حمله امروز صبح به مجلس شورای اسلامی و آرامگاه آیتالله خمینی، یک کلید را در ذهن روشن میکند: «امنیت»!امنیت مجلس شورای اسلامی به عنوان قوه قانونگذار و یکی از پایههای مهم سیاسی کشور، چرا توسط نیروهای تروریستی، به یک واژه کوچک بدل شد؟
چرا سپاه پاسداران جمهوری اسلامی که یکی از نهادهای قدرتمند نظامی و اقتصادی نظام به شمار میآید و از بالاترین بودجههای کشور سود میجوید، در حفظ امنیتی که همواره ادعای آن را دارند، چنین ناتوان عمل کرد؟
با احسان مهرابی، روزنامه نگار سابق روزنامه «اعتماد ملی» و دبیر سیاسی روزنامه همبستگی در ایران صحبت کردیم. او سالها در ایران به عنوان خبرنگار پارلمانی مشغول به کار بوده است.
-آیا مسوولیت حفظ امنیت مجلس شورای اسلامی به طور قانونی بر عهده سپاه پاسداران است؟ یا در هماهنگی با نهادهای دیگر قرار دارد؟
-این یک رویه است که از سالهای اول انقلاب مرسوم شده که توسط سپاهی با نام کنونی لشکر «حفاظت از انصار» حفاظت از شخصیت های سیاسی و اماکن حکومتی انجام میگیرد. از همان سالهای ابتدایی یک تقسیم کاری شده بود که برخی از شخصیتهای سیاسی، مشهور به «مقامات» و «درجه یک» بودند، و حفاظت آنها به عهده سپاه بود و بعضیها که مشهور به «درجه دو» بودند، مسئولیتشان به عهده نیروی انتظامی بود. الان لشکری هست به اسم «لشکر حفاظت از انصار» که مسئولیت حفاظت از رئیس جمهور و نمایندگان مجلس و مقامات اینچنینی را به عهده دارد. یک لشکری هم هست به اسم «لشکر ولی امر» که مخصوص حفاظت از آقای خامنهای است. درواقع، این رویه از سالهای ابتدای انقلاب به نوعی وجود داشته که مسئولیت حفاظت از مقامات درجه اول به عهده سپاه باشد.
-یعنی نمایندگان مجلس مشمول این رویه میشوند؟
-ممکن است که مثلا رئیسمجلس این توافق را بکند که حفاظت وی به عهده نیروی انتظامی باشد. به طور مثال آقای مهدی کروبی در دورهای که در مجلس سوم رئیس مجلس بودند حفاظتشان برعهده نیروی انتظامی بود. این به یک سری از توافقها هم برمیگردد ولی معمول این بوده که مسئولیت حفاظت مقامات درجه اول به عهده سپاه باشد.
-اگر بخواهیم مسئولیت اتفاق امروز و کمکاری که در حوزه امنیت رخ داده را بر عهده نهاد مشخصی بگذاریم، با این توضیحی که دادید، یعنی نهاد روشن مسئولی وجود ندارد؟
-در این قضیه نهادهای بسیاری نقش داشتند. یک بخشی به وزارت اطلاعات برمیگردد که افراد را شناسایی کند و اطلاعات سپاه در این قضیه تاثیر دارد. در این مورد که حفاظت مجلس به عهده سپاه بوده، میتوان گفت که اینها عملا غافلگیر شدند و چون در طول سی و چند سال گذشته چنین اتفاقی نیفتاده، حفاظت مجلس آمادگی برخورد با این موضوع را نداشته و از طرفی هم مجلس، روزانه صدها نفر مراجعهکننده دارد و به همین دلیل مراجعات مردمی خیلی نمیتوانند با نهادهایی مانند دفتر رهبر جمهوری اسلامی یا ریاست جمهوری قابل مقایسه باشند و بخواهد تدابیر امنینی آنچنانی داشته باشد. البته ممکن است به لحاظ اجرایی مشکلاتی هم وجود داشته باشد که مثلا ساختمان مراجعات مجلس، نزدیک مجلس است. ولی عملا میشود گفت که غافلگیر شدند.
-در زمانی که خبرنگار مجلس بودید، آیا آمادگی نسبت به عملیاتی از این دست یا حتی محدودتر را شاهد بودید؟ تعداد نیروهای حفاظتی آنقدر بودند که بتوانند اقدامات تروریستی و ضدامنیتی را خنثی کنند؟
-الان آنقدر به یاد ندارم که چه تعداد نیرو در مجلس حضور داشتند ولی معمولا اگر شیفتهای مختلف را بخواهیم در نظر بگیریم که ۲۴ ساعته و ۴۸ ساعته است، قاعدتا باید حدود ۳۰۰-۴۰۰ نفر نیروی حفاظتی وجود باشد. نهادی مانند مجلس در بخشها و یگانهای مختلف که ممکن است برخی از آنها محافظ شخصیتها باشند. ولی معمولا این اطلاعات محرمانه است و آمار رسمی ندارد.
به هر حال این رویداد خیلی خاص بوده و مهاجمان با اسلحههای سنگین وارد شدند. تدابیری که در مجلس هست برای موارد عادی است که تدابیر مناسبی هم وجود داشته و گیت های بازرسی وجود دارد ولی این افراد قبل از این گیت ها ممکن است بازرسی نشده باشند و یا نیروهای حفاظتی به آنها مشکوک نشده باشند توانستند به ورودی مجلس راه پیدا کنند و بعد از آن شروع به حمله کردند و به ساختمانهای دیگر رفته اند. تا جزییات دقیقی روشن نشود، نمیتوان گفت تا چه حد تدابیر امنیتی برقرار بوده یا نبوده. در هر حال چون در سی و چند سال اخیر اتفاقات مشابه رخ نداده، ممکن است افرادی که حفاظت را برعهده دارند دست به اسلحه نبوده باشند.
-آیا محوطه امنیتی که در بیت رهبر جمهوری اسلامی و نهاد ریاست جمهوری وجود دارد تا به ساختمان اصلی رسید در مورد مجلس اجرا نشده؟
-مجلس تدابیر امنیتی کمتری نسبت به نهادهای دیگر دارد. یکی از دلایلش این است که در محدوده نهاد ریاست جمهوری، دفتر رهبر جمهوری اسلامی، شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام و نهادهای دیگر همه جمع هستند و قبل از اینکه به ایست بازرسی و بازرسی بدنی برسد، چندین گیت وجود دارد که در آنها افرادی مستقر هستند و مرحله به مرحله ورود سختتر میشود تا جایی که به بازرسی افراد میرسد. قاعدتا فاصلهای که این گیتها با هم دارند، خیلی بیشتر از فاصله گیت ورودی به مجلس است. در مجلس این تدابیر خیلی کمتر است. به نوعی اگر مامورها به فرد مشکوک نشوند، فاصلهای که باید طی کند تا به یکی از درهای ورودی مجلس برسد، خیلی کمتر است و افراد اگر مسلح باشند، میتوانند با تیراندازی به مامورها و کشتن یکی دو مامور، گیتهای اولیه را رد کنند و وارد ساختمان شوند. البته بین صحن علنی و راهروها چند در اتوماتیک هست و ورود به صحن علنی خیلی سختتر است و تدابیر حفاظتی بیشتری دارد. ولی چون روزانه صدها نفر از مردم به مجلس مراجعه میکنند و یک محلی برای مراجعه مردم است، تدابیر امنیتی کمتری نسبت به نهادهای دیگر دارد.
-آنطور که از اطلاعات داخل ایران برمیآید، تروریستها با حجاب زنان بودند ولی توسط یک نگهبان مرد رصد شدهاند. مگر بنا بر دیگر نهادهای دیگر، در مجلس گیتهای ورودی به صورت زنانه و مردانه تفکیک نشده؟
-گیتها کنار هم هست ولی هنوز اطلاعات دقیقی منتشر نشده. شاید قبل از ورود به گیت زنانه و قبل از اینکه باید جدا می شدند با ماموران درگیر شدند.
-ارزیابی شما به عنوان خبرنگار حوزه مجلس که سال ها در فضای مجلس کار کردید و آن را مکانی امن میدانستید، از وضعیت امروز مجلس چیست؟
-به هر حال این موضوع دو طرف دارد . ممکن است گفته شود تدابیر کم بوده ولی به هر حال افراد زیادی به مجلس مراجعه میکنند و اجرای تدابیر بیش از یک حدی امکانپذیر نیست. به طور مثال شخصا هنگام عبور از گیت با مشکل کمربند روبرو بودم و همیشه هم وقتگیر بود. برای همین یا داخل وسایلم قرار میدادم که به صندوق امانات میدادم یا تا مدتی از آن استفاده نمیکردم. در واقع این موضوعی است که اگر خیلی هم بخواهد انتقاد شود که چرا تدابیر نبوده یا بحث امنیتی زیاد رعایت نشده، عملا ممکن است به امنیتی شدن فضا منجر شود. آنچه برای کنترل اوضاع باید پیشبینی شود این است که باید قبل از خود مجلس باشد، یعنی شناسایی گروههای مشکوک توسط نهادهای دیگر امنیتی صورت بگیرد.
به هر حال در کشورهای غربی هم باوجود امنیتی که قاعدتا از ایران باید بالاتر باشد، از این اتفاقات در برخی نهادها رخ داده. میشود بخش عمده موضوع را متوجه غافلگیر شدن دانست که چون در سی و چند سال گذشته چنین اتفاقاتی نیافتاده، عملا نهادهای امنیتی و حفاظتی احساس میکردند که این نوع حوادث رخ نمیدهد.
-پس از نظر شما کنترل بیشتر منجر به امنیتی شدن بیشتر فضا میشود؟
-ممکن است این اتفاق بیافتد. چون معمولا در مقابل مجلس به صورت عادی یک سری تجمعات برگزار میشود. ممکن است در مورد این تجمعات سختگیری شود یا ورود افراد به مجلس با سختگیریهای بیشتری مواجه شود و قاعدتا مردم نتوانند به راحتی وارد مجلس شوند. یا ساختمان مراجعات مردمی از دیگر ساختمانها جدا شود. این همه به نوعی باعث می شود که فضای امنیتی بیشتر شود.
-واکنشهای ضد و نقیضی از دو سوی نمایندگان اصولگرا و اصلاحطلب نسبت به این اتفاق در فضای مجازی بین طرفداران این دو جناح رخ داد. به نظر شما در فضای کنونی، اتحادی که شعار آن داده میشود، چقدر محقق خواهد شد؟
-از همان ساعات اولیه برخی از نمایندگان سابق اصولگرا تلاش میکردند که این اتفاقات را به عملکرد دولت آقای روحانی نسبت بدهند و موضوعات سیاسی خودشان را پیگیری کنند و فضا را به سمتی ببرند که فضا بیشتر امنیتی شود و القا کنند که نهادهایی مثل سپاه پاسداران باید قدرت بیشتری بگیرند. فکر میکنم بعد از یکی دو روز که این اظهار نظرها کمتر شود، نهادهای نزدیک به اصولگرایان سعی میکنند از این فضا استفاده کنند، تا امنیتی شدن بیشتر فضا را توجیه کنند.