طرح موضوع «توزیع دولتی مواد مخدر» در ایران با موجی از اظهار نظر‌ها و واکنش‌های گسترده مخالفان و موافقان این طرح همراه شده است.
حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی روز جمعه ٣٠ تیرماه از تصویب نهایی پیشنهاد توزیع دولتی مواد مخدر خبر داد و گفت مراجع تصمیم‌گیرنده در ایران با توزیع مواد مخدر رقیق بین معتادان موافق هستند.
در پی انتشار خبر توزیع مواد مخدر در میان معتادان توسط دولت، علی هاشمی، رئیس کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر، نیز از این طرح دفاع کرد و گفت: «نمی‌خواهیم به کسی تریاک بدهیم. تریاک آزاد نمی‌شود بلکه می‌خواهیم به معتادان داروهایی دهیم که هم آنان را درمان کند و هم نشئگی برای آنها ایجاد کند.» او افزود: «با اجرای این طرح قصد داریم تا معتادان را از دست قاچاقچیان نجات دهیم و درواقع سیستم درمانی کشور را منظم کنیم تا فرد معتاد هفته به هفته بوپرنورفین، شربت تریاک و… را دریافت کند.»
ناظران، این طرح را بازگشت به سیاست‌های دوران پهلوی مبنی بر توزیع کوپنی تریاک می‌دانند که از سال ۱۳۴۷ آغاز شد.
بر اساس آمارهای رسمی، نزدیک به ۶۰ درصد از مصرف‌کنندگان مواد مخدر در ایران، به تریاک و مشتقات آن معتاد هستند.
این طرح سرانجامی ندارد
کیهان لندن به منظور بررسی پیامدهای اجتماعی و روانی طرح توزیع دولتی مواد مخدر در ایران با دکترمحمدرضا یزدان‌نیاز، فارغ التحصیل از «دانشگاه شهید بهشتی»، و متخصص اختلالات شخصیتی، متخصص آناستازی و اولین درمانگر اعتیاد به روش «سایکدلیک» گفتگو کرده است.
دکتر یزدان نیاز درباره این موضوع که پس از نزدیک به چهاردهه پاکسازی و اجرای مجازات‌های سنگین علیه معتادان، به نظر می‌رسد مسئولان شکست خود را در حل مشکل اعتیاد پذیرفته‌اند و تصمیم اجرای سیاست چهاردهه قبل گرفته‌اند، گفت: «این طرح که از نظر کار‌شناسی درست نیست سرانجامی ندارد، چون دیگر مثل زمان شاه نمی‌توانید تریاک را به دست افراد بدهید. این طرح نشان‌دهنده شکست سیاست‌های مبارزه با خرید و فروش مواد مخدر و طرح درمانی با متادون و ام ام تی است آن هم در شرایطی که دولت هم اکنون برای ترک تریاک، شربت تریاک و برای ترک هروئین، متادون می‌سازد. این طرح در واقع تف سربالا در مملکتی است که سال‌ها ادعا می‌شده با فروش و مصرف موادمخدر مبارزه می‌شود و در این راه تعداد زیادی هم شهید داده است. در واقع دولت می‌گوید در مبارزه با رواج مواد مخدر و اعتیاد شکست خورده‌ام و حالا مواد را از پایه آزاد می‌کنم.»
دکتر یزدان‌نیاز افزود: «قدرت اعتیادآور تریاک از سایر مواد کمتر است، ولی قدرت هروئین سه و قدرت متادون ۴ تا ۵ است، یعنی برای ترک تریاک می‌آیند ماده متادون، که ماده قوی‌تر از هروئین است را توزیع می‌کنند تا فرد معتاد تریاک را ترک کند! در کجای دنیا چنین کاری می‌کنند و یک ماده قوی‌تر برای ترک یک ماده ضعیف‌تر توزیع می‌کنند؟!»
دولت می‌خواهد هم فروش تریاک و هم ترک آن را در اختیار بگیرد
وی درباره طرح کوپنی شدن مواد مخدر گفت: «دولت خودش هم می‌داند که اگر این ماده را به صورت کوپنی به افرادی که شرایط‌اش را دارند بدهد وارد بازار آزاد خواهد شد. در واقع دولت می‌خواهد انحصار خرید و فروش تریاک و همچنین سود ترک آن را در اختیار بگیرد. زیرا همان طور که فروش مواد سود دارد، ترک اعتیاد هم سود دارد. دولت می‌خواهد اول ترک اعتیاد را انجام بدهد، و بعد برای ترک تریاک، شربت تریاک و متادونش را بفروشد که برای کارخانجاتی مثل متادون‌سازی که بیشترشان وابسته به سازمان‌های دولتی هستند، سودآور است.»
این کارشناس و درمانگر اعتیاد ادامه می‌دهد: «به این ترتیب دولت هم نقش قاچاقچی و هم نقش درمانگر را به عهده می‌گیرد. در واقع از این جیب‌اش می‌گذارد در آن جیب و جای خرده‌فروش و قاچاقچی را از این چرخه حذف می‌کند. خودش تریاک را می‌فروشد و دیگر مسائل قانونی و پیگردهایی را هم که دستگاه‌های مسئول را بابت یک کیلو تریاک درگیر می‌کند نخواهد داشت.»
از دکتر یزدان‌نیاز پرسیدیم آیا اساسا اجرای طرح توزیع دولتی مواد مخدر با توجه به شیوع آن و همچنین ملاحظات فرهنگی و اجتماعی ممکن است؟ وی پاسخ داد: «این مساله موجب ایجاد نابسامانی‌های زیادی در خانواده و اجتماع می‌شود که برای دولت اهمیتی ندارد. الان دیگر دیر شده؛ ای کاش این طرح قبل از سال ۱۳۸۰ و قبل از ورود مواد مخدر صنعتی اجرا می‌شد چون با ورود مواد مخدر جدید و صنعتی، این طرح دیگر آن کارآیی قبل از ۱۳۸۰ را نمی‌تواند داشته باشد. اجرای این طرح بیشتر باعث رواج و مصرف بیشتر مواد می‌شود.»
وی در این زمینه توضیح داد: «اگر می‌خواهند چنین طرحی اجرا شود باید در هر منطقه از شهرداری مراکزی مثل کافه تریا، شبیه آنچه در هلند وجود دارد، ایجاد کنند و نام افراد مبتلا در کامپیو‌تر ثبت شود و تریاک را هم همان جا بکشند، نه اینکه مواد به آنها داده شود و معلوم نباشد که با آن چه می‌کنند. کارکنان این مراکز هم باید به کمک‌های اورژانس و سی.پی.آر وارد باشند تا اگر کسی پس از کشیدن تریاک دچار ناراحتی از جمله قلبی شد به او رسیدگی کنند. هستند بسیاری از جوان‌ها که آنقدر دائم تریاک می‌کشند که شب بعد از تریاک و نوشیدن مشروب، بدون خوردن لقمه‌ای غذا، می‌خوابند و در جا می‌میرند. به همین دلیل بسیاری از خانواده‌ها می‌ترسند که مواد دولتی سر از قلیان و وافور جوانان در بیاورد که همین‌طور هم خواهد شد.»
این طرح سبب کاهش فشار بر سیستم قضایی می‌شود
دکتر یزدان نیاز در ادامه گفت: «مصرف تریاک برای جوانان و افراد زیر ۶۰ سال منجر به افزایش بیکاری، اخراج و سایر ناهنجاری‌های اجتماعی می‌شود. مصرف تریاک در افراد زیر ۶۰ سال و جوانان منجر به از بین رفتن هورمون تستوسترون، هورمون حرکت و افزایش نیروی عضلانی جنسی و در نهایت ناتوانی جنسی، نارضایتی همسر و طلاق فرد می‌شود. به دلیل کاهش نیروی بدنی و عضلانی، شخص قادر نیست حتی خود را تا سر کوچه و اتوبوس برساند. به علت اختلالات ژنتیک، مسائل محیطی و فشارهای عصبی، ایرانی‌ها اضطراب دارند. بر اساس آنچه خود مسئولان می‌گویند بیش از ۲۵ تا ۳۰ درصد از ایرانی‌ها اختلالات روانی دارند که رقم واقعی بیشتر از این است. به همین دلیل، بیشتر معتادان به دلیل اضطراب اول به موادی مثل تریاک و شیره و بعد به ماری جوانای گل، شیشه و غیره روی می‌آورند.»
این در حالیست که گروهی که از این طرح طرفداری می‌کنند معتقدند با اجرای این طرح، مثل بسیاری از کشورها از مصرف مواد مخدر «جرم‌زدایی» شده و از فشار بر سیستم قضایی کاسته می‌شود. مانند کشور هلند که مواد مخدر به روشی درست در دسترس قرار می‌گیرد. با این همه معلوم نیست در ساختاری که در عرصه‌های مختلف دچار مشکلات حقوقی و اجرایی است، چگونه این یک طرح می‌خواهد به روشی درست در حل یا کاهش معضل اعتیاد که به شدت گسترش یافته یاری برساند.
فیروزه رمضان‌زاده
