احمد رأفت – سه نهاد کارشناسی بین‌المللی که در رابطه با ریسک و خطر تروریسم تحقیق می‌کنند، نقشه خطر‌هایی که جهان را در سال جاری میلادی تهدید می‌کنند، ترسیم کرده‌اند. این نقشه حاصل تحقیقات گروه ایتالیایی AON در همکاری با Global Economics و The Risk Advisory است.
بر مبنای این گزارش، در سال ۲۰۱۶ میلادی ما شاهد ۴۱۵۱ حمله تروریستی و عملیات خرابکارانه بوده‌ایم که در مقایسه با سال قبل ۱۴ درصد افزایش داشته است. روندی که بنابر تحلیل تهیه‌کنندگان این گزارش در سال جاری میلادی نیز ادامه دارد. در این گزارش بدون نام بردن، به ۱۷ کشور اشاره می‌شود که در گسترش تروریسم، عدم مبارزه با این پدیده و یا حمایت از آن نقش، عمده‌ای را ایفا کرده و می‌کنند. کشورهایی که آفریقا و خاورمیانه را با محوریت مدیترانه به یکدیگر متصل کرده و حوزه نفوذشان را تا آن‌سوی اقیانوس آتلانتیک نیز گسترش داده‌اند.
شکست نظامی داعش و گسترش تروریسم در غرب
یکی از عواملی که در گسترش عملیات تروریستی در سال گذشته میلادی نقش داشته است، و این نقش در سال جاری نیز کاهش نخواهد یافت، آغاز روند فروپاشی داعش یا «حکومت اسلامی» در کشورهای عراق و سوریه است. نویسندگان این گزارش معتقد هستند که با شکست‌های نظامی داعش در یک‌سال گذشته و از دست دادن بخشی از سرزمین‌هایی که «حکومت اسلامی» تحت کنترل خود درآورده بود، این سازمان همزمان با کاهش فعالیت‌های شبه‌نظامی بر فعالیت‌های تروریستی خود خواهد افزود.
در همین رابطه به بازگشت بسیاری از تروریست‌هایی که از اروپا به سوریه و عراق سفر کرده بودند به کشورهای محل سکونت‌شان، که عمدتا در اروپاست، اشاره می‌شود. بازگشت این افراد، سلول‌های تروریستی خفته وابسته به اسلام‌گرایی افراطی را فعال کرده و تبدیل به گروههای عملیاتی خواهد کرد. در این رابطه به نقل از سازمان‌های امنیتی برخی از کشورهای اروپایی به نقشی که جهادگران وابسته به داعش در عملیات خرابکارانه ۱۵ ماه اخیر در این کشورها داشته‌اند اشاره می‌شود.
اینترنت در خدمت اسلام‌گرایی افراطی
در این زمینه تهیه‌کنندگان این گزارش به سه عامل که در گسترش فعالیت‌های تروریستی، به ویژه در غرب، تاثیرگذار هستند اشاره می‌کنند. اولین و مهم‌ترین آنها استفاده حداکثری و بهینه از جهان مجازی و شبکه‌های اجتماعی است. گروه‌هایی چون القاعده و داعش نه تنها حضوری پررنگ در جهان مجازی و شبکه‌های اجتماعی دارند، بلکه با استفاده از آخرین فناوری‌ها توانسته‌اند به خانه‌های بسیاری از مسلمانان در غرب نفوذ کرده و نظر مساعد آنها را جلب کنند. باید اضافه کرد که این حضور در جهان مجازی و شبکه‌های اجتماعی از سویی برای جذب افراد و به ویژه جوانان مسلمان نسل دومی که در حاشیه جوامع غربی زندگی می‌کنند و به نوعی ناراضی هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد، و از سوی دیگر ابزاری برای آموزش آنها و سازماندهی عملیات خرابکارانه است.
عامل دیگری که در این گزارش به آن اشاره می‌شود، استفاده مبلغین این سازمان‌های خرابکار از عوامل روحی و روانی است. این مبلغین پس از آشنایی با مخاطبان در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، نقاط صعف آنها را شناسایی کرده و با تمرکز بر آنها تلاش دارند نارضایتی را به خشم، و خشم را به نفرت از جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند تبدیل سازند. در گذشته برخی از تروریست‌هایی که در غرب شناسایی شدند، به عواملی چون خارجی‌هراسی، در حاشیه قرار گرفتن، شهروند درجه دو به حساب آمدن در جامعه‌ای که در آن متولد شده‌اند و همچنین مشکلات اقتصادی چون بیکاری یا عدم امنیت شغلی، به عنوان دلایلی که باعث نزدیکی آنها به این گروه‌ها شدند، اشاره کردند.
عامل سوم به نوعی با عامل قبلی در ارتباط است، با این تفاوت که مربوط به آوارگان و پناهجویانی می‌شود که در سال‌های اخیر روانه اروپا و حتی برخی از کشورهای خاورمیانه شده‌اند. این آوارگان از نظر روانی دارای مشکلات بسیاری هستند که که عوامل مختلفی می‌تواند در آنها تاثیر داشته باشد. زندگی در اردوگاه‌ها، تغییر فرهنگی بسیار عمیق و مشکلات مالی از جمله عواملی هستند که به آسانی آوارگان را که با آرزوی زندگی بهتر و مرفه‌تری کشور خود را ترک کرده‌اند به دام تروریست‌ها می‌اندازد.
در گزارش همچنین هشدار داده می‌شود که با کاهش منابع درآمد حکومت اسلامی، بعید نیست که سلول‌های وابسته به داعش برای تهیه احتیاجات مالی خود دست به گروگان‌گیری و سرقت مسلحانه بزنند. با شکست نظامی داعش در سوریه و عراق، درآمد‌های حکومت اسلامی از صدور نفت، مالیات بر عبور کالا، و قاچاق آثار تاریخی و هنری به مقدار ۵۰ درصد، بر مبنای پژوهش «کینگز کالج» لندن، در سال ۲۰۱۶ کاهش داشته است.
در همین رابطه اشاره می‌شود که در سوریه با کاهش منابع مالی داعش، شمار شبه‌نظامیان «حکومت اسلامی» نیز کاهش یافته است. بخشی از این شبه‌نظامیان به خاطر تاخیر در دریافت دستمزد، سرزمین‌های تحت کنترل «حکومت اسلامی» در سوریه را ترک کرده‌اند و با اسلحه خود به دیگر گروههای اسلامی افراطی چون جبهه فتح‌الشام (وابسته به القاعده) و گروههای مشابه پیوسته‌اند.
ریسک سرمایه‌گذاری در روسیه و ایران
مخاطبان این گزارش‌ها بیش از آنکه دولت‌ها و نهادهای امنیتی باشند، شرکت‌های فراملیتی و صنایع بزرگی هستند که در کشورهای مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند. در همین گزارش بخشی نیز به ریسک سرمایه‌گذاری اختصاص دارد. یکی از عواملی که برای محاسبه ریسک سرمایه‌گذاری مورد توجه قرار می‌گیرد تروریسم، و به طور کلی‌تر خشونت در صحنه سیاست است. در زمینه سرمایه‌گذاری در بخش انرژی به دو کشور نیجریه در آفریقا، و کلمبیا در آمریکای لاتین، به عنوان کشورهایی که نباید در آنها سرمایه‌گذاری کرد اشاره می‌شود.
در همین زمینه نویسندگان گزارش به مخاطبان خود که عمدتا شرکت‌های فعال در حوزه انرژی هستند توصیه می‌کنند در سال جاری میلادی در سه کشور دیگر، روسیه، کوبا و جمهوری اسلامی ایران نیز از سرمایه‌گذاری کلان و درازمدت خودداری کنند. امکان تصویب تحریم‌های جدید از سوی آمریکا و عدم ثبات سیاسی لازم برای سرمایه‌گذاری درازمدت، دلیل اصلی این توصیه است.
