جسد محسن حججی، عضو سپاه قدس که حدود یک ماه پیش توسط نیروهای داعش در منطقه التَنْف عراق به اسارت درآمد و سر بریده شد، در جریان تبادل اجساد و اسرا بین نیروهای حزب‌الله و داعش در شرق سوریه تحویل گرفته و در دمشق به نمایندگان سپاه تحویل داده شد.
روز سهشنبه هفتم شهریور ۱۳۹۶ (۲۹ اوت) نمایندگان داعش در چارچوب توافق با حزب‌الله لبنان، به محل تعیین شده در شرق سوریه رفتند و مبادله انجام شد.
در ایران رسانه‌های رسمی در مورد تبادل اجساد سکوت کردند، اما در فضای مجازی میشد از کانال‌های تلگرامی نزدیک به «مدافعان حرم» و صفحات بعضی نیروهای رژیم ایران که در عراق و سوریه حضور دارند پی برد که زمزمه‌هایی برای بازگرداندن جسد حججی وجود دارد.
روز دوشنبه ششم شهریور حسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان در یک ویدیو خبر داد که بین نیروهای حزب‌الله و داعش توافقی موسوم به «جرود» برای تبادل اسرا و پیکر کشته‌های دو طرف صورت گرفته است. «جرود» توافق تازه‌ای نبود و پیش از این نیز حزب‌الله و داعش بارها اسرا، زخمی‌ها و اجساد کشته‌های خود را با یکدیگر مبادله کرده بودند.
بنا به گزارش‌ها، محل تبادل اسرا و اجساد در منطقهی «تی۲» تدمر صورت گرفته است. دو اسیر و دو جسد از حزب‌الله و جسد یک اسیر ایرانی که سرش بریده شده بود در جریان این تبادل تحویل نیروهای حزب‌الله شد، اما مشخص نشد که داعش برای تحویل آنها جسد و اسیر مبادله کرده یا پول نقد گرفته است.
حسن نصرالله در ویدیوی خود عنوان کرد: «در گفتگو با داعش شرط گذاشتیم که پیکر همه شهدای اتباع مختلف را به مقاومت تحویل دهند. مرحله اخیر توافق جرود بین حزب‌الله لبنان و داعش مربوط به تحویل پیکر شهدا و اسیر حزب‌الله است. تنها اسیر ما احمد المنیر معتوق است و هیچ اسیر سوری، ایرانی و عراقی نزد تروریستها وجود ندارد و آنها پیکر شهدا بجز پیکر دو لبنانی و یک ایرانی را در صحرا ر‌ها کردند؛ بنابراین اعلام کردیم که سه پیکر وجود دارد که باید تحویل شود؛ دو شهید لبنانی و یک شهید ایرانی که سر او را از تن جدا کرده‌اند».
در گفتگو بین فرماندهان داعش در دیرالزور و نیروهای حزب‌الله توافق شد اجساد و اسرا در اتوبوس‌هایی که تعدادی از اعضای داعش مسلح در آنها حضور داشتند از غرب سوریه در قلمون به شرق در دیرالزور حرکت کنند.
منابع مطلع به کیهان لندن گفته‌اند که حزب‌الله لبنان برای انجام این مبادله با ارتش روسیه، سوریه و سپاه هماهنگ بوده و به داعش تضمین داده شده که امنیت هوایی و زمینی نیروهایی که جسد حججی را از خاک عراق به سوریه منتقل می‌کنند تأمین میشود.
سپاه از اسارت و کشته شدن حججی به عنوان پوششی برای شکست نیروهای ایرانی و حشدالشعبی در درگیری مردادماه استفاده و با تمام توان با استفاده از رسانه‌های حکومتی موجی از شبیهسازی آن با واقعهی کربلا را آغاز کرد، تا دست‌کم پاسخ ندهد که طی چه فرآیندی هفت نیروی ایرانی و بیش از ۴۰ نیروی حشدالشعبی در عملیاتی غافلگیرانه توسط داعش در روز واقعه کشته شدند.
اما گزارش‌های محرمانه حاکی از آن است که بین وزارت خارجهی جمهوری اسلامی ایران و سپاه بر سر این مبادله اختلاف نظر وجود داشت و این اقدام تحت فشار صورت گرفت.
ماجرا آنجا مشکلساز شد که سپاه قدس از سوی «نیروهای افغان مدافع حرم» و حتی گروهی از اعضای ایرانی خود متهم است که فقط زمانی پیگیر اجساد و اسرا میشود که پای نورچشمی‌ها در میان است. بسیار از نیروهای مدافع حرم توسط مخالفان مسلح بشار اسد اسیر بودند و طرف مقابل از آنها خواسته بود که برای آزادیشان پول پرداخت شود یا تبادل اسیر و جسد صورت گیرد، اما حکومت ایران قبول نکرد.
در این ماجرا سپاه از طریق فرماندهان حشدالشعبی برای تعدادی از روسای قبایل اهل تسنن در «عراق» پیام فرستاد که خواهان تحویل گرفتن جسد حججی تحت هر شرایطی هستند. حتی شنیده شده برای واسطه‌ها امتیازات و پول درنظر گرفته شد تا با نیروهای داعش در عراق مذاکره کنند که جسد حججی را پس بگیرند.
سپاه به سیدحسن نصرالله پیام داد که واسطه‌ها با داعش در مورد تحویل جسد حججی توافق کردند، اما برای کاهش فشارها و اتهام‌ها در مورد تبادل نورچشمی‌ها، جسد یادشده ضمن توافق جرود در سوریه تحویل نیروهای ایرانی شود.
۲۴ ساعت پس از آنکه جسد حججی به دمشق رسید، اعلام شد که آزمایش‌های DNA انجام شده و جسد به ایران فرستاده خواهد شد، حال آنکه در آن تاریخ هیچ پرواز مستقیمی از دمشق به تهران یا شهر دیگری از ایران وجود نداشته تا DNA برای نمونه‌برداری و آزمایش و تطبیق منتقل شود؛ از طرفی برای آزمایش DNA و بررسی نتایج آن، یک روز زمان بسیار کمی است. قضیه این است که در جریان توافق جرود، نماینده سپاه قدس و تعدادی از دوستان حججی حضور داشته و جسد او را از میان دیگر اجساد شناسایی کرده بودند، اما چون مطئمن نبودند که واسطه‌ها موفق شوند جسد را از داعش پس بگیرند، به طور رسمی جریان این تبادل علنی نشد.
دو روایت در این مورد مطرح شده، اول آنکه رژیم ایران به واسطه‌ها برای توافق با داعش پول داده و دوم اینکه جمهوری اسلامی پول داده تا از طریق واسطه‌ها به داعش برسد و جسد را تحویل بگیرد؛ با این حال اصل ماجرا که سپاه جسد نورچشمی‌ها را از میدان جنگ به کشور برمی‌گرداند به قوت خود باقی است.
توافق جرود زیر توافق بزرگتری بین داعش و دولت بشار اسد انجام شد. در این توافق مقرر شده بود حدود ۳۵۰ نفر از نیروهای داعش و خانواده‌های آنان با حفظ امنیت از ارتفاعات قلمون غربی و از طریق دشت «مرطبیه» در مرزهای سوریه و لبنان تخلیه و به سمت شهر «البوکمال» در دیرالزور منتقل شوند و در مقابل تکلیف آن دسته نیروهای حزب‌الله و ارتش سوریه که در دست داعش بودند روشن شود.
منابع موثق به کیهان لندن گفته‌اند که توافق پنهانی داعش و حزب‌الله که قرار بود در بیابان‌های منطقهی «حمیمه» باشد لو رفت و جنگنده‌های آمریکا آنها را بمباران کردند و تبادل با تاخیر و در منطقهای نزدیک محل اولیه انجام شد و در همان نقطه جسد حججی توسط نماینده سپاه شناسایی و تحول گرفته شده که احتمالاً پول هم در همین منطقه به داعش پرداخته شده و آزمایش DNA اصلاً صورت نگرفته است.
