کابینه دولت دوازدهم جمهوری اسلامی ایران در حالی به مجلس شورای اسلامی معرفی شد که جای خالی زنان در این کابینه برجسته است.
در دولت نخست حسن روحانی که ادعا می‌شد دولتی معتدل، با طعم تدبیر و امید است و با وعده برای کاهش تبعیض جنسیتی روی کار آمده بود نیز زنان شایسته‌ی وزارت ارزیابی نشدند.
در دولت یازدهم تنها چند زن در سمت مشاور و معاون ریاست جمهوری مشغول به فعالیت بودند.
بسیاری اما انتظار داشتند حسن روحانی در دولت دوم خود دست کم یکی دو وزارتخانه را به زنان بسپارد چرا که وی در تبلیغات انتخاباتی خود قمپز در کرده بود که با دیوار کشیدن میان زنان و مردان مخالف است و مرد را «جنس اول» و زن را «جنس دوم» نمی‌داند. او همچنین حضور زنان در صحنه‌های اجتماعی را یک فرصت دانسته و گفته بود فرهنگ خشونت، خشونت فرهنگی، فرهنگ تبعیض و تبعیض فرهنگی را برای جامعه و به ویژه زنان نخواهد پذیرفت.
تلاش هایی که بی نتیجه ماند
در فاصله پیروزی حسن روحانی در انتخابات تا معرفی کابینه به مجلس شورای اسلامی و در شرایطی که رایزنی‌های گروه‌ها و جریان‌های درون نظام در مورد کابینه دوازدهم جریان داشت، این سو و آن سو خبرهایی در مورد عدم حضور پررنگ زنان در کابینه دوازدهم مطرح شد.
در آن سو اما موافقان حضور زنان در کابینه تلاش می‌کردند زنانی که توانایی بر عهده گرفتن پست وزارت دارند را به روحانی معرفی کنند.
اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی، در هفته آخر خردادماه و در دیداری با فعالان حوزه زنان اعلام کرده بود در دولت دوازدهم از ظرفیت و توانمندی زنان استفاده بیشتری خواهد شد. در همین دیدار نیز فعالان حوزه زنان فهرستی از زنانی که توان تصدی سمت‌های بالای مدیریتی دارند به اسحاق جهانگیری ارائه کردند.
همچنین هفته نخست تیرماه شهیندخت ملاوردی، معاون حسن روحانی در امور زنان و خانواده فهرست نامزدهای زن برای وزارت را به حسن روحانی ارائه کرد. معاون پارلمانی حسن روحانی نیز اعلام کرده بود رئیس جمهوری برای حضور زنان در سمت‌های مدیریتی ارشد برنامه دارد.
برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز از حضور زنان در کابینه دوازدهم استقبال کرده و خواستار حضور پررنگ زنان در کابینه دولت دوم حسن روحانی شدند.
اواخر تیرماه ۱۷۵ نمایندگان مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای به رئیس جمهور از او خواستند در راستای توسعه پایدار، که زنان از عاملان این توسعه هستند، از زنان شایسته و توانمند علاوه بر معاونت ریاست جمهوری در سطح وزیر نیز استفاده شود.
در حالی که در گوشه و کنار مجلس و دولت، افرادی امیدوار بودند که در دولت دوم حسن روحانی زنان نقش جدی و موثری داشته باشند، اشرف بروجردی و آذر منصوری، از فعالان اصلاح‌طلب که برای حضور اصلاح‌طلبان در کابینه تلاش می کردند، اعلام کردند احتمالاً در فهرست پیشنهادی حسن روحانی، هیچ زنی برای وزارت پیشنهاد نخواهد شد.
در نهایت هم حسن روحانی ۱۸ مردادماه در حکم‌هایی جداگانه معصومه ابتکار، لعیا جنیدی و شهیندخت ملاوردی را به عنوان معاون و دستیار خودش در امور زنان و خانواده، امور حقوقی و حقوق شهروندی منصوب کرد.
او همچنین پس از برگزاری مراسم تحلیف، لیست وزرای دولت دوازدهم را به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد و با پشت پا زدن به وعده‌های خودش و اسحاق جهانگیری، آب پاکی را روی دست امیدواران به حضور زنان در کابینهی جدید ریخت.
خانه از پای‌بست ویران است
با اینکه حضور زنان در کابینه حسن روحانی تنها به چند معاونت ختم شده و البته برخی امیدوارند برای وزارت علوم که هنوز وزیرش معرفی نشده، شاید یک زن در ذهن رئیس جمهور باشد اما واقعیت اینست که حضور کمرنگ زنان چه در کابینه حسن روحانی و چه در کل نظام جمهوری اسلامی، نمایشی است برای نشان دادن رخ دیگری از حکومت ولایت و فقاهت در ایران؛ ایرانی که زنانش پس از انقلاب مشروطه به این سو نقش موثر در عرصه‌ی سیاسی و اجتماعی داشتند و در آستانه‌ی انقلاب ۵۷ چند وزیر و سفیر و قاضی زن به خود دیده بود.
آزادی‌های اجتماعی و سیاسی زنان و حضورشان در جامعه موجب شده بود زنان پیش از انقلاب اسلامی در ایران به مقام‌های بالا در عرصه‌ی مدیریتی برسند. اما ردای بلندبالای برابری و مساوات در قد و قامت خپله‌ی جمهوری اسلامی نبود. نگاه حکومت فعلی ایران همان نگاه شیخ فضل‌الله نوری و متشرعینی است که جایگاه زنان را در پستوها و اندرونیها می‌دانند و نه بیشتر.
در سال‌های گذشته نیز هر چند زنان ایرانی، زیر بار نگاه ارتجاعی حکومت، تلاش کردند در زمینه‌های مختلف نقش بازی کنند اما زمامداران رژیم نمی‌خواهند و نمی‌توانند زنان را در مقام شهروندان برابرحقوق ببینند که می‌توانند امور مملکت را اداره کنند.
در ایران یک گروه مذهبی مذکر و بیگانه با معیارهای مدرن و جهانی حکومت و مدیریت یک کشور قدرت را در دست دارند که اگر هم زنی را وارد چرخه‌ی خود کنند، از همان دار و دسته‌ی مافیایی خودشان است. چنانکه وحیده دستجردی، تنها وزیر زن در تاریخچه‌ی تا کنونی جمهوری اسلامی، در کشمکش میان احمدی‌نژاد و لاریجانی نشان داد که نسبت‌اش با لاریجانی بسیار محکم‌تر از رئیس مستقیم خودش است.
در همین حال به دلیل فشارهای داخلی از سوی فعالان مدنی و رصد شدن عملکرد جمهوری اسلامی از سوی نهادهای بین‌المللی، زنان در معاونت و مشاورت در کابینه استفاده می‌شوند اما آنها نه در عملکرد خود مستقل و آزاد هستند و نه لزوما بر اساس شایستگی به این مقام منصوب شده‌اند.
بیشتر زنانی که در جمهوری اسلامی، به ویژه از دوران اصلاحات به این سو، در پست‌های بالای دولتی به کار گرفته شده‌اند و یا حتی زنانی که به عنوان نماینده به مجلس شورای اسلامی راه یافته‌اند، بر اساس رانت و ارتباطات‌شان بوده و نه به دلیل مقبول بودن از سوی مردم و یا شایستگی آنان در خدماتی که مدیریت آنها را بر عهده می‌گیرند.
با این اوصاف نه نبود زنان در دولتی که نگاه‌اش همچنان فقاهتی و ولایتی است عجیب است و نه اگر زنی یا زنانی برای تلطیف چهره‌ی نظام به پست و مقامی منصوب شوند اتفاقی خوش و امیدوارکننده در جهت کاهش تبعیض‌های جنسیتی در جمهوری اسلامی و گامی در جهت احقاق حقوق زنان ایران است. حضور کمرنگ زنان در دستگاه دولت فقط از این نظر مهم است که هر بار یادآوری شود، جمهوری اسلامی موفق نشد زنان را خانه‌نشین کند.
روشنک آسترکی
