چند روز پس از درگیری لفظی حسن روحانی با سپاه پاسداران، بار دیگر صحبت «فتنه» مطرح شد. غلامحسین محسنی اژه‌ای، سخنگوی قوه قضاییه، با اشاره به حملات حسن روحانی به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفت: «فتنه جدیدی در پیش است».
سنخگوی قوه قضائیه جمعه ۹ تیر در سخنرانی پیش از خطبه نماز جمعه تهران گفت: «به عنوان فردی که از اول انقلاب تا امروز در دستگاه قضایی و اجرایی بودم، همیشه بعد از هر تخریبی علیه سپاه و برخی عناصر انقلابی، یک اقدام خطرناک روی داده است». او در ادامه سخنرانی‌اش افزود: «امروز با تخریب علیه دستگاه‌های نظامی و انتظامی، بسیج و سپاه، بنا بر تجربه گذشته فکر می‌کنم فتنه جدیدی در پیش است».
اشاره غلامحسین محسنی اژه‌ای به سخنان حسن روحانی در روزهای گذشته است که در دیدار با جمعی از کارآفرینان، حضور سپاه در اقتصاد را مورد انتقاد لفظی شدیدی قرار داده بود. حسن روحانی اول تیرماه گفته بود: «بخشی از اقتصاد دست یک دولت بی تفنگ بود که آن را به یک دولت با تفنگ تحویل دادیم. این خصوصی‌سازی نیست. از آن دولتی که تفنگ نداشت می‌ترسیدند چه رسد به اینکه اقتصاد در دست دولتی باشد که هم تفنگ دارد و هم رسانه در اختیار دارد و همه چیزی دارد و کسی جرأت ندارد با آنها رقابت کند».
سپاه، دولتی با تفنگ و موشک
واکنش سپاه به سخنان رئیس جمهور بلافاصله و بسیار تند بود. محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران، به حسن روحانی هشدار داد: «بله صاحب تفنگ که سهل است، ما صاحب موشک‌های دشمن‌شکن هستیم و آنها را علیه دشمنان و برای حفاظت از نظام، از مردم و امنیت ایران اسلامی به کار می‌گیریم و معتقدیم دولتی که تفنگ نداشته باشد توسط دشمنان تحقیر و سرانجام تسلیم می‌شود».
اگرچه مشاجره لفظی بین حسن روحانی و سپاه بی سابقه نیست، ولی نمی‌توان منکر شد که در ماه‌های گذشته، به ویژه از زمان کارزار انتخاباتی اخیر، شدت بیشتری گرفته است. حسن روحانی در چند هفته گذشته بارها، البته غیر مستقیم، با علی خامنه‌ای نیز درگیری‌های لفظی داشته است. حملاتی که هربار عقب‌نشینی یکی از دو طرف را به دنبال داشته است. در رابطه با سند ۲۰۳۰ یونسکو، اگرچه روحانی در چند مورد انتقاد‌های علی خامنه‌ای را رد کرد، ولی در نهایت آن را از دستور کار دولت خارج ساخت.
بنی‌صدری کردن روحانی
علی خامنه‌ای نیز در رابطه با «آتش به اختیار» مجبور به عقب‌نشینی شد و در نماز عید فطر، بعد از تظاهرات روز موسوم به قدس، حد و مرز این «اختیار» را توضیح داد. خامنه‌ای که در مصلای تهران صحبت می‌کرد گفت: «آتش به اختیار به معنای بی‌قانونی، فحاشی و مدیون کردن جریان انقلابی نیست». اشاره علی خامنه‌ای به حملات لفظی به حسن روحانی در تظاهرات روز «قدس» بود، که در آخرین جمعه ماه رمضان برگزار می‌شود. در این تظاهرات حسن روحانی را «منافق» خواندند و او را با ابوالحسن بنی‌صدر، اولین رئیس جمهوربعد از انقلاب، مقایسه کردند که به فرمان آیت‌الله خمینی عزل و مجبور به ترک کشور شد. این در حالیست که پیش از این خود خامنه‌ای در سخنانی «دوقطبی» شدن جامعه را با سال ۵۹ و دوران بنی صدر مقایسه کرده بود.
حملات لفظی به حسن روحانی و ورود مداحان به جدل‌های لفظی، بیش از آنکه هواداران حسن روحانی را نگران سازد، بین طیف‌های موسوم به اصول‌گرا شکاف انداخته است. بخشی از اصول‌گرایان به شدت ازهتاکی‌های روز «قدس» به رئیس جمهور و همکاران‌اش انتقاد کردند. روزنامه جمهوری اسلامی نیز در دفاع از دولت وارد صحنه شد و شعرخوانی توهین‌آمیز یک مداح را عملی غیر قابل قبول دانست. روزنامه جمهوری اسلامی می‌نویسد: «نه هتاکی به رئیس جمهور جایز است و نه به برجام. رئیس جمهوری منتخب ۲۴ میلیون نفر از مردم این کشور است و بعد از انتخابات رئیس جمهور همه مردم است و شرعا و قانونا حفظ حرمت او واجب است. برجام نیز تصمیم نظام است و هتاکی به آن هتاکی به نظام محسوب می‌شود».
آمریکا و جدل جناحی در ایران
شدت گرفتن اختلافات در درون نظام بی رابطه با سیاست جدید ایالات متحده آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران نیست. چندی پیس رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا، در سنای این کشور وعده حمایت از جابجایی قدرت در جمهوری اسلامی را در صورتی که بدون خشونت باشد داده بود. چند روز بعد تام کاتن، سناتور جمهوری‌خواه ایالت آرکانزاس تاکید کرد که «سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران باید بر اساس تغییر رژیم باشد».
این سناتور آمریکایی معتقد است «مادامی که یک استبداد دینی در ایران بر سر کار باشد، امنیت ایالات متحده در خطر خواهد بود». تام کاتن در ادامه صحبت‌هایش اشاره کرده بود که گروه‌های اقلیت دینی و قومی در ایران «مشتاق زندگی در یک استبداد شیعی- فارسی نیستند». احتمالا این بخش آخر صحبت‌های این سناتور آمریکایی نگرانی علی خامنه‌ای را برانگیخت. علی خامنه‌ای که به سخنان رکس تیلرسون مبنی بر حمایت از جابجایی قدرت در ایران واکنشی از خود نشان نداده بود، در دیدار عید فطر با سفرای کشور‌های اسلامی به سخنان تام کاتن واکنش نشان داد.
انزوا در جهان اسلام
دیدار‌های نمایندگان مجلس و سنای آمریکا با گروه‌ها و شخصیت‌های اپوزیسیون نیز در چند هفته اخیر افزایش یافته است. دیدار‌هایی که در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما بسیار محدود بودند و اگر هم انجام می‌گرفتند در بسیاری موارد به درخواست طرف آمریکایی رسانه‌ای نمی‌شدند. موج این تغییر سیاست مقامات آمریکایی به اروپا هم رسیده است. همزمان با سفر اخیر محمد‌جواد ظریف به آلمان، ۲۶۵ نماینده پارلمان اروپا در بیانیه‌ای نه تنها نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی را محکوم کردند و نگرانی خود از شمار بالای اعدام‌ها در این کشور را اعلام کردند، بلکه فراتر رفته و از نهاد‌های اروپایی خواستند تحریم سپاه پاسداران را در دستور کار خود قرار دهند.
علی خامنه‌ای در دیدار با سفرای کشور‌های اسلامی به مناسبت عید فطر به مساله دیگری نیز اشاره کرد که به نوعی خبر از نگرانی شدید او از انزوای ایران در جهان اسلام دارد. علی خامنه‌ای گفت: «حمایت یک سناتور آمریکایی از جمعه اهل سنت در مقابل جامعه شیعه، در حالی که آنها با اصل اسلام و کشور‌های اسلامی دشمن هستند، چیزی جز توطئه و خیانت نیست و این موضوع جای مراقبت و نگرانی شدید دارد، اما متاسفانه مسئولان دولت‌های اسلامی از این دشمنی‌ها غافلند».
نگرانی علی خامنه‌ای بی‌دلیل نیست. با ورود رئیس جمهوری جدید به کاخ سفید، ایالات متحده تصمیم به تغییر سیاست در قبال ایران گرفته است. اگرچه هنوز این تغییر سیاست دارای برنامه عملی نیست، ولی سرخط‌های آن خود زنگ خطر را برای جمهوری اسلامی به صدا درآورده است. پیش در‌آمد این تغییرات پا گرفتن جبهه‌ای گسترده در جهان اسلام علیه حکومت کنونی ایران است. جبهه‌ای که غیر از چند استثنا مانند قطر، عمان و ترکیه، تمامی کشور‌های اسلامی، از مالزی تا پادشاهی سعودی را در بر می‌گیرد.
فرصت‌های روحانی در دولت دوم
در چنین موقعیتی دولت آینده حسن روحانی چه سیاستی را می‌تواند و می‌خواهد اتخاذ کند، پرسشی است که ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است. شدت گرفتن حملات متقابل لفظی می‌تواند فرصت‌هایی را برای حسن روحانی در دور دوم ریاست جمهوری ایجاد کند. این دوره از ریاست جمهوری در مقایسه با دور پیشین یک تفاوت اساسی دارد. در دور اول حسن روحانی به نوعی منتخب علی خامنه‌ای بود. دولتی بود که با موافقت علی خامنه‌ای برای دستیابی به برجام بر سر کار آمد. در دور دوم ۲۴ میلیون آرایی که مردم به نام حسن روحانی به صندوق ریختند، موقعیت او را نسبت به دور اول مستحکم‌تر و ممتاز کرده است.
این بیست و چهار میلیون رای می‌تواند فرصت‌هایی را برای دولت آینده به وجود آورد. البته اگر حسن روحانی بخواهد و بتواند از این فرصت‌ها استفاده کند. تا زمانی که حسن روحانی تنها به ایفای نقش «مظلوم» مشغول باشد، حمایت این ۲۴ میلیون رای در سطح مجازی و ترندسازی توییتری باقی خواهد ماند. فضای مجازی اگرچه روز به روز نقش مهم‌تری در سیاست ایفا می‌کند، ولی مبارزه واقعی هنور در میدان‌های حقیقی صورت می‌گیرد. حسن روحانی برای استفاده بهینه از ۲۴ میلیون رای خود و برای کشاندن مردم از فضای مجازی به میدان حقیقی، باید از حیطه مجادله لفظی با علی خامنه‌ای و سپاه پاسداران خارج شده و وارد عمل شود.
آزادسازی اقتصاد از اسارت سپاه
مردم انتظار دارند که رئیس جمهوری که به نام او رای خود را به صندوق انداخته‌اند، مطالبات آنها را در سرلوحه کار دولت آینده قرار دهد. از مطالبات اقتصادی و معیشتی، تا خواست‌های مدنی و سیاسی. آزادسازی اقتصاد کشور از اسارت سپاه یکی از زمین‌هایی است که اگر حسن روحانی بازی را به آنجا بکشاند می‌تواند از حمایت حقیقی مردم برخوردار شود. بخش عمده مردم، حتی کسانی که به حسن روحانی رای ندادند، حضور سپاه در اقتصاد را دلیل اصلی رکود اقتصادی و مانع جدی برای جذب سرمایه خارجی می‌دانند.
تقویت جامعه مدنی در مقابل سیاست‌های سرکوب قوه قضاییه و سپاه پاسداران، و حمایت از نهاد‌های غیر دولتی که هر روز شاهد تعطیلی یکی از آنها به دلایل واهی هستیم، یکی دیگر از زمین‌هایی است که اگر بازی به آنجا کشیده شود، می‌تواند مردم را در حمایت از دولت به خیابان بکشاند. البته اگر دولت دست از اعتراض‌های لفظی، و بدون هیچ‌گونه نتیجه و پیامدی، بردارد و قاطعانه در مقابل نهاد‌های سرکوبگر بایستد. اینکه حسن روحانی، برخلاف محمد خاتمی، گامی به پیش برخواهد داشت یا «مظلومانه» عقب‌نشینی خواهد کرد، پرسشی است که زمان به آن پاسخ خواهد داد.
احمد رأفت
