ساختار عنانگسیخته و نظارتنشده در سالهای اخیر موجب شده که در پایتخت ایران اغلب مسیرهای باریک و نابسامان و جویهای پر از آب و اتومبیلهایی دیده شوند که در هرفضای کوچکی خود را جا کردهاند. چیزی که حتی برای افراد غیرمعلول نیز مشکل ایجاد کرده است.
خبرگزاری فرانسه در گزارشی به وضعیت بحرانی معلولان در تهران زیر سایه ساخت و سازهای غیراصولی پرداخته و نوشته برای هزاران معلولی که در تهران زندگی میکنند، خیابانهای با فراز و نشیب جایی قابل رفت و آمد نیست.
نوید صلاحی، که سی ساله است و پس از تشخیص کجی مفرط ستون فقرات از کودکی به نشستن روی صندلی چرخدار محکوم شده، میگوید: «تنها همنشینان من چهار دیواری هستند که در اطرافم قرار دارد، از خیره شدن به سقف خسته شدهام».
او به خبرگزاری فرانسه میگوید: «میترسم تنها بیرون بروم، وحشتناک است، حتی وقتی برای گرفتن تاکسی تا جلوی در خانه رفتم، تا حالا دو بار زمین خوردم چون خیابان بسیار ناهموار است، مادرم تمام کارهای مرا انجام میدهد».
شورای شهر سرویسهایی را برای معلولین فراهم کرده که باید از دو روز قبل رزرو شود تا هر روز نوید را به سر کارش در مرکز توانبخشی معلولین برساند. به گفتهی نوید هنگام رزرو ممکن است ماشین داشته باشند و یا ممکن است نداشته باشند.
با روی کار آمدن اصلاحطلبان در شورای شهر، فعالان حوزهی معلولین امیدوار شدهاند که تغییراتی اتفاق بیفتد.
فاطمه نیکبخت، که ادارهی یک انجمن آسیبدیدگان نخاعی با حدود هزار نفر عضو را برعهده دارد میگوید: «افراد معلول ما اغلب خانهنشین و افسردهاند. حتی فردی سالخورده یا زنی که کودک دارد نمیتواند به راحتی در فضاهای شهری ما حرکت کند».
آمار رسمی حاکی از آن است که ۹۴ هزار معلول در تهران وجود دارد، اما فعالان میگویند که رقم واقعی ممکن است بسیار بالاتر باشد.
دولت کاملاً به این مشکل آگاه است.
عباس آخوندی، وزیر راه به روزنامهی اعتماد گفته است: «افراد معلول نمیتوانند حتی ۱۰۰۰ متر در پیادهروها یا جادههای تهران بدون مانع حرکت کنند». وی افزوده: «خیابانها گودالها و دستاندازها و اختلافسطح و پهنی و باریکیهای زیادی دارند، طوری که حتی یک فرد سالم هم نمیتواند از پس آن بر بیاید».
ساختمانسازی بیرویه که کم هزینه بودن آن و اینکه در شرایط تحریمها و رکود اقتصادی، تبدیل به منبع درآمد شده، باعث گردیده که تقریباً هیچ نقطهای از تهران نباشد که در آن جرثقیل و اسکلت آپارتمانی جدید و بلوکهای سیمانی در آن دیده نشود.
اما فعالان میگویند در این ساختمانها و تأسیسات نوساز هم توجه چندانی به دسترسیپذیر بودن این ساختمانها و طراحی مناسب آنها برای کاربران معلول نمیشود.
بهنام سلیمانی، معلم ۳۴ ساله کامپیوتر که از صندلی چرخدار استفاده میکند میگوید: « بسیاری از پارکها و سینماها و مراکز خرید یا فضاهای عمومی اصلاً دسترسیپذیر نیستند». او سالهاست منتظر است تا شورا به درخواست او برای رمپ در ورودی ساختمانش پاسخ دهد. وی میگوید: «یک قلوه سنگ شکسته که حتی شاید به چشم عابری سالم نیاید، ممکن است برای کسی که از صندلی چرخدار استفاده میکند، بحرانساز باشد».
در پیادهروها و کوچهها برای ممانعت از ورود موتورسیکلتهایی که برای فرار از ترافیک در مسیرهای پیادهرو حرکت میکنند، تیرکهایی نصب شده که موجب مشکلاتی ناخواسته برای معلولان نیز شده است.
محمدباقر قالیباف شهردار محافظهکار تهران که اخیراً با پایان دورهاش از این سمت خداحافظی کرد، ماه گذشته قول داد که تعداد ۶۰ اتوبوس مناسب برای معلولین به ناوگان حمل و نقل عمومی اضافه شود، اما فعالان حوزه معلولین میگویند مدتهای مدید است که گوششان از این وعده وعیدها پر شده است.
سهیل معینی، روزنامهنگار نابینا که سازمان غیردولتی «انجمن باور» را اداره میکند میگوید: «متاسفانه اینها قطعههای جدا افتادهی پازلی بیش نیستند و نمیتواند کل منسجمی را تشکیل دهد تا افراد ناتوان از خانه بیرون بیایند و با استفاده از حمل و نقل عمومی تحرک داشته باشند. دسترسیپذیری نه فقط حق همهی شهروندان است که پیششرط مشارکت افراد معلول در جامعه است».
سالهاست قانونگذاران در تلاشاند لایحهای را تصویب کنند که دولت را مجبور میکند برای معلولین کار بیابد یا حداقل دستمزد را به آنها بپردازد.
علی ربیعی وزیر کار، در ماه ژوئن اعلام کرد که دولت میخواهد سریعاً این لایحه را تصویب کند تا بتواند آن را در بودجهی سال آینده تعریف کند. ولی سهیل معینی میگوید: «ما دیگر همدردی و خیرخواهی را نمیپذیریم. این چیزها حق ماست».