روشنک آسترکی – در ماه‌های گذشته روسیه هدف حملات گروه تروریستی داعش قرار گرفته و به ویژه در هفته‌های گذشته هر چند روز وقوع انفجار در نقطه‌ای از روسیه خبرساز شده است.
مردادماه ۹۵ گروه تروریستی داعش روسیه را تهدید کرد و با انتشار یک ویدئوی ۹ دقیقه‌ای از اعضای خود خواست در روسیه دست به جهاد بزنند. همچنین در آخرین دقایق این ویدئو گفته شد: «گوش کن پوتین! ما به روسیه خواهیم آمد و شما را در خانه‌هایتان خواهیم کشت.»
این گروه تروریستی در اوایل فروردین‌ماه ۹۶ با انتشار ویدئویی ۳۶ دقیقه‌ای زیر عنوان «سرزمین فارس: از دیروز تا امروز» ایران را نیز تهدید کرد. در این ویدئو گفته شده است: «ما ایران را اشغال و حاکمیت اسلام سنی را مثل سابق به آن برمی‌گردانیم.»
اکنون با افزایش حملات ترویستی و انتحاری داعش در روسیه این پرسش مطرح می‌شود که آیا پای تروریست‌های داعش برای انجام عملیات و عملی کردن تهدیدهایشان به ایران هم باز خواهد شد؟
معادلات تهدید، از اروپا تا ایران و روسیه
در شروع دعوای بین القاعده و داعش شنیده شد که سخنگوی داعش، القاعده را به مماشات با ایران محکوم کرد. او گفته بود القاعده به خاطر مناسبات مالی با ایران به‌جای اینکه ایران را هدف اول حملات خود قرار دهد، اروپا و آمریکا را هدف گرفته است.
این دعوا از آنجا آغاز شد که داعش در سوریه اعلام امارت کرد و القاعده با چنین کاری مخالف بود؛ این کار در واقع صفوف مخالفان داعش را از یکپارچگی در آورده و غرب را در حمایت از مخالفین دچار مشکل می‌کرد.
داعش در این دعوا اعلام کرد بر خلافِ القاعده، در ایران دریاچه خون به پا خواهد کرد. با اوج گرفتن دعوا، داعش به سمت عراق بازگشت و برق‌آسا موصل را تصرف کرد اما اکنون سرعت گسترش داعش در عراق و سوریه به شدت کند شده است. تروریست‌های داعش در موصل به شدت زیر فشار هستند و این خطوط دفاعی توسط انتحاری‌های داعش تحکیم می‌شود.
آنها همچنین در سوریه، دیرالزور و رقه را در دست دارند و قلمرو وسیعی را از دست داده‌اند. اگر چه داعش مدتی پیش در الباب ارتش ترکیه را تحقیر کرد و برای ماه‌ها آنها را بیرون شهر نگه داشت اما در مقابل، حلب را از دست داد. ارتش ترکیه الباب را از دست داعش درآورده و نیروهای متحد طرفدار دولت سوریه توانسته‌‌اند بر حلب مسلط شوند و در عین حال به کمک نیروهای کُرد، ترکیه و عوامل‌اش را از پیشروی به سوی رقه باز دارند.
حلب منطقه مهم اقتصادی و به نوعی پایتخت تجاری سوریه محسوب می‌شود؛ در واقع حلب نگین شامات است.
ترکیه بی میل نبود که داعش در حلب پیش روی کند و این منطقه را از ارتش اسد بگیرد تا بعد ترکیه و کشورهای دیگر به بهانه جنگ با تروریسم وارد آن مناطق شوند اما واکنش به‌موقع و پیشروی سریع نیروهای متحد، ترکیه را زمین‌گیر کرد.
اردوغان با جنگ لفظی به این وضعیت واکنش نشان داد و ایران را به گسترش امپراتوری محکوم کرد. ترکیه به شدت به آرایش جمعیتی در سوریه حساس است و آرایش و آمایش گروه‌های جمعیتی را در راستای امنیت خود ارزیابی می‌کند؛ طرحی که می‌تواند نقاط اتصال کردها را قطع و منطقه را مهندسی کند و از سوی دیگر به کمک عرب‌های سنی ژرفای استراتژیک خود را تا نزدیک دمشق گسترش دهد و به نقطه‌ای حساس در ارتباط با امنیت اسرائیل تبدیل شده و موقعیت خود را در نظم منطقه ارتقاء دهد.
در حالی که در هفته‌های گذشته نیروهای متحد توانسته ضربات کاری در سوریه به داعش وارد کنند، حشد الشعبی و ارتش عراق نیز راه تنفس را در موصل تنگ کرده‌اند.
در اوج حملات ائتلاف سوریه، داعش اعلام کرد اروپا را به خاک و خون خواهد کشید. آنها در نشریات خود اعلام کردند روم را فتح خواهند کرد و از راه روم فاتح غرب خواهند شد.
پس از این اعلام و برای اینکه به حملات هوایی گسترده ائتلاف پاسخ دهند تعدادی از گروگان‌های اروپایی را سر بریدند و دست به عملیات انتحاری در اروپا زدند.
پاسخ حملات هوایی ائتلاف، در خاک اروپا داده می‌شد. با گسترش عملیات نیروهای متحد و روسیه ظاهرا اکنون نوبت آن رسیده که داعش ایران و روسیه را با لحن عصبی‌تر تهدید کند.
گسترش عملیات تا روسیه و آفریقا
داعش پیشتر با آغاز عملیات هوایی روسیه، در یک فیلم تبلیغاتی در واکنش به حملات هوایی روسیه علیه داعش در سوریه اعلام کرده بود در صورت تداوم حملات روسیه، علیه این کشور اعلام جهاد می‌کند. داعش در این فیلم تبلیغاتی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، را «خائن» نامید. ابویاسر، سرکرده داعش در جنوب روسیه، در این فیلم مدعی شد که گروه تحت امرش مسئول ساقط کردن هواپیمای مسافری روسیه بر فراز مصر در اکتبر ۲۰۱۵ بود. رهبری این گروه در این فیلم از مسلمانان منطقه قفقاز و سایر نقاط این کشور خواسته بود تا به داعش در عراق و سوریه بپیوندند؛ داعش همچنین بعد از انتشار این ویدیو، در فروردین ۹۵ به کمک چند انتحاری یک ایستگاه پلیس روسیه در منطقه «استاوروپول» را هدف قرار داد.
داعش مدعیست چچن بخشی از خلافت اسلامی است و حضور چشم‌گیر چچنی‌ها در صفوف نیروهای داعش قابل توجه است. به نظر می‌رسد داعش به ظرفیت چچن به عنوان یک موقعیت نظامی و استراتژیک در مقابله با روسیه می‌نگرد. آنها در اتاق‌های فکر خود احتمالاً این را دریافته‌اند که باید در خطوطی هماهنگ با تمایلات غرب همراهی کنند تا همزمان مورد حمله دو جبهه قرار نگیرند.
حمله به مواضع روسیه و ایران و گسترش تا چین می‌تواند غرب را در مواجهه با داعش دچار تردید کند و حتی می‌تواند دالان‌هایی را به سوی این جریان بگشاید و محدودیت‌های مالی علیه داعش با جدیت و وسواس کمتری اعمال شود.
با این توضیحات به نظر می‌رسد داعش در حال پیگیری برنامه گسترش در آفریقا از یک سو و پیگیری عملیات‌هایی در مدار روس و چین است.
تمایل به انجام عملیات در ایران
داعش از همان روزهای نخست که گام‌های تندی در استان انبار و مناطق کُردنشین برداشت، قصد داشت با مرزهای ایران همسایه شود. آنها به مرز ایران در کرمانشاه نزدیک شدند تا جنگ از دور دست به نقطه صفر مرزی منتقل شود.
این روزها انتشار ویدئو از دکتری ایرانی که به داعش پیوسته واکنش‌هایی همراه با شگفتی در بین ایرانیان ایجاد کرده که بنا به تجربه‌ای که از جمهوری اسلامی دارند، تمایلی به پیوستن به اسلام‌گرایان از نوع دیگر ندارند. اما واقعیات این است داعش از همان ابتدا توانسته بود میان اسلام‌گرایان در ایران نیز که اسلامگرایی‌شان بر ایده‌ی عقیده و جهاد استوار است، هسته‌های خفته‌ی خود را تشکیل دهد.
آنها در مناطق سنی‌نشین شبکه جهادی بر پایه سازمان تبلیغ، تشکیل داده بودند. بعدها مشخص شد برای ایران امیر نیز تعیین شده بود اما او شناسایی و هسته‌هایی که با این هدف فعال شده بودند مهار و سرکوب شدند.
سابقه‌ی کوشش‌های داعش نشان می‌دهد که آنها اکنون در ایران قادر به انجام عملیات‌های بزرگ نیستند؛ اگر چه در برهه‌ای توانستند شبکه و سازمانی در ایران تشکیل دهند و سپس دست به اسلحه ببرند اما این کارها از حد تدارکات فراتر نرفت و نتایج دلخواه را برای آنها به بار نیاورد.
به نظر می‌رسد داعش کماکان در ایران موفق نخواهد شد اما امکان ضربه به روسیه همچنان وجود دارد. جمعیت اسلامی موجود در قلمرو روسیه با توجه به سابقه جهادی خود علیه مسیحیان و روس‌ها، مستعد قرار گرفتن در شبکه جهادی است. آنها نیروی رزم بالقوه و بالفعل ارزشمندی برای هر ایده جهادی به شمار می‌روند. در همین حال دور شدن از مرزهای اسرائیل و رفتن به سوی روسیه می‌تواند برای داعش میدانی با جذابیت‌ها و امکانات تازه ایجاد کند.
از سوی دیگر وجود داعش هنوز به عنوان بهانه‌ای برای مهندسی خطوط استقرار نیروهای شیعه در رابطه با امنیت اسرائیل، باقی خواهد ماند. به بیان دیگر داعش بهانه مهمی برای بر هم زدن خط ارتباط ایران تا لبنان است و تا زمانی که این راه قطع نشود یا گذرگاه‌های مهم برای کنترل این راه به وجود نیاید، داعش بهانه‌ای است برای حضور همه طرفین در سوریه، از کشورهای اروپایی تا روسیه و ایران. به طوری که به نظر می‌رسد جنگ و ناامنی در سوریه بیشتر از اینکه دعوایی برای آزادی باشد، دعوایی برای حفظ امنیت اسراییل از سوی عده‌ای و پیگیری ایده نابودی اسرائیل از سوی عده‌ای دیگر است.
