تلفن همراه در مدرسه؛ پیوستگی دشوار و جدایی امکان‌ناپذیر

امانوئل ماکرون، یکی از داوطلبان سوسیالیست انتخابات ریاست جمهوری فرانسه که خارج از نمایندگی حزب در انتخابات شرکت می‌کند، می‌گوید استفاده از موبایل در مدرسه ناشایست و نارواست. ولی آیا پرسش این نیست که روزی به آنجا برسیم که در جهان بیش از آنچه باید، موبایل داشته باشیم؟

تلفن‌های همراه برای مدرسه ساخته نشده است

کمتر از ده سال پس از پیدایش تلفن همراه یا  موبایل و یا گوشی، این وسیله ارتباطی در مرکز زندگی ما قرار گرفته است. به عقیده‌ی ژان شوالیه، نویسنده‌ی این گزارش که استاد فیزیک در دانشگاه گرونوبل فرانسه است، پیشنهاد ماکرون به این معناست که مدارس آماده‌ی قبول تغییرات عمیق در رابطه‌ی ما با واقعیت، با دیگران و با گردش اخبار و اطلاعات نیست. روی این پیشنهاد که قابل قبول هم هست می‌توان فکر کرد. شاید عاقلانه‌تر باشد که در حال حاضر مهلتی را برای استفاده از وسایل الکترونیک در مدرسه در نظر بگیریم و توجه خود را به آنچه مدارس قادر به انجام آن هستند متمرکز کنیم بخصوص اگر  در کنار آموزش‌های عمومی که در زمینه‌ی علوم اجتماعی و بهداشت و ورزش صورت می‌گیرد، موبایل و دیگر وسایل الکترونیک چنان به تعداد زیاد به مدارس راه پیدا کنند که نیاز به آموزش استفاده از آنها باشد.

البته باید پذیرفت که تلفن همراه و دیگر وسایل الکترونیک برای مدرسه ساخته نشده و با هدف آموزش و پرورشِ کودکان به وجود نیامده است. استفاده روزانه از این وسایل هم سبب نمی‌شود که در پی تهیه و تدوین روش‌های جدید تعلیم و تربیت بود. اما نوع استفاده از این وسایل و امکانات مثبت و منفی که در آنها نهفته است باید آموزش داده شود.

استفاده‌ی روزمره از تلفن‌های همراه و تابلت‌ها تقریبا در همه جا دیده می‌شود و افراد ساعت‌های متوالی در روز وقت خود را با این وسایل می‌گذرانند. بسیاری از کشورها نسبت به تأثیرات نامطلوب این دستگاه‌های الکترونیک بر کودکان و دانش‌آموزان و آثار ناخوشایند آنها بر رشد فکری آنان هشدار داده‌اند.

در این میان، گروهی از پژوهشگران در پی ایجاد و اختراع وسایل ارتباطی بدون داشتن صفحه‌ی تصویر برای کودکان کم‌سن و سال هستند.

عصر دیجیتال و ارتباط خانه و مدرسه

به عقیده‌ی ژان شوالیه، ممنوعیت استفاده از تلفن‌های همراه  و دیگر وسایل الکترونیک به وسیله‌ی  کودکان یک راهکار موقتی و گذراست زیرا با واقعیت همخوانی ندارد و بیشتر یک خواب و رویاست. حال آنکه با وضعیت عملا موجود، می‌بایست با هدفمند کردن این دستگاه‌ها برای استفاده‌ی کودکان، آنها را در مدرسه و خارج از آن در اختیار دانش‌آموزان گذاشت. عین همین سیاست درباره‌ی بهداشت و ورزش نیز اجرا می‌شود و چرا نباید آن را درباره آموزش استفاده از وسایل هوشمند امروز به کار گرفت و ارتباط مطلوب میان مدرسه و جهان خارج از مدارس برقرار ساخت؟

مدرسه جایی است  که دانش‌آموزان را برای اهداف آینده تربیت می‌کند. آینده‌ای که در یک جهان به شدت ناشناخته و پیش‌بینی‌ناپذیر و زیر سلطه‌ی وسایل الکترونیک دست و پا می‌زند. فرانسه به تنهایی به ده‌ها میلیون دستگاه الکترونیک مجهز است. از دید این استاد دانشگاه، آنچه به وقوع پیوسته یک گام بزرگ در راه تعلیم و تربیت کودکان است که همه‌ی ما بدون توجه به سنّ، میزان تحصیلات، علاقه‌ی شخصی، موقعیت اجتماعی، وضع مالی و نحوه‌ی زندگی‌مان از آن بهره‌مند شده و استفاده می‌کنیم. کافیست نگاهی به پیرامون خود بیندازید تا به واقعیت این نکته پی ببرید.

با توجه به اینکه سیستم آموزشی در زندگی ما نقش تعیین‌کننده دارد، می‌بایست این سیستم بازتاب و بیانگر واقعیت جامعه و جهان باشد. این پدیده‌های نوظهور ارتباطی، بدون آنکه اجازه‌ای از کسی یا مقامی گرفته باشند تمام فراگرد زندگی عمومی، ارتباطات و حرف‌های حتی خصوصی ما و دسترسی همگان به این اطلاعات را در بر گرفته‌اند.

جالب اینجاست که استفاده از همه این وسایل و وارد شدن شهروندان به این جهان الکترونیک، بدون روند آموزشی خاص و بدون حضور آموزگار و جزوه و شیوه‌های متعارف آموزش صورت می‌گیرد. هر فرد همه اینها را به تنهایی و بدون پاسخگویی به آموزگار و یا افراد دیگر که در این زمینه مسوولیتی داشته باشند، به طور داوطلبانه و با لذت و میل انجام می‌دهد.

این دو سیستم آموزشی، در مدرسه و در جهان خارج از مدرسه، در نحوه‌ی زندگی ما آثار ضد و نقیضی بر جای می‌گذارد. به نوشته‌ی ژان شوالیه نویسنده‌ی این مقاله، توصیه‌های مانوئل ماکرون در بیانیه‌ی  انتخاباتی او برای اشغال پست ریاست جمهوری فرانسه نشانه‌ای از همین تناقض است که می‌خواهد مدرسه را از موبایل جدا کند.

اگر روزی مدرسه وجود نداشته باشد اسمارت‌فون اما پابرجاست

در حال حاضر مدرسه و وسایل الکترونیک دیداری و شنیداری هر یک نقش خود را در زندگی روزانه همگان بازی می‌کنند. مقاله‌ی «تامار لوین» در روزنامه نیویورک تایمز با آنکه کهنه و قدیمی است (سال ۲۰۱۰) چنین حکایت می‌کند: «اگر فرزند شما بیدار و هشیار است لابد به رایانه دسترسی دارد.» وی مانند دیگر صاحب‌نظران صحبت چندین ساعت ارتباط الکترونیک در روز را مطرح می‌کند.

هر فردی که به بیست سالگی می‌رسد تقریباً به میزان ساعاتی که در مدرسه گذرانده در مقابل کامپیوتر نیز  بسر برده است. اگر مدرسه نباشد اسمارت‌فون هست. تمام پدران و مادران می‌دانند که فرزندان آنها به میل و اراده‌ی خود و بدون آنکه نیازی به همکاری و همراهی خیرخواهانه‌ی دیگران باشد، بخش عمده‌ی وقت آزاد خود را با دستگاه‌های الکترونیک خود سپری می‌کنند.

ممنوعیت استفاده از موبایل در مدرسه  به این معنی است که مدارس، خود را از فرصتی که دانش‌آموزان با وسایل الکترونیک خود بسر می‌برند، محروم کنند. فرصتی که به هیچ وجه از زمانی که کودکان با مدرسه می‌گذرانند کمتر نیست.

آیا می‌توان تصور کرد که آموزش در مدرسه به همان شکل قبل از پیدایش این وسایل الکترونیک، برای پیشرفت فکری و شناخت کودک کافی باشد؟ قبول این موضوع یعنی بپذیریم که در نهایت امر تلفن‌های همراه جزو وسایلی نیستند که آهنگ و کیفیت زندگی را تندتر و بهتر می‌کنند. اگر واقعاً در جدایی بین آموزش و استفاده از وسایل الکترونیک از جمله تلفن همراه پافشاری شود، نقش مدرسه در آموزش کودکان مورد تردید قرار خواهد گرفت.

هیچ‌کس نمی‌گوید که حل این مشکل دشوار نیست. از طرف دیگر هیچ‌کس صلاحیت و کارشناسی آن را ندارد که بتواند این مشکل را به تنهایی از پیش پای بردارد. جنبه‌ی مثبت این قضیه آن است که می‌توان از درون آن، راه حلی مناسب برای آموزش و پرورش در جهانی که در پیش است پیدا کرد. چنین راه حلی نه تنها مورد استفاده‌ی کودکان خواهد بود بلکه پدرمادرها و خانه و مدرسه نیز از آن بهره خواهند برد.

* منبع: The Conversation France