ساخت‌وسازهای بتونی در محله زرتشتی‌ها، تجاوز به حریم باغ دولت آباد یزد و فقدان مجوز ساخت خانه خشتی، پس از گذشت ۹ سال ثبت جهانی شهر یزد را به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران در یونسکو با مشکل روبرو کرده است.
قرار است جلسه بررسی پرونده ثبت جهانی شهر یزد به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران و یکی از بزرگترین شهرهای خشتی جهان، در اجلاس کمیته میراث جهانی لهستان تشکیل شود، اما از ایرادهای یونسکو به این پرونده پیداست که رای کافی برای این ثبت جمع نخواهد شد.
معاون سازمان میراث فرهنگی و تعدادی از کارشناسان این سازمان، شب گذشته راهی اجلاس یونسکو شدند تا با رایزنی با ۲۱ کشور عضو، موافقت اعضای یونسکو را برای ثبت جهانی یزد جلب کنند.
۹ سال از ثبت شهر تاریخی یزد در فهرست میراث موقت جهانی یونسکو می‌گذرد و هنوز شروط یونسکو برای ثبت قطعی، اجرا نشده است.
از مهمترین ایرادهای شورای جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی (ایکوموس) به این پرونده، ساخت سازه‌های بتونی و غیرخشتی در بافت خشتی شهر یزد از جمله در محله زرتشتیان است. ایکوموس معتقد است که اگر یزد قرار است به‌عنوان بزرگترین شهر خشتی جهان در فهرست میراث جهانی قرار بگیرد پس ساخت چنین سازهای چه توجیهی دارد؟!
ایراد دیگر ایکوموس به ضوابط ساخت‌وساز در شهر یزد و نبود مدیریت یکپارچه مرتبط است. کارشناسان ایکوموس بر این نظر هستند که اگر یزد قرار است شهر جهانی شود، چرا ساکنان آن اجازه ساخت بناهای خشتی را در بزرگترین شهر خشتی جهان ندارند و ضوابط شهرسازی چنین اجازه‌ای به آنها نمی‌دهد؟
سومین ایراد ایکوموس در پروسه جهانی شدن شهر تاریخی یزد اما به حریم باغ ثبت جهانی شده دولت‌آباد بازمی‌گردد. شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی تأکید دارد که حریم باغ دولت‌آباد یزد باید افزایش یابد و ساخت و سازهای واقع در حریم این اثر باید ضابطه‌مند شوند.
محمدحسن طالبیان، معاون سازمان میراث فرهنگی در واکنش به این ایرادها، گفته: «وقتی با یک شهر ۹۰۰ هکتاری و البته شهری زنده مواجه هستیم این مشکل در فرایند بهتر مدیریت شهری می‌تواند به‌تدریج حل شود.»
وی اضافه کرد که ساخت و ساز بتونی در مرز محله زرتشتیان انجام شده و بخشی از محله زرتشتیان به‌دلیل دارا بودن عناصر مهم تاریخی در پرونده ثبت جهانی یزد پیشنهاد شده است.
معاون سازمان میراث فرهنگی همچنین در واکنش به دومین ایراد کارشناسان ایکوموس گفت: «به ایکوموس اعلام کرده‌ایم در مذاکره با سازمان نظام مهندسی کشور و وزارت راه و شهرسازی از آنها خواسته شده با تدوین دستورالعمل ویژه مهندسی خشت که در حال انجام است، اجازه ساخت بناهای خشتی توسط ساکنان یزد صادر شود.»
این درحالیست که طالبیان پیش از رفتن به لهستان برای دفاع از پرونده ثبت جهانی یزد در پاسخ به این ایراد نیز گفته است: «باغ دولت‌آباد یزد پیش‌تر در پرونده ثبت جهانی باغ‌های ایرانی در ردیف میراث جهانی قرار گرفته است و ایکوموس و کمیته میراث جهانی آن را تأیید کرده‌اند و در اجلاس لهستان نسبت به این ایراد ایکوموس اعتراض خواهیم کرد.»
ایرادهای یونسکو به پرونده ثبت جهانی یزد از نگاه معاون میراث فرهنگی کشور حل‌شدنی است. اما مهمترین ایراد ایکوموس به این پرونده مربوط به ساخت و ساز ساختمان‌های بتونی در برخی محلات یزد است که ممکن است شانس ثبت جهانی یزد در اجلاس امسال را از ایران بگیرد و پرونده جهانی شدن یزد به سال آینده موکول شود.
