وبسایتهای محلی در خوزستان خبر میدهند به دنبال اخراج نگهبان معبد باستانی شمی (خاستگاه مرد پارتی نگین موزه ایران باستان) قاچاقچیان اشیای قیمتی و زیرخاکیهای محوطهی این بنای باستانی را غارت کردند.
فرامرز خوشاب، از فعالین این حوزه در گزارشی نوشته پس از اخراج مشکوک نگهبان این محوطه فوقالعاده مهم توسط اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خوزستان، با وجود مکاتبات و تماسهای تلفنی و حضوری با مدیر کل میراث فرهنگی استان و برخلاف تمام وعدههای داده شده، برای این محوطه نگهبانی در نظر گرفته نشد و حالا جولانگاه قاچاقچیان شده است.
در این گزارش آمده، ۷۹ سال پیش وقتی «آرول اشتاین»ِ مجارستانی، طراح برنامههای «جادههای کهن» با قاطر به سمت «مالمیر» (لرستان کنونی) میرفت، در این نقطه نشانههایی از مجسمه «مرد شمی» را دید و آن را از زیر خاک بیرون آورد، تا دوره عیلامی نشانههای جدیدی از خود بروز دهد، اشتاین با این کشف در حدود یک هفته در این محوطه کاوش کردند. تندیس مفرغی مرد شمی در سال ۱۳۱۴ کشف شد و در تالار موزه ملی به نمایش درآمد، هیأت مشترک باستانشناسی ایران و ایتالیا بر بنیان تفاهمنامهای بین پژوهشگاه میراث فرهنگی و دانشگاه تورینو بررسیهای اولیه خود در منطقه شمی واقع در ایذه خوزستان را آغاز کرد.
در سال ۹۱ بررسی کوتاهمدتی آغاز شد و پس از آن در سال ۹۲ با همکاری پژوهشکده باستانشناسی، مرکز پژوهش و کاوشهای باستانشناسی تورینو وابسته به دانشگاه تورینو ایتالیا و هیئت ایرانی نخستین فصل کاوش باستانشناسی آغاز شد و در بیستم فروردین سال ۹۵، سومین فصل کاوش آن پس از دو بار تمدید به پایان رسید.
درّه شمی دامنههای کوه «بی لوا» در کرانه باختری تا خشکرود شمی در سوی خاوری و آبروهایی در شمال و جنوب، گسترهای که یک مثلث را تشکیل میدهد در بر میگیرد. این معبد در میانه زاگرس میانی ومرتبط با دوره الیمایی است، دورهای که با سرزمین بختیارینشین زاگرس منطبق بوده و به تعبیری همان قلمرو کوهستانی آیاپیر یا دوره ایلام نو و پیش از هخامنشی است. در دره شمی ما با فرهنگی آشنا میشویم که با داشتن ویژگیهای خاص بومی، از عیلامیان و سلوکیان و پارتها بهره گرفته است.