی- سیاسی نیستند و حتی دنیای دیجیتال و روزنامه‌نگاری نیز دستخوش تغییراتی خواهد شد.
یکی از آنها را خیلی زود در فیس‌بوک مشاهده خواهیم کرد. با فرا رسیدن دوران انتخابات در آلمان مقامات این کشور نگرانی خود را از انتشار و گسترش خبرهای جعلی اعلام کرده‌اند. ارتباط نگرانی مقامات آلمان با انتخابات ایالات متحده آمریکا را می‌توان در کاری که برخی از اهالی شهر ولس در مقدونیه انجام دادند مشاهده کرد. افرادی که با ایجاد قارچ‌گونه سایت‌های خبری مقدار زیادی خبر جعلی تولید کرده و در زمان انتخابات از هیجان مردم آمریکا استفاده کرده و از طریق تبلیغات اینترنتی پول زیادی به جیب زدند.
در این میان فیس‌بوک به عنوان بزرگترین شبکه اجتماعی جهان نقش موثری می‌تواند ایفا کند. کارشناسان فیس‌بوک پس از انتخابات آمریکا و انتشار گسترده خبرهای دروغ و جعلی، الگوریتمی را طراحی کرده‌اند که می‌تواند خبرهای جعلی را بررسی و آنها را نشانه‌گذاری کند. این الگوریتم با همکاری سازمان‌های نظارتی مستقل برنامه‌ریزی و در آمریکا به صورت آزمایشی اجرا شده است.
با اینکه انتخابات آلمان در پاییز سال ۲۰۱۷ میلادی برگزار خواهد شد اما سیاستمداران این کشور هم نگران گسترش خبرهای دروغ و هم تاثیرگذاری روس‌ها بر نتیجه انتخابات هستند؛ تاثیری که گفته می‌شود نتیجه انتخابات در آمریکا را تغییر داده است. این نگرانی‌ها در آلمان با توجه به ظهور نیروهای تندرو و گسترش سیاست‌های ضد پناهجویان می‌تواند روندی نادرست در انتخابات را دامن بزند. مقامات آلمانی از هفته گذشته پرونده‌ای را به منظور مقابله به این خبرها بررسی می‌کنند که می‌تواند اولین نشانه‌ها از انتشار این‌گونه خبرها باشد: سایتی به نام Breitbart خبری مبنی بر آتش زدن یک کلیسا در شب سال نو میلادی منتشر کرد که خیلی زود مشخص شد این خبر از اساس دروغ و جعلی بوده است.
البته در سال گذشته نیز دو سه خبر کاملا دروغ مانند درگذشت پناهجویی در محل ثبت نام پناهجویان در برلین به علت بیماری و عدم رسیدگی پزشکی، خبر تجاوز یک عرب به یک دختر ۱۳ ساله روس در پایتخت آلمان و نسبت دادن جملات دروغین به یک خانم سیاستمدار سبز، زمینه‌های کافی برای نگرانی واقعی درباره نقش تخریبی شبکه‌های اجتماعی در روند سیاست و انتخابات در آلمان به وجود آورده‌اند.
حال الگوریتم فیس‌بوک قرار است به این شکل عمل کند که اگر تعداد مشخصی از کاربران، تخلف یک خبر را گزارش دهند، آن خبر به موسسه غیرانتقاعی Correctiv (اولین اتاق خبر تحقیقی غیرانتفاعی در دنیای آلمانی زبان‌ها) که دفتر آن در برلین است فرستاده می‌شود. این خبر در آنجا بررسی می‌شود و در صورت تایید روی آن برچسب disputed خواهد خورد. این خبرها به صورت خودکار در جایگاه پایین اطلاع رسانی قرار می‌گیرند و در صورتی که کاربری بخواهد آن خبر را بازنشر دهد با یک هشدار از سوی فیس بوک روبرو می‌شود.
بنا به گزارش روزنامه فایننشال تایمز، وزیر دادگستری آلمان اعلام کرده است که فیس‌بوک به عنوان رسانه‌ای که در آلمان فعالیت دارد مسئولیت محتوای منتشر شده در سرویس‌های خود را باید برعهده بگیرد. البته او اضافه کرده است که «مسئولان فیس‌بوک خود نیز علاقه‌ای ندارند که از سرویس‌های آنها علیه خبرهای جعلی و مقابله با سوء استفاده شود».
از سوی دیگر، گوگل و فیس‌بوک اعلام کرده‌اند برای جلوگیری از سوء استفاده‌های مالی از طریق انتشار خبرهای جعلی، کلیه تبلیغات خود را از روی سایت‌هایی که خبرهایی با این برچسب منتشر کنند حذف خواهد کرد.
مدت‌هاست که موج ارسال خبرهای جعلی در آلمان آغاز شده و پیش‌بینی می‌شود با نزدیک شدن زمان انتخابات میزان آن تشدید شود. BuzzFeed در این مورد گزارش می‌دهد که در همین روزها میزان زیادی از ماجراها و خبرهای جعلی و عامه‌پسند در مورد آنگلا مرکل صدراعظم آلمان منتشر شده است. بنا به گفته این سایت منبع بیشتر این خبرها «نیروهای مخالف و راست‌های افراطی» هستند. البته چپ‌های افراطی و نیروهای افراط‌گرای مذهبی از جمله اسلامیست‌ها نیز از این قافله عقب نمی‌مانند.
الگوریتم خبرهای فیس‌بوک بر این اساس کار می‌کند که با توجه به داد‌ه‌های کاربر، خبرهایی که انتظار می‌رود بیشتر مورد علاقه او باشد را در اولویت قرار می‌دهد. شما به سادگی می‌توانید خبری دروغ را به نوعی تعریف کنید که در شبکه‌ی اجتماعی دوستان شما به روی یکی از این رسانه‌ها به سرعت پخش شود. درست مانند اتفاقی که در انتخابات آمریکا با مسلمان خواندن باراک اوباما شروع شد و در عرض چند ثانیه میلیون‌ها هوادار دونالد ترامپ آن را مشاهده کردند.
توجه داشته باشید که لازم نیست شما حتما یک فرد مشخص سیاسی یا یک حزب و گروه سیاسی را در دسته‌بندی‌های مورد علاقه خود داشته باشید تا در سبد این نوع دسته‌بندی‌های فیس‌بوک قرار بگیرید. یک مثال ساده: فرض کنید شما یک صفحه خرید اسلحه در آمریکا را به علایق خود در فیس بوک اضافه می‌کنید. با همین کار به سادگی می‌توانید در سبد نیروهای محافظه‌کار (جمهوری‌خواه) و مدافعان خرید و فروش آزاد اسلحه در آمریکا قرار بگیرید. این الزاما به آن معنی نیست که شما عضو یا هوادار این حزب هستید اما به همین سادگی اولویت خبری شما توسط فیس بوک تعیین می‌شود (برای اینکه بهتر بدانید فیس‌بوک چگونه شما را دسته‌بندی می‌کند این مطلب را بخوانید: فیس‌بوک تا چه حد در زندگی شخصی شما سرک می‌کشد؟»)
البته فیس‌بوک تابستان گذشته به کاربران خود اجازه داد تا فید‌های خبری را بر اساس خواست خود و نه الزاما الگوریتم تعریف شده توسط این شرکت عظیم تنظیم کنند. برای این کار پیش از این شما تنها این امکان را داشتید که بین آخرین خبرها و بیشترین بازدیدها یک گزینه را انتخاب کنید، اما حالا با گسترش فیس‌بوک شما می‌توانید فید خود را سفارش بدهید. در واقع این امکان را دارید که مشخص کنید دوست دارید خبرهای کدام صفحه یا از کدام دوست خود را ببینید. البته می‌توانید در این سفارش بگویید که با چه کسانی می‌خواهید دوست فیس‌بوکی بمانید اما خبرهای آنها را به هیچ شکلی روی صفحه اصلی خودتان نبینید یا اینکه بر اساس پیشنهادات فیس‌بوک که حاصل عملکرد خودتان یا دوستان شماست صفحه‌های جدیدی را پیگیری کنید.
به این ترتیب، در آستانه‌ی هر انتخابات (از جمله در ایران) این امکان وجود دارد که شما به واسطه‌ی رفتار دوستان خود یا حتی میزان زمانی که برای مطالعه یک خبر روی فیس‌بوک صرف می‌کنید، در اولویت‌‌بندی‌های جدید قرار بگیرید اما یادتان باشد هنوز سیستم مقابله با جعل خبر در فیس‌بوک دوره آزمایشی خود را طی می‌کند و تازه دادگستری آلمان پیگیر ماجراست. بنابراین باید گفت هنوز مهم‌ترین منبع درستی یا نادرستی یک خبر، آگاهی، خودآگاهی، پیگیری و عقل و شعورِ خود شماست. به قول ما ایرانی‌ها: شنونده باید عاقل باشد!
*منبع: فایننشال تایمز / BuzzFeed
*ترجمه و تنظیم: کامیار بهرنگ
