فیروزه رمضان زاده (+عکس، ویدیو) جاری شدن سیل اخیر، بیتوجهی مسوولان به لایروبی و رسوبزدایی به کاهش شدید حجم و مساحت آب دریاچه «مارمیشو»، یکی از شناخته شدهترین جاذبههای گردشگری شهرستان اورمیه واقع در استان آذربایجان غربی منجر شده است.
به گفته ناظران، به دلیل وقوع سیل اخیر در استان آذربایجان غربی و اجرانشدن طرحهای پیشگیرانه در طول سالهای گذشته، دریاچه مارمیشو میتواند به سرنوشت تلخ دریاچه اورمیه دچار شود.
یکی از عکاسان قدیمی ساکن اورمیه به کیهان لندن میگوید: «من حدود دو ماه پیش، پس از سیل اخیر ویرانگر برای عکاسی به منطقه مارمیشو رفتم، جاده دسترسی آن در چند نقطه توسط سیل تخریب شده بود و متاسفانه چیزی به نام دریاچه باقی نمانده و من برای عکاسی به کف دریاچه رفتم.»
او به یکی از عکس های ارسالی خود به کیهان لندن اشاره میکند و میافزاید: «در این عکس عمق دریاچه بیشتر از یک متر نبود و در مجموع، مساحت دریاچه به یک پنجم تقلیل پیدا کرده است.»
احسان بشیرگنجی، کوهنورد ساکن اورمیه در مورد وضعیت کنونی دریاچه مارمیشو در توییتر خود نوشته است: «هیچوقت در باورم هم نمیگنجید که دریاچه مارمیشو ارومیه روزی بخشکد! تلخ گریستم برای تمام خاطراتی که خشک شد!»
احمد سخایی، فعال اقتصادی ساکن ایران هم در صفحه فیس بوک خود نوشته است: «دریاچه «مارمیشو» یکی از هدفهای راهپیمایی و کوهنوردی نسل ما بود. وضعیت طبیعی دریاچه به ما میگفت که در زلزلهای- حدود ۷۰ سال پیش- بخشی از کوه ریخته و سدی طبیعی در مقابل یکی از سرچشمههای نازلوچای ایجاد کرده است.»
او در این پست عمومی افزوده است: «بعد از سال ۵۷ هرگز فرصت بازگشت به این فضای دوستی و رفاقتهایمان را به دست نیاورده بودم تا اینکه در سفری کاری از فرصت استفاده کرده خود را به آنجا رساندم و آنچه دیدم را در ویدئوی پیوست به تصویر کشیدهام. فیلم را درست از قعر مخزن آبی دریاچه برداشتم و چیز زیادی ندارم که به آن اضافه بکنم غیر از خشم!»
این فعال اقتصادی که در تیرماه جاری به منطقه مارمیشو سفر کرده بود در توضیح این مطلب به کیهان لندن میگوید: «افراد محلی به ما گفتند: حدود یک و نیم ماه پیش سیل، سد انتهایی و البته طبیعی دریاچه را شکست و شست و دریاچه طبیعی مارمیشو را با خود برد. حالا در طی هفتاد سال رسوبات جویبار درّه را پر کرد و با یک باران نهایی آن را شست و برد.»
از او در مورد نقش جاده تفرجگاه مارمیشو و ساخت آن در وضعیت کنونی دریاچه مارمیشو سوال میکنم. میگوید: «ربطی به جاده ندارد. باید به طور مرتب رسوباتی را که داشت جمع میکردند، لایروبی میکردند ولی نکردهاند.»
سخایی نقش ساکنان بومی و گردشگران در کاهش حجم آب این دریاچه را بیتاثیر میداند و معتقد است: «فقط از آن استفاده کردهاند، بدون نگهداری.»
پیدایش این دریاچه را به زلزله و ریزش کوه نسبت میدهند، به طوری که براثر زلزله بخشی از کوه در دره ریخته شده و این دریاچه تشکیل شده است.
سخایی سرچشمه اصلی تشکیل این دریاچه را آبهای جاری از ناحیه شمالغربی ایران در مرز بین دو کشور ایران و ترکیه، میداند و میگوید: «سرچشمه اولیه مارمیشو از خاک ترکیه وارد میشود و چه بسا اگر ترکیه بخواهد میتواند راه آن را سد بکند. ولی مقدارش آنقدر نیست که این کار بشود. یا حداقل من از چنین طرحی خبر ندارم. منبع آب همان رشته کوه مرزی است و مقدار آب هم کمتر از آن است که بشود روی آن سد زد.»
او ادامه میدهد: «من تا خود دریاچه رفتم و هیچ کس به من نگفت سیل آن را شسته و برده است. کسب و کار کباب فروشیها و صید ماهی هم تعطیل شده است.»
در پی وقوع سیل و بارندگیهای بیسابقهای که در روز ۲۵ فروردین ۱۳۹۶ در سه استان آذربایجان شرقی و غربیو کردستان رخ داد بیش از۴۴ تن از شهروندان جان خود را از دست دادند. همچنین تعدادی از جادههای ارتباطی مسدود، چندین پل تخریب و چندین روستای در معرض سیل نیز تخلیه شدند.
فرشید فاریابی، روزنامهنگاراهل اورمیه که اکنون در سوئد زندگی میکند علت کوچک شدن دریاچه مارمیشو را خشکسالی و تغییرات اقلیمی میداند و معتقد است مصارف بالادستی در عراق و ترکیه بیتاثیر نبوده است.
به نظر این روزنامهنگار، عدم حفاظت و حراست از این ذخیرهگاه ارزشمند و کممانند در شمالیترین اقلیم زاگرس باعث تغییرات اقلیمی این رودخانه شده است.
مارمیشو بدون امکانات رفاهی و سرویس بهداشتی
دریاچه ۵ هکتاری مارمیشو که در فاصله ۴۵ کیلومتری غرب اورمیه در درّه بانی و دامنه کوههای مرزی ایران وترکیه قرار دارد بدون تردید یکی از بینظیرترین نقاط گردشگری در شمال غرب ایران به شمار میرود اما در طول این سالها هیچ تبلیغات و اطلاعرسانی اثرگذاری برای بهرهبرداری از ظرفیتهای این منطقه انجام نشده است.
محمد یکی دیگر از روزنامه نگاران ساکن اورمیه در این باره به کیهان لندن میگوید: «با وجود اینکه دریاچه مارمیشو جزو بینظیرترین جاذبههای گردشگری در استان آذربایجان غربی به شمار میرود اما متاسفانه سالهاست که به دلیل بیتوجهی مسوولان و کارشناسان صنعت گردشگری، اطراف و حتی داخل دریاچه از زبالههای انسانی پر شده است.»
او که آخرین بار در سال ۱۳۹۲ به این دریاچه رفته بود توضیح میدهد: «آن روز در جایی که نشسته بودیم بوی بسیار بدی استنشاق کردیم که کمی بعد متوجه شدیم که یک مادر محترم، پوشک نوزاد خود را در کنار جایی که ما اتراق کرده بودیم رها کرده بود. متاسفانه در آن سال، ما جز تابلوی میراث فرهنگی و گردشگری استان، اثری از امکانات و خدمات بهداشتی مثل سطل زباله یا توالت عمومی ندیدیم به این دلیل آن منطقه پر بود از انواع بطریهای خالی آب و نوشابه و کیسههای نایلونی و ظرفهای یک بار مصرف؛ متاسفانه گردشگران نیز نسبت به پاکیزگی منطقه بیتوجه بودند.»
با وجود اینکه سالهاست دریاچه مارمیشو و بانی روستای مجاور آن به عنوان منطقه نمونه گردشگری در استان آذربایجان غربی معرفی و شناخته شدهاند اما همچنان بدون امکانات رفاهی نظیر پارکینگ، کمپینگ استراحت موقت، توالت و سرویس بهداشتی، سطل زباله و همچنین حفاظ مناسب در اطراف دریاچه به منظور ایمنی بیشتر و رفت و آمد آسان گردشگران و مسافران به حال خود رها شده است.
در سایه بیتدبیریها و سوء مدیریت مسوولان و به دلیل نبود امکانات و تجهیزات مناسب مانند هلیکوپترهای مجهز، در هفتم مردادماه و تنها در مدت سه روز بیش از ۱۰۰هکتار از مراتع و جنگلهای منطقه مارمیشو براثر آتش سوزی به تلی از خاکستر تبدیل شد.