کامیار بهرنگ- آیا می‌دانید در ۵ سال گذشته نزدیک به ۱۰۰ هزار برنامه اندروید در ایران تولید شده است؟ برنامه‌هایی که ارزشی بالغ بر ۸۰ میلیارد تومان (حدود ۲۱ میلیون دلار) دارند؟
هفته گذشته در ایران فاز دوم شبکه ملی اطلاعات با عنوان «شبکه رشد» افتتاح شد. هدف از اجرای این پروژه تقویت زیرساخت‌های اینترنت داخلی و کاهش جابجایی داده‌ها است تا بتوان اینترنت را ارزان‌تر در اختیار کاربران داخل کشور قرار داد.
در مراسمی که به همین منظور تشکیل شده بود، حسام آرامندهی مدیر عامل «کافه بازار» که در واقع بازار ارائه اپلیکیشن‌های اندروید در ایران است خبر از حضور بیش از ۱۰۰ هزار برنامه در این مجموعه داد.
«کافه بازار» که شش سال پیش راه‌اندازی شد امروز به عنوان بزرگترین مجموعه ارائه اپلیکیشن‌ها محسوب می‌شود که توانسته همزمان با رشد سریع استفاده از موبایل‌های هوشمند به رشد صعودی قابل توجهی دست پیدا کند. در حال حاضر اپلیکیشن «کافه بازار» در بیش از ۳۱ میلیون موبایل هوشمند راه‌اندازی شده که بنا به گفته مدیر عامل آن نزدیک به ۲۴ میلیون کاربر فعال ماهانه در آن حضور دارند.
درست کردن محتوا در ایران به یکی از موضوعات مهم تبدیل شده است. بر اساس اخبار رسمی نزدیک به ۷۰ درصد محتوای فارسی در فضای آنلاین به صورت کپی‌برداری (copy – paste) یا هرزه (spam) است.
به گفته حسام آرامندهی «۹۴ درصد محتوی تولید شده در “کافه بازار” کاملا بومی هستند و ایران در زمینه حوزه تولید اپلیکیشن‌ها رشد سالانه ۲۰۰ درصدی را در ۵ سال گذشته شاهد بود.»
از اپلیکیشن جلب محبت تا پیدا کردن توالت عمومی
جدا از تعداد بسیار زیادی از اپلیکیشن‌های کاربردی که در ایران تولید شده و تعدادی از آنها را پیشتر در کیهان لندن به شما معرفی کرده‌ایم اما بخشی از این ۱۰۰ هزار اپلیکیشن هم در جای خود می‌بایست مورد توجه قرار گیرند از جمله در زمینه‌ی تلفیق خرافات با تکنولوژی و گسترش باورهای خرافی سودآور از طریق اپلیکیشن‌های رنگارنگ.
«گلاب به روتون» یکی از آنهاست که بر اساس چی.پی.اس. محل نزدیک‌ترین توالت را به شما نشان می‌دهد. یکی دیگر از اپلیکیشن‌های محبوب ایرانی «نذری‌یاب» است که بخصوص در ایام محرم مورد توجه کاربران ایرانی قرار گرفته بود تا بر اساس منوهای مختلف به سریع‌ترین محل پخش نذری برسند. البته اگر می‌خواهید «جلب محبت معشوق» هم کنید اپلیکیشنی به همین نام وجود دارد که «دعاهای» مختلف را جمع‌آوری کرده تا جلب مهربانی و عزیزتر شدن را با دعا برای شما فراهم کند.
ایران جزو یکی از بزرگترین بازارهای تولید و توسعه اپلیکیشن‌های بومی در منطقه محسوب می‌شود. در سال‌های گذشته و همزمان با مطرح شدن بحث اینترنت بومی موضوع توسعه اپلیکیشن‌ها نیز وارد مرحله تازه‌ای شد.
خدمت یا نظارت
محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فن‌آوری همزمان با افتتاح فاز دوم شبکه ملی ارتباطات گفته است: «شبکه ملی اطلاعات یکی از مطالبات مقام معظم رهبری در ۱۴ سال گذشته بوده و ایشان با یک نگاه هوشمندانه زودتر از همه کسانی که در حوزه فضای مجازی اشراف داشتند که این حوزه مزیت‌ها و چالش‌هایش چیست، تاکید داشتند که با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات می‌توانیم از فرصت‌ها استفاده کنیم.»
طرح بحث شبکه ملی و اینترنت بومی البته جنبه‌های گوناگونی دارد که یکی از مزایای آن البته کاهش قیمت تمام شده ارائه خدمات اینترنتی به کاربران است. به این موضوع باید توجه کرد که در حال حاضر بخش بزرگی از پهنای باند ایران صرف ارسال به سرورهای خارج از کشور می‌شود در حالی که بیشترین کاربران آنها در داخل ایران هستند.
اما صحبت‌های رهبر جمهوری اسلامی برای کم کردن هزینه و ارائه خدمات بهتر از طریق «اینترنت بومی» نیست بلکه با هدف نظارت و کنترل کاربران در ایران است تا به گمان زمامداران جمهوری اسلامی از «پروژه نفوذ» جلوگیری شود. خامنه‌ای چندی پیش نیز در یکی از سخنرانی‌های خود گفته بود: «یکی از برنامه‌های اینها که تصریح می‌کنند، آموزش و تسلیحِ افرادِ بومیِ انتخاب‌‌شده است؛ یعنی [می‌گویند] ما در این کشورها، ازجمله در ایران، افرادی از خود ایران را انتخاب می‌کنیم، با اینها ارتباط برقرار می‌کنیم، اینها را آموزش می‌دهیم، تجهیزشان می‌کنیم-امروز هم تجهیز کردن آسان است، اینترنت هست و فضای مجازی هست و ارتباطات گوناگون هست- تا به جان کشور بیفتند، به جان نظام اسلامی بیفتند، به جان ملّت بیفتند؛ اینها حرف‌هایی است که اینها دارند می‌گویند؛ خب این شد دشمن.»
نمونه‌ای از پاسخ کاربران ایرانی به «دغدغه»های رهبر جمهوری اسلامی را می‌توان در بالاترین میزان کاربر شبکه تلگرام در مقایسه با نزدیک به ۱۶ پیام‌رسان داخلی نگاه کرد که مشتری ندارند. اینکه این پیام‌رسان‌ها تا چه حد می‌توانند نیازهای مخاطب داخلی را تامین کنند یک سوی ماجراست و عدم اطمینان بخش وسیعی از مردم به آنها سوی پررنگ‌تر آن است. وجود ۱۰۰ هزار اپلیکیشن در بازار ایران بیشتر حاصل کار استارت‌اپ‌های داخلی‌ست. یکی از مهم‌ترین سدهای روبروی کسانی‌که در این عرصه فعالیت دارند عدم ارتباط آنها با جامعه جهانی است. در واقع کمتر اپلیکیشین ایرانی توانسته در خارج از مرزهای ایران بازاری برای خود پیدا کند. نبود امکان پرداخت آنلاین از طریق شبکه‌های جهانی و کارت‌های اعتباری و همچنین نگاه امنیتی به همکاری‌های مشترک می‌تواند از مهم‌ترین عوامل این عدم همکاری باشد.
نکته دیگری که می‌توان در جنبه نظارتی بر استارت‌اپ‌ها اشاره کرد الزام داشتن «مکان تجاری» است. نکته مهم در مفهوم این‌گونه فعالیت‌ها اتفاقا آزادانه بودن آنها و خارج از شدن از ساختار فعالیت‌های تجاری سنتی است تا فرد بتواند بر اساس توانایی‌های خود فعالیتی اقتصادی به راه بیاندازد. اما در ایران بنا به اینکه امکان نظارت بر این‌گونه فعالیت‌ها کم است هر استارت‌اپ باید در یک مکان مشخص خود را تعریف کند تا امکان پیگیری‌های امنیتی-نظارتی نیز بر آنها وجود داشته باشد.
به اسم محتوای ایرانی به کام انقلاب اسلامی
کیهانِ شریعتمداری در گزارشی با عنوان «فضای مجازی نیازمند انقلابی اسلامی» به نقل از مهدی صارمی، مدیر عامل مجمع فعالان فضای مجازی انقلاب اسلامی می‌نویسد: «اینترنت آمریکایی یکی از عوامل نابسامانی در کشور است که باید به آن توجه شود و امیدواریم امسال این نگرانی‌ها برطرف شود و مردم بتوانند طعم استفاده صحیح از اینترنت مبتنی بر فناوری داخلی و محتوای فاخر ایرانی را بچشند». معنا و هدف واقعی «اینترنت ملی» رفع این نگرانی‌هاست.
با این حال هنوز جامعه ایران و فعالان مستقل همچنان در حال مبارزه با نگاه رسمی نظام از اینترنت بومی هستند. آنها در تلاش برای ارائه برنامه‌ها و اپلیکیشن‌هایی هستند که زندگی شهروندان را راحت‌تر کند. «بام» یکی از آنهاست که تلاش می‌کند در نبود مدیریت درست و مسوولیت مقامات مربوطه نسبت به جابجایی شهری افراد معلول و توان‌خواه، به آنها کمک کند تا یک زندگی با مشکلات کمتر داشته باشند.
