آدوم صابونچیان (+عکس، ویدیو) دو سال پیش، در صدمین سالگرد «نسل‌کشی ۱۹۱۵ ارمنیان» در امپراتوری عثمانی، ارمنیانِ سراسر دنیا برنامه‌هایِ مفصل و پرهزینه‌ای به منظورجلب توجه افکارعمومی در کشورهای مختلف به این رویدادِ تاریخی و شناسایی آن به عنوان «نسل‌کشی» برگزار کردند.
ارمنیان تاکید می‌کنند که شواهدِ تاریخی کافی و انکارنشدنی برای نسل‌کشی دانستن فاجعه‌ی دهشتناکی که به نابودی یک و نیم میلیون ارمنی در ترکیه منجرشده است وجود دارد.
در سال‌های اخیر پارلمان‌های ۲۹ کشور اروپایی، خاورمیانه‌ای و آمریکای جنوبی، از جمله همین چند روز پیش پارلمان جمهوری چک، و چندین شورای ایالتی در آمریکا این رویداد را به عنوان نسل‌کشی پذیرفته و محکوم کرده‌اند. البته حکومت ترکیه از زمان آتاتورک به شدت این فاجعه را انکار کرده است. ناگفته نماند که در سال‌های اخیر رجب طیب اردوغان و مقامات «حزب اعتدال و توسعه» برخلاف دوران قبل از خود، که سکوت مطلق درباره‌ی این رویداد تاریخی در ترکیه حکم‌فرما بوده است، «عقب‌نشینی» کرده و اعتراف کرده‌اند که در کشاکش جنگ اول جهانی و در جبهه‌های شرقی رویدادهای ناگواری روی داده که منجر به نابودی هزاران ارمنی شده است. آنها، البته، بلافاصله افزوده‌اند که در این رویدادها هزاران نفر از مردم بیگناه ترک نیز توسط ارمنیان و نیروهای روسیه از بین رفته‌اند.
با توجه به تحولات اخیر در ترکیه، دولت ارمنستان و ارمنیانِ سراسر دنیا برای تحت فشار قرار دادن ترکیه برای شناسایی نسل‌کشی ۱۹۱۵ در برابرمسیری دشوارتر و شیب تندتری قرار گرفته‌اند. نیروهای لیبرالِ ترکیه، که شماری از آنان مخالف انکار نسل‌کشی ارمنیان هستند، اکنون در موضع دفاعی قرار دارند. در مواجهه با گام‌هایِ محدود کننده دولت، کوهی از مشکلات در برابر آنان قرار گرفته که تعیین تکلیف فاجعه‌ی نسل‌کشی ارمنیان را از اولویت‌هایِ آنان خارج می‌کند. اکنون مسئله‌ی روز در ترکیه دفاع از سنگرهای دموکراسی، پلورالیسم و فضای سیاسی و فرهنگی نسبتاً بازی است که آن کشور را از دیگر کشورهایِ خاورمیانه متمایز می‌ساخت.
اما به دنبال مبارزه‌ی سخت برای شناسایی نسل‌کشی و به دنبال تحولات منفی در ترکیه، ناگهان برای ارمنیان اتفاقات جالب و مثبتی در دنیای سینما در حال وقوع است. جلبِ توجهِ افکارِعمومی جهانی به واقعه‌ی نسل‌کشی که ارمنیان سال‌هایِ طولانی به دنبال آن هستند امروزه نه فقط دست یافتنی می‌نماید بلکه امکان دارد این مبارزه را با گام‌هایی بلند به جلو براند. ارمنیان در بزنگاهی قرار گرفته‌اند که می تواند نقطه‌ی عطفی در مسیر شناساندن و محکوم کردن نسل‌کشی ارمنیان باشد.
اخیراً فیلمی باعنوان «پیمان» در سراسر دنیا آماده‌ی نمایش است که داستانِ مثلث عشقیِ آن بر بستر فجایع ۱۹۱۵ می‌گذرد. خبر پخش به زودی نمایش این فیلم در رسانه‌هایِ مختلف آمریکایی، در بی بی سی انگلیسی و فارسی، در بخش فارسی صدای آمریکا، در شبکه‌های مجازی در حجمی بسیار وسیع در گردش و موج‌وار در حال گسترش است. اتوبوس‌های دو طبقه در لندن و در دیگر شهرهای بریتانیا پوسترهای فیلم «پیمان» را در خیابان‌ها در معرض دید مردم قرار می‌دهند. در این میان مجادلاتی که بین ترکیه و اتحادیه‌ی اروپا قبل و بعد از برگزاری رفراندوم اردوغان جریان دارد و چالشِ ترکیه با موازینِ کشورهایِ اروپایی و به ویژه طرح بازگرداندن مجازات اعدام، افکار عمومی را در کشورهای غربی علیه حکومت اردوغان و به نفع توجه بیشتر به نسل‌کشی ارمنیان و نیز این فیلم آماده‌تر کرده است.
علاوه بر اینها، چیزی که احتمالاً به فروش بیشتر فیلم و تاثیرگسترده‌تر آن بر افکار عمومی کمک خواهد کرد، تصمیم هوشمندانه تهیه‌کنندگانِ فیلم در مورد عواید آن است. آنان «پیمان» بسته‌اند که تمامی عواید حاصل از فروش فیلم را به پناهجویان امروز اختصاص دهند. به این ترتیب با ابتکاری جالب، فاجعه‌ی نسل‌کشی ارمنیان در ۱۰۲ سال پیش به فجایع امروزی پیوند زده می‌شود. در این میان نقش کِرک کریکوریان (و یا گریگوریان به ارمنی شرقی) میلیارد فقید و معروف ارمنی بسیار کلیدی است.
او ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه‌ی خود را برای ساختنِ فیلم ، بدون درخواست برگشت آن، در اختیار سازندگانِ این فیلم قرار داد ولی متاسفانه با درگذشت‌اش در سال ۲۰۱۵ از دیدن فیلم محروم شد. این تصمیم مبتکرانه در مورد عواید فیلم می‌تواند کمکی باشد به تخفیف عذاب وجدان مردمِ دنیا که هر روز شاهد رنج و مشقت پناهجویان هستند ولی کاری موثر از دست‌شان برای التیام زخم‌های آنان بر نمی‌آید. با پخش عمومی فیلم شرایطی به وجود می‌آید که پرداخت پول بلیت برای تماشای «پیمان» به کمی آرامش وجدان تماشاگر کمک خواهد کرد.
ارتباط دادن فجایع ۱۹۱۵ به فجایع امروزی یکی از نکته‌هایی است که کارگردان فیلم، تری جرج، و بازیگران آن از جمله شهره آغداشلو، اُسکار ایساک، شارلوت لوبُن و کریستیان بِیل بر آن تاکید داشته‌اند. در کلیپ‌های فراوانی که برای پخش فیلم تهیه شده و مصاحبه‌هایی که با کارگردان و بازیگران انجام شده، آنها بر لزوم آگاهی از نسل‌کشی ارمنیان برای جلوگیری از وقایع مشابه بعدی در قرن بیستم تاکید داشتند. کریستیان بِیل و اُسکار ایساک در یکی از مصاحبه‌های خود شرمگینانه اذعان می کنند که قبل از این فیلم اطلاعات ناچیزی در مورد این فاجعه‌ی تاریخی داشته‌اند. متاسفانه به دلیل نبود این آگاهی هم بوده که تاریخ به خشن‌ترین وجهی در قرن بیستم تکرار شده است. مگر هیتلر در آستانه هولوکاست اعلام نکرده بود: «کیست که امروزه از نابودی ارمنیان سخن به میان می‌آورد»؛ و یا نسل‌کشی در کشور روآندا که کارگردان «پیمان»، تری جرج، در مورد آن نیز فیلم داستانی به نام «هتل روآندا» ساخته است.
عنوان این فیلم در یک معنا خطابی است به تماشاگر که باید پیمان ببندیم که وقایع ۱۹۱۵ و هر نسل‌کشیِ دیگر را به فراموشی نسپاریم.
ولی در این میان گفته‌ی شهره آغداشلو بسیار جالب و آموزنده است که در مصاحبه با یکی از شبکه‌های تلویزیونی آمریکایی گفت، ما برای دیدن یک فیلم عشقی به تماشای فیلم «دکتر ژیواگو» رفتیم ولی با اطلاعات زیاد در مورد انقلاب روسیه از سالن سینما خارج شدیم. در مورد این فیلم نیز همین‌طور است: داستان عشقی و زیبایی است بر بستر رویدادهای تاریخی و نسل‌کشی ۱۹۱۵ ارمنیان (نقل به مضمون).
آرا سارافیان، مدیرانستیتوی کومیتاس در لندن و یکی از کارشناسان نسل‌کشی ارمنیان، با تعریف از دقت تاریخی فیلم (سناریوی این فیلم نوشته‌ی تری جرج و رابین سویکورد است) می‌گوید: «تم‌های کلیدیِ فیلم از نظر تاریخی دقیق هستند. تهیه‌کنندگان فیلم به خود مجوز فراتر رفتن از داده‌های تاریخی موجود را نداده‌اند؛ با این همه بیشتر واقعیت دهشتناک نسل‌کشی را ضبط کرده‌اند. درک تاریخی تری جرج متعادل و معتبر است.»
به گفته‌ی هاروت کاسابیان در نشریه «آرمینیان ویکلی» این فیلم کمک می‌کند که دنیا ضربه‌ی روحی سنگین ناشی از نسل‌کشی را که ارمنیان برای مدت طولانی حس می‌کنند درک کنند: «ارتباط شخصی با شخصیت‌های داستان، حس همدردی تماشاگران را با واقعیت تاریخی عمیق‌تر می‌کند.»
پیتر بالاکیان، شاعر ارمنی آمریکا در نشریه «خبرنامه تایم تاریخی» در همین رابطه می‌گوید که دنیا تازه به تدریج می‌فهمد که در۱۹۱۵ چه اتفاق افتاد. او دلایل لزوم درک تاریخی را این‌گونه خلاصه می کند: «مسائل تاریخی حل نشده، بار بسیارسنگینی برای حمل هستند.»
فیلم «پیمان» برای اولین بار در تاریخ ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۶ در جشنواره‌ی جهانی فیلم تورنتو نمایش داده شد. در آمریکا هم چند روزی است که در سینماها به نمایش در آمده است. در ارمنستان برای نمایندگان رسانه‌ها و دست اندرکاران یک بار به نمایش در آمده تا از ۲۷ آوریل اکران عمومی شود.
«پیمان» در انگلستان از ۲۹ آوریل درسینماها به نمایش درمی‌آید. کسانی که فیلم را دیده‌اند از خوش‌ساخت بودن فیلم، بازی خوب بازیگران و موسیقی متن زیبای آن، اثر آهنگساز لبنانی گابریل یارِد، تعریف می‌کنند. اما چیزی که در فیلم بسیار تکان‌دهنده است و آن را به خوبی به تماشاگر منتقل می‌کند گسست ناگهانی و تراژیک زندگی ارمنیان از سرزمینی است که برای سده‌ها، اگر نه هزاره‌ها، خانه و کاشانه و موطن آنها بوده است.
