وفا آذربهاری ـ تقریبا یک ماه از اعلام نتیجه انتحابات ریاست جمهوری اسلامی در ایران می‌گذرد. انتخاباتی که اقتصاد و معیشت مردم، محور اصلی تبلیغات آن بود.
در حالی که ولی‌الله سیف، رئیس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، در تازه‌ترین اظهارات خود در دیدار با سفیر استرالیا در تهران گفت: «در حال حاضر فضای همکاری اقتصاد با ایران آرام و بدون ریسک شده است»، خبرگزاری فارس نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، روز دوشنبه، ۱۵ خرداد، از«مسدود شدن حساب‌های ایرانیان در بانک‌های امارات متحده عربی، عمان و هالک بانک ترکیه HALKBANK خبر داد، و از قول محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران اعلام کرد، امارات متحده عربی، عمان، هندوستان، چین و کشورهای اروپایی «در برقراری روابط بانکی با ایران محتاط‌تر شده‌اند»، به گفته وی، حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید، در کنار«موضوعات سیاسی منطقه و مرزبندی‌های کشورهای خلیج فارس» سبب شده است که «برقراری اتباطات بانکی ایران هنوز به شرایط قبل از تحریم » باز نگردد.
با ترامپ «احتیاط در سرمایه‌گذاری در ایران و محدودیت‌های بانکی» از بین نخواهد رفت
محمد اقتداری، اقتصاددان مقیم آمریکا، در پاسخ به پرسش کیهان لندن مبنی بر اینکه «آیا باید به اظهارات رئیس بانک مرکزی ایران خوش‌بین بود، و یا گفته‌های رئیس کنفدراسیون صادرات ایران را جدی گرفت؟»، گفت: «به این پرسش شما نمی‌توان به طور مطلق پاسخ داد. بخشی از واقعیت در اظهارات هر دو مقام مشاهده می‌شود. اینکه رئیس بانک مرکزی از فضای آرام صحبت کرده، معنی‌اش این است که مثل قبل از دوران برجام در فشار نیستند، و امکان سرمایه‌گذاری وجود دارد. یادمان باشد ایران عمده درآمدش از طریق فروش هیدروکربن به عبارتی منابع نفتی و گازی است. در سال گذشته فروش نفت ایران به اروپا شدیدا بالا رفته و به حدود یک میلیون بشکه در روز رسیده است، چیزی که قبل از برجام نبود و این موضوع مقداری امکانات برای ایران فراهم کرده است. اما در عین حال، احتیاط در سرمایه‌گذاری در ایران و محدودیت‌های بانکی، به خاطر تضاد با آمریکا وجود دارد، و تا زمانی که آقای ترامپ سر کار است، بعید می‌دانم این شرایط تغییر چندانی کند و تحریم‌ها از بین برود.»
رابطه منزوی شدن قطر و اقتصاد ایران
محمد اقتداری ادامه داد: «البته مشکلات سرمایه‌گذاری و محدودیت‌های بانکی تنها شامل تضاد تهران و واشنگتن نمی‌شود، و بخشی از آن نیز ریشه در اختلافات ایران با برخی از همسایگان از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی دارد. اما شاید ایران بتواند از منزوی شدن قطر سود ببرد. اگر شرایط این چنین ادامه پیدا کند، وعبور خطوط هوایی قطر از آسمان ایران ادامه یابد، به درآمد هوایی ایران می‌افزاید. شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، از افزایش جریان ترافیکی ۱۰۰ تا ۱۵۰ پروازی در آسمان ایران خبر داده است.»
بیت رهبری: معضل بیکاری غوغا می‌کند
بر اساس تازه‌ترین گزارش بانک جهانی، رشد اقتصادی ایران در سال جاری میلادی ۴ درصد خواهد بود، که بیش از یک در صد کمتر از پیش‌بینی قبلی همین نهاد است. بانک جهانی یکی از چالش‌های اصلی در رشد اقتصاد ایران را «ادامه محدودیت‌ها برای دستیابی به منابع خارجی» عنوان کرده است. در چنین اوضاع و احوالی، حجت‌الاسلام محمد محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر آیت‌الله علی خامنه‌ای، در جلسه شورای اداری آذربایجان شرقی روز ۱۲ خرداد گفت: «کشور نیازمند کار است» و تاکید کرد: «معضل بیکاری غوغا می‌کند». با این وجود علی ربیعی، وزیر تعاون،کار و رفاه اجتماعی، در تازه‌ترین واکنش خود در زمینه اشتغال‌زایی، با بیان اینکه «یکی از برنامه‌های ما رشد سریع کارآفرینی است» به روزنامه فرهیختگان گفته است: « با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده به نظر می‌رسد، بتوانیم امسال ۹۸۰ هزار شغل را محقق کنیم».
دولت روحانی تنها توانایی ایجاد ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار شغل را دارد
از محمد اقتداری پرسیدیم، در شرایطی که به گفته رئیس دفتر آیت‌الله خامنه‌ای «بیکاری غوغا می‌کند» و با استناد به پیش‌بینی بانک جهانی، که رشد تولید ناخالص داخلی ایران را در سال جاری میلادی ۴ درصد پیش‌بینی کرده، آیا دولت روحانی قادر است ۹۸۰ هزار شغل ظرف ۱۰ ماه آینده ایجاد کند؟
این اقتصادددان گفت: «خود آقای روحانی هم صحبت از ایجاد یک میلیون شغل کرده که یک ایده‌آل است، من باور ندارم که بتواند به این میزان اشتغال ایجاد کنند. احتمال دارد که توانایی ایجاد ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار شغل را داشته باشند. یادمان باشد، دو بخش نفت و کشاورزی سهم بزرگی در اقتصاد ایران دارند. این دو محدوده جای حرکت سریع به سمت کارآفرینی را ندارند. اگر تولید نفت بالا رفت شاید یک مقدار شغل برای کارگران شاغل اضافه شود که آن هم بعید است. در بخش کشاورزی هم به علت کم آبی و سوء مدیریت چشم‌اندازی برای اشتغال دیده نمی‌شود ، و ظرفیت‌اش پر است . تنها جایی که می‌ماند بخش خدمات است، که خیلی ظرفیت بالایی دارد؛ یعنی گسترش فعالیت‌های فرهنگی، فعالیت‌هایی که مورد علاقه و توجه جوانان است و می‌تواند اشتغال‌زایی کند. نگاه کنید به دنیا و همچنین کشورهای مسلمان همسایه ایران، که ایجاد کاباره‌ها ، کلاب‌های شبانه و کازینوها، سوای درآمدزایی، بخشی از مردم را درگیر کار کرده و شغل ایجاد کرده است. در سطح اقتصاد جهانی، اگر چین موفق شد به رشد عظیم اقتصادی برسد، این بود که اقتصاد را از سایه حزب کمونیست بیرون کشید، مواردی که در ایران، شدنی نیست و کسی جرات ندارد حرفش را بزند. در ساختار اقتصاد ایران محدودیت وجود دارد، که ریشه در محدودیت‌های مذهبی دارد ، و به نظر من تا جمهوری اسلامی حاکم است از بین نخواهد رفت.»
اقتصاد ایران نیازمند بازنگری جدی است
با اعلام نتیجه انتحابات ریاست جمهوری اسلامی در ایران و آغاز گمانه‌زنی در مورد کابینه دوم حسن روحانی، بسیاری «پاشنه آشیل» دولت یازدهم را بخش اقتصادی عنوان می‌کنند، و «خانه‌تکانی اقتصادی دولت را ضروری» می‌دانند. این افراد سوای اصحاب رسانه، شامل فعالانی در اتاق‌های بازرگانی در شهرهای مختلف، در کنار برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، که در کمیسیون‌های اقتصادی حضور دارند نیز می‌شود. در حالی که مهدی پورقاضی رئیس کمیسیون اتاق بازرگانی تهران می‌گوید: «نگاه پوپولیستی در تیم اقتصادی دولت یازدهم نوسان داشت»، هادی قوامی نایب رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی معتقد است: «سیاست های پولی، مالی و بانکی، نفت، انرژی و نیرو، صنعت، برنامه و بودجه، اقتصاد کلان و کشاورزی نیازمند بازنگری جدی است»
موفقیت اقتصادی دولت درگرو محدودیت سپاه
محمد اقتداری در پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه می‌توان امید داشت که در کابینه دوم حسن روحانی، تیم اقتصادی وی توان بازنگری جدی در ساختار اقتصاد ایران را داشته باشند، به کیهان لندن گفت: «این موضوع بر می‌گردد به آرزوها و امکانات موجود در نظام جمهوری اسلامی ایران. آقای روحانی اگر می‌خواهد خدمتی انجام دهد، باید در بخش اقتصادی فعالیت جدی کند. فکر می‌کنم اگر آقای روحانی بتواند کابینه‌اش را از افراد متخصص اقتصاددان پر کند، و در عین حال اگر موفق شود تایید آقای خامنه‌ای، جهت محدود کردن سپاه در عرصه اقتصادی را بگیرد، آن وقت ممکن است راه چاره‌ای برای اقتصاد به وجود بیاید. البته باورش برای من دشوار است که آقای روحانی بتواند چنین کاری را انجام دهد. فکر می‌کنم حداکثر کاری که حسن روحانی بتواند انجام دهد، سقف‌اش ایجاد حداکثر ۵۰۰ هزار شغل است.»
