احمد رأفت – فهرست داوطلبان نامزدی دوازدهمین دوره‌ی ریاست جمهوری اسلامی ایران بسته شد.
سرنوشت ۱۶۳۶ نفری که در این دوره ثبت‌نام کرده‌اند در دست شورای نگهبان است. این بار نام ۱۳۷ زن در فهرست طولانی کاندیداها به چشم می‌خورد. بسیاری معتقدند که پرونده این ۱۳۷ نفر قبل از بررسی بسته شده و این بار نیز شورای نگهبان هیچ زنی را احراز صلاحیت نخواهد کرد.
تعبیر و تفسیر اصل ۱۱۵ قانون اساسی، مشکل اصلی حضور زنان در انتخابات ریاست جمهوری است. بر مبنای این اصل «رئیس جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که واجد شرایط زیر باشند، انتخاب گردند: ایرانی‌الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه، امانت و تقوی، مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور».
کل مشکل در ترجمه کلمه عربی «رجال» به زبان فارسی است. برخی «رجال» را «شخصیت» ترجمه می‌کنند، در حالی که شورای نگهبان در عمل این کلمه را مترادف با «مرد» می‌داند. بعید است که در این دوره نیز تکلیف این واژه روشن شود. علی خامنه‌ای، ۲۹ آذر سال گذشته، از شورای نگهبان خواست معیارهای احزار صلاحیت کاندیداهای ریاست جمهوری در رابطه با دو شرط «رجل سیاسی – مذهبی» و «مدیر و مدبر» را به صورت روشن اعلام کند.
احمد جنتی، رئیس شورای نگهبان در سال ۱۳۷۶ ضمن اعلام رد شدن صلاحیت ۹ زنی که در آن سال داوطلب کاندیداتوری ریاست جمهوری بودند گفت: «هیچ‌کدام از آنها از رجال سیاسی و مذهبی نبودند». عباسعلی کد‌خدائی، سخنگوی شورای نگهبان در حاشیه مراسم افتتاح ستاد مرکزی هیات نظارت بر دوازدهمین دوره ریاست جمهوری گفت: «در تعریف جزئیات رجل سیاسی همه قصور داشتیم» و ابراز امیدواری کرد «بعد از انتخابات این کار انجام شود».
بدون شک در ترجمه، تعریف و یا تعبیر اصل ۱۱۵ اختلاف نظر‌ها کم نیستند. عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور، در روز پایانی ثبت نام داوطلبان برای انتخابات ریاست جمهوری گفت: «بر مبنای تفسیری که تا کنون از قانون شده رجل سیاسی شامل خانم‌ها نمی‌شود». نظر شهیندخت مولاوردی، معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور متفاوت است. وی مدعی است: «تا حالا شنیده نشده است که فردی به خاطر زن بودن در انتخابات ریاست جمهوری رد صلاحیت شده باشد».
با وجود اینکه تا کنون در هیچ دوره از انتخابات ریاست جمهوری زنی تائید صلاحیت نشده، بازهم زنان برای ثبت نام به وزارت کشور مراجعه می‌کنند و در هر دوره نیز بر شمار آنها افزوده می‌شود. برخی چون اعظم طالقانی، دختر آیت‌الله طالقانی، برای چندمین بار، امسال نیز با وجود کسالت، پله‌های وزارت کشور را برای ثبت نام به زحمت بالا رفت.
فاطمه حقیقت‌جو، نماینده اصلاح‌طلب دوره ششم مجلس شورای اسلامی و پژوهشگر کنونی «مرکز زنان در سیاست و سیاست‌گذاری» دانشگاه هاروارد در آمریکا، در اشاره به ثبت‌نام زنان در انتخابات ریاست جمهوری به کیهان لندن می‌گوید: «زنان می‌خواهند تکلیف واژه رجال روشن شود. تا کنون شورای نگهبان هیچ‌گونه تفسیر رسمی در مورد اصل ۱۱۵ قانون اساسی در مورد این واژه ارائه نداده چون اختلاف نظر وجود دارد».
فاطمه حقیقت‌جو بر این نظر است که نظام « از سویی نمی‌خواهد واژه رجال را به مردان محدود سازد و از جانب دیگر آمادگی پذیرفتن یک رئیس جمهور زن را نیز ندارد». این نماینده سابق مجلس شورای اسلامی می‌افزاید: «این زنانی که برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت‌نام می‌کنند، می‌خواهند مشخص شود که به خاطر جنسیت رد صلاحیت نمی‌شوند و واژه رجال به معنای مرد نیست بلکه مفهومی عمومی‌تر دارد».
فاطمه حقیقت‌جو در اشاره به اظهارات متضاد دو عضو دولت، یعنی شهیندخت مولاوردی و عبدالرضا رحمانی‌فضلی به کیهان لندن می‌گوید: «هر دو اشتباه می‌کنند، زیرا از سویی ما یک تفسیر رسمی و واحد از واژه رجال سیاسی نداریم و از سوی دیگر زنانی که تا کنون رد صلاحیت شدند، به دلیل جنسیت‌شان به انتخابات ریاست جمهوری راه پیدا نکردند».
کم نیستند کسانی که معتقدند نه تنها مقامات نظام، بلکه جامعه نیز در جمهوری اسلامی آمادگی پذیرفتن یک رئیس جمهور زن را ندارد. پژوهشگر دانشگاه هاروارد در این زمینه می‌گوید: «تا زمانی که کاندیداتوری زنان برای ریاست جمهوری به صورت جدی مطرح نشود نمی‌توان در این رابطه با قاطعیت نظر داد. اگر شبکه‌های اجتماعی را به عنوان یکی از متغیر‌ها در نظر بگیریم که بحث‌های مهم در آن مطرح می‌شود، می‌توان گفت مساله ریاست جمهور شدن زنان تا کنون موجی ایجاد نکرده است. شاید بر این پایه بتوان گفت که جامعه ما هنوز آمادگی پذیرش زنی به عنوان رئیس جمهور ندارد».
فاطمه حقیقت‌جو در همین رابطه یادآوری می‌کند: «ما در حال حاضر وزیر زن هم نداریم و حضور زنان باید در پست‌های میانی گسترش پیدا کند، مثلا وزیر، استاندار و یا شهردا کلان‌شهرها بشوند، تا تجربه اجرایی و مدیریتی کسب کنند». این نماینده اصلاح‌طلب مجلس ششم می افزاید: «شاید به دلیل تجربه مدیریتی و اجرایی بود که مطرح شدن نام مرضیه وحید‌دستجردی، وزیر بهداشت در دولت محمود احمدی‌نژاد، توجه بسیاری را جلب کرد. خانم وحید‌دستجردی با سابقه مدیریتی و با توجه به اصولگرا بودن می‌توانست از سوی شورای نگهبان احراز صلاحیت شود، که البته به دلایلی ایشان از کاندیدا شدن صرف‌نظر کرد».
فاطمه حقیقت‌جو در پایان گفتگو با کیهان لندن می‌گوید: «من با وجود رد صلاحیت‌ها طرفدار ثبت‌نام زنان در انتخابات ریاست جمهوری هستم، زیرا این اصرار آنها بالاخره به نتیجه خواهد رسید.»
