بنیاد مستضعفان پیش از واگذاری ۳۰درصد از «کاخ مروارید» اقامتگاه شمس پهلوی به سازمان میراث‌فرهنگی، علاوه بر خشکاندن دریاچه مصنوعی این کاخ، در آن گوجه‌فرنگی کاشته است.
علیرضا دهقان مهرجردی مدیر کاخ مروارید درباره اجرایی شدن عملیات مرمت و ساماندهی این کاخ به ایسنا گفته، «به دلیل مشخص نبودن وضعیت صددرصدی مالکیت مجموعه، هنوز هم نمی‌توانند اعتبار کامل مرمت این بنا را بگیرند و آن اصلا ردیف بودجه‌ای در سازمان میراث فرهنگی ندارد.»
مدیر مجموعه کاخ مروارید معتقد است که «رقمی بالای ۵۰ میلیارد تومان نیاز است تا بر اساس آسیب‌های موجود، در صورت آماده‌سازی طرح و تصویب در شورای فنی، در عرض سه سال مجموعه به کاخ موزه اولیه خود برگردانده شود.»
سازمان میراث فرهنگی استان البرز نیز پیش از این اعلام کرده بود که بیش از یک میلیارد برای مرمت و ساماندهی کاخ مروارید و اجرای طرح «کاخ موزه» هزینه خواهد کرد.
یکی از آسیب‌های وارده به این کاخ که یادگار دوران پهلوی است، طبق گفته یکی از کارشناسان میراث فرهنگی، خشکاندن دریاچه مصنوعی و کاشتن گوجه‌فرنگی در آن بوده است. بنیاد مستضعفان همچنین فرودگاه کاخ را محصور کرده، فرودگاهی که جز یک باند مخروبه از آن چیزی باقی نمانده است.
به گفته وکیل سازمان میراث فرهنگی استان البرز، فرودگاه کاخ مروارید که تنها یک برج از آن باقی‌مانده، دیوارکشی و از مجموعه جدا شده است که این برخلاف «ضوابط تعیین حریم و عرصه» مصوبه سال ۹۳ است.
اما کاخ مروارید، اقامتگاه شمس پهلوی خواهر محمدرضا شاه پهلوی که به مدت ۱۲ سال در آن زندگی می‌کرد، پس از انقلاب چه سرنوشتی داشته؟
این کاخ مدتی پس از انقلاب اسلامی، یعنی در سال ۱۳۶۳ ابتدا توسط بنیاد مستضعفان تصرف و غصب شد و حدود ۱۵ سال بعد در حالت تعطیل به بنیاد تعاون سپاه فروخته شد.
سال ۱۳۸۲پس از بارش برفی سنگین، این کاخ که با نام «مجتمع اردویی-تفریحی شهید فهمیده» مورد استفاده قرار می‌گرفت، به ویرانه‌ای بدل و تعطیل شد. این کاخ پس از آن اتفاق، ۱۰ سال بسته ماند و تا آغاز سال ۹۳ و با شکایت یک وکیل، سازمان میراث فرهنگی آن را بازپس گرفت.
در روند تحویل کاخ شمس از بنیاد تعاون سپاه به سازمان میراث فرهنگی، حدود ۲۷ هکتار این مجموعه چند ماهی به عنوان وجه مجوز صدور ساخت و ساز در حدود ۸۰ هکتار باقی‌مانده از این مجموعه، در اختیار شهرداری البرز قرار می‌گیرد.
دهقان مهرجردی در این باره می‌گوید: «چون مالک قبلی- بنیاد تعاون سپاه- قصد ساخت‌وساز در بخشی از مجموعه را داشته و برای گرفتن مجوز ساخت و ساز نیاز به پرداخت هزینه‌ای بوده است، اواخر سال ۹۲ مابه‌ازای این هزینه، ۲۷ هکتار از مجموعه که شامل چهار کاخ مجموعه بوده را به شهرداری و سازمان پارک‌های شهرداری واگذار می‌کند.»
وی با اشاره به خسارات وارده به کاخ می‌گوید: «براساس بررسی‌ها و آسیب‌شناسی‌ها، آسیب ساختاری در فضاهای موزه‌ای نداریم. به‌جز این که بخش‌هایی از دریاچه نشست‌هایی داشته که در حال ترمیم آنها هستیم. اما داخل ساختمان کاخ مشکل سازه‌ای وجود ندارد و هرچه هست، مشکل تزئینات است که آن نیز قابل برگشت است.»
اعتراض سیدمحمود کاشانی، حقوقدان و فرزند آیت‌الله کاشانی، نسبت به وضعیت تملک زمین‌های مجموعه کاخ مروارید در ۲۶ فروردین‌ماه امسال، نگاه‌ها را به این مجموعه تاریخی جلب می‌کند و سرانجام بر اساس رأی دادگاه، ۳۰ درصد از این مجموعه به اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان البرز داده می‌شود.
با این وجود، در چنین شرایطی کار چندانی نمی‌شود کرد؛ چنانکه مدیر کاخ مروارید معتقد است: «اگر بحث‌های حقوقی و مالکیت این مجموعه تاریخی به نام دولت و به نمایندگی از سازمان میراث فرهنگی انجام شود و مجموعه از طریق سپاه به میراث فرهنگی منتقل شود، کاخ شمس از وضعیت بلاتکلیفی امروز بیرون می‌آید.»
بنا بر اظهارات دهقان مهرجردی، انتقال مالکیت از بنیاد تعاون سپاه، براساس مجوزها و درخواست‌هایی که برای دادن زمین معوض کرده‌اند، امکان‌پذیر است.
مدیر مجموعه کاخ شمس گفته، «اگر میراث فرهنگی در همکاری با دستگاه‌های دیگر بتواند بحث زمین معوض را برطرف کند، می‌توانیم با گرفتن اعتبار مناسب هرچه زودتر این بنای تاریخی را به سامان برسانیم و در واقع می‌توانیم بهتر جذب اعتبار داشته باشیم.»
مهدی حراینی، مشاور حقوقی اداره‌کل میراث فرهنگی استان البرز در این‌باره که ۱۱۱ هکتار زمین کاخ مروارید پس از تقسیم با شهرداری البرز، چه سرنوشتی پیدا کرده، می‌گوید: کاربری ۷۶ هکتار این کاخ فضای سبز و کشاورزی بوده و برای این تغییر کاربری نیز کمیسیون ماده پنج تشکیل و رای به تغییر کاربری داده شده است. شورای عالی معماری و شهرسازی در سال ۱۳۹۱ مصوبه کمیسیون را تایید کرد.»
به گفته وی، زمانی‌که موضوع ساخت‌وساز جدی شد، در سال ۱۳۹۳ مصوبه قبلی شورای عالی معماری و شهرسازی توسط این نهاد لغو و مقرر شد که همه‌ی پهنه کاخ مروارید که یک پلاک است، صیانت و حفاظت شود.
بر اساس این گزارش، ۳۱ فروردین سال ۹۳ دادستان کرج حفاظت و حراست ۲۷ هکتار را به اداره کل میراث فرهنگی استان البرز سپرده است.
حراینی با اشاره به شکایت بنیاد تعاون به رای صادره، می‌گوید: «سال ۹۴ بنیاد تعاون شکایتی کرد تا وضع به حالت قبل برگردد، چون رای بدوی به نفع سازمان میراث فرهنگی است، تمام تلاش‌مان را برای تایید این رای می‌کنیم. سازمان بازرسی و شورای عالی معماری شهرسازی نیز پیگیر این موضوع هستند.»
وی با بیان اینکه «حفظ این کاخ و محوطه آن خواسته مردم البرز است»، تاکید کرد: «ما در همه جا اعلام کردیم فقط یک پلاک سند وجود دارد؛ یعنی کاخ اصلی، ویلاها، تاسیسات، پیست سوارکاری، گلخانه، دریاچه مصنوعی، ویلای وسط دریاچه و فرودگاه همگی جزو مجموعه باشند.»
