ورود دونالد ترامپ، رئیس جمهوری جدید آمریکا به کاخ سفید، نیروهای مخالف جمهوری اسلامی را بار دیگر به تکاپو انداخت. پس از دوران ۸ ساله ریاست جمهوری باراک حسین اوباما، حدس زده می‌شود سیاست کاخ سفید در قبال جمهوری اسلامی ایران دچار تحول خواهد شد.
اگرچه تا کنون هیچ‌گونه تغییر عملی در سیاست‌های آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران دیده نشده است، ولی برخی اظهارات تیم جدیدی که پس از انتخاب دونالد ترامپ بر سر کار آمده است، می‌تواند آغازگر فصل جدیدی در روابط دو کشور باشد.
بسیاری از مشاوران و همکاران رئیس جمهوری جدید آمریکا، چون جیمز ماتیس، ژنرال بازنشسته‌ای که عهده‌دار وزات دفاع است، از سال‌ها پیش از جمهوری اسلامی به عنوان خطری جدی برای امنیت آمریکا نام می‌برند.
«آیت‌الله مایک» به جنگ جمهوری اسلامی می‌رود
مدت‌ها بود در سیا، سازمان اطلاعاتی آمریکا، بخش ایران دارای مدیری ویژه نبود. در هفته‌های گذشته، مایکل ده آندرآ که با نامهای «شوالیه سیاه» و «آیت‌الله مایک» شهرت دارد، از سوی رئیس جمهوری به عنوان مدیر عملیات در ایران این سازمان برگزیده شد. نام مایکل ده آندرئا که سال‌ها پیش دین اسلام را پذیرفته است، با رهبری عملیاتی که منجر به دستگیری اسامه بن لادن، رهبر القاعده، شد بر سر زبان‌ها افتاد.
منابع دیپلماتیک آمریکایی به کیهان لندن می‌گویند: «هنوز نقشه راه کاخ سفید در رابطه با مقابله با سیاست‌های ماجراجویانه جمهوری اسلامی ایران در منطقه» آماده نشده است. همین منابع می‌افزایند: «آنچه مسلم است، سیاست دولت جدید کاملا در مقایسه با دوران ریاست جمهوری باراک اوباما متفاوت خواهد بود». بدون شک نقشی که جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر در منطقه ایفا کرده است، دلیل اصلی نگرانی کاخ سفید است. گسترش حضور ایران در سوریه و عراق، حمایت ایران از حوثی‌ها در یمن و از شیعیان افراطی در بحرین، تجهیز حزب‌الله لبنان به موشک‌های پیشرفته، و استقرار بخشی از نیروهای تحت حمایت جمهوری اسلامی در بلندی‌های جولان در مرز با اسرائیل، از جمله اقداماتی هستند که نگرانی آمریکا و متحدین‌اش در منطقه را برانگیخته‌اند.
پایان سیاست مماشات
دولت جدید آمریکا به این نتیجه رسیده است که سیاست مماشات با جمهوری اسلامی که در سال‌های گذشته توسط باراک اوباما و وزیر خارجه‌اش، جان کری، پیش گرفته شده بود، نه تنها نتوانست سیاست‌های ماجراجویانه تهران در منطقه را مهار کند، بلکه به این کشور فرصت داد که موقعیت خود را تثبیت و نفوذش را در کشورهای همسایه افزایش دهد. اظهارات اخیر رکس تیلرسون، وزیر خارجه دولت دونالد ترامپ، مبنی بر حمایت آمریکا از جابجایی مسالمت‌آمیز قدرت در ایران را باید در این راستا مورد بررسی قرار داد.
این اظهارات و گفته‌های مشابه از سوی دیگر مقامات و سیاست‌مداران واشنگتن چون نیکی هلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد و برخی سناتور‌های جمهوری‌خواه چون تام کاتن و یا جان مک‌کین، فرصت‌های جدیدی را نیروهای مخالف جمهوری اسلامی به وجود آوردند. این نیروها، در سطوح مختلف، در هفته‌های گذشته فعالیت‌های خود را نه تنها در آمریکا بلکه در دیگر کشورهای غربی و حتی برخی از کشورهای منطقه نیز به صورت چشمگیری افزایش دادند.
این حرکت جدید با نوشتن نامه‌هایی که مخاطب آن رئیس جمهوری جدید آمریکا بود، آغاز شد. گروهی از ایرانی- آمریکایی‌ها، که در میان آنها نام شخصیت‌های سرشناس و هنرمندانی چون آرش سبحانی نیز به چشم می‌خورد، با نوشتن نامهای خطاب به دونالد ترامپ، که واکنش‌هایی در داخل و خارج ایران نیز به همراه داشت، خواستار تغییر سیاست واشنگتن شدند. شاهزداه رضا پهلوی نیز در نامه دیگری دونالد ترامپ را مخاطب قرار داد و از او تقاضای حمایت از تلاش‌های مردم ایران برای عبور از جمهوری اسلامی را کرد.
تشدید فعالیت‌های مخالفان نظام
در روز‌های گذشته ۱۱۱ نفر از فعالین سیاسی، مدنی و حقوق بشری ایرانی در نامهای حمایت خود از وزیر خارجه آمریکا و اظهارات او مبنی بر لزوم انتقال قدرت در جمهوری اسلامی اعلام کردند. این فعالیت‌ها ولی به نامه‌نگاری به مقامات آمریکایی خلاصه نمی‌شود. در چندین مورد گروه‌های مختلفی از مخالفان نظام جمهوری اسلامی، در کنگره آمریکا نشست‌هایی نیز برگزار کردند، که در آنها قانونگذاران آمریکایی نیز حضور داشتند. در این نشست‌ها، تنها وضعیت کنونی ایران و منطقه مورد بررسی و بحث قرار نگرفتند. برگزارکنندگان این نشست‌ها، حمایت آمریکا از تلاش‌های مردم ایران برای عبور از جمهوری اسلامی را نیز خواستار شدند.
رضا پهلوی نیز دیدارهای خود با شخصیت‌های آمریکایی را افزایش داده و در محل کنگره با برخی از قانونگذاران هر دو حزب، جمهوری خواه و دمکرات، چون استیو کینگ، برد شرمن و جان مک‌کین ، ملاقات‌هایی داشته است. رضا پهلوی در اشاره به این ملاقات‌ها می‌گوید: «این تماس‌ها کلیدی هستند زیرا هیچ نظام دیکتاتوری تا کنون بدون حمایت‌های بین‌المللی برچیده نشده است». او در اشاره به ماهیت این حمایت‌ها می‌افزاید: «جامعه بین‌المللی می‌تواند با کمک معنوی، مالی، سیاسی، استراتژیکی، اطلاعاتی و تبلیغاتی به مبارزات مردم یاری رساند».
یکی دیگر از گروه‌های مخالف نظام جمهوری اسلامی که فعالیت‌های خود را گسترش داده است، سازمان مجاهدین خلق است. دیدار مریم رجوی، رهبر این سازمان، با جان مک‌کین در پایتخت آلبانی، کشوری که اعضا و هواداران مجاهدین خلق پس از خروج از عراق در آن مستقر شدند، از جمله این فعالیت‌هاست. نشست سالانه این سازمان که در حومه پاریس برگزار می‌شود، امسال از هر نظر باشکوه‌تر از سال های پیش برگزار شد. شخصیت‌های سیاسی عرب و آمریکایی، در کنار قانونگذاران اروپایی در این نشست حضور داشتند.
از جمله شرکت‌کنندگان می‌توان به جان بولتون، سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل متحد، و رودولف جولیانی، سناتور و شهردار سابق نیویورک اشاره کرد. حضور شاهزاده سعودی، ترکی الفیصل آل‌سعود، برای دومین سال در نشست سازمان مجاهدین خلق، بدون شک امری است که نمی‌تواند نادیده گرفته شود. در نشست امسال این سازمان، نخست وزیر سابق الجزایر، سید احمد غزالی، نیز حضور داشت. احمد غزالی یکی از شخصیت‌های مطرح جهان عرب در سطح بین‌المللی است.
مخالفت‌ها در اروپا
این تماس‌ها و دیدار‌ها به آمریکا ختم نمی‌شود. فعالیت‌های مخالفان نظام در کشورهای اروپایی نیز در ماه‌های گذشته افزایش قابل توجهی داشته است. از جمله نتایج محسوس این تماس‌ها می‌توان به بیانیه ۲۶۵ قانون‌گذار پارلمان اروپا اشاره کرد. در این بیانیه، برخلاف بیانیه‌های مشابه قبلی، تنها به نقض حقوق بشر و شمار بالای اعدام‌ها در جمهوری اسلامی ایران اشاره و اعتراض نمی‌شود. در این بیانیه، خواست تحریم سپاه پاسداران از سوی نهاد‌های اروپایی نیز مطرح شده است. همزمان با انتشار این بیانیه، اتحادیه اروپا فهرست تحریم شخصیت‌های حقوقی و حقیقی جمهوری اسلامی را به روز و تمدید کرد. در فهرست به روز شده اتحادیه اروپا، نام ۲۱۳ شخصیت حقیقی و حقوقی جمهوری اسلامی گنجانده شده است.
دولت لیبرال کانادا که تلاش داشت مجددا با جمهوری اسلامی ایران روابط دیپلماتیک برقرار کند، از این تصمیم در پی دیدارهایی که مخالفان نظام با احزاب حاضر در پارلمان داشتند، صرف‌نظر کرد. وزارت خارجه کانادا اعلام کرد که نام ایران همچنان در فهرست کشورهای حامی تروریسم باقی خواهد ماند و بنابراین مساله برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با این کشور در حال حاضر منتفی است. ایران و سوریه تنها دو کشوری هستند که نام آنها در این فهرست قرار دارد.
بسیاری از شخصیت‌های مخالف نظام جمهوری اسلامی، تغییر در سیاست‌های آمریکا در قبال جمهوری اسلامی را فرصتی بسیار مثبت ارزیابی می‌کنند. فرصتی که بدون شک بر معادلات سیاسی در داخل نظام هم تاثیرخواهد داشت. برخی معتقدند که تشدید فشار‌های بین‌المللی بر جمهوری اسلامی می‌تواند اختلافات جناحی را افزایش دهد و به تنش‌های جدیدی دامن بزند. برخی دیگر، نظری کاملا متفاوت دارند و هرگونه فشار خارجی را حرکتی در جهت تضعیف میانه‌روها و تقویت جناح تندرو و نظامی می‌بینند.
آنچه مسلم است، تغییر جهت وزش باد در کاخ سفید، همه را به حرکت درآورده است، از مخالف و منتقد نظام تا جناح‌هایی که خود را مدیون و مدافع جمهوری اسلامی می‌دانند.
احمد رأفت
