احمد رأفت (+عکس) با وجود نگرانی‌های بین‌المللی و مخالفت دولت‌های عراق، ترکیه و جمهوری اسلامی ایران، همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق و استان کرکوک که از نظر قانونی بخشی از این اقلیم به حساب نمی‌آید، برگزار شد.
یک روز مانده به برگزاری این همه‌پرسی، دولت‌های ترکیه و جمهوری اسلامی ایران، حریم هوایی خود را بر هواپیماهایی که از فرودگاه‌های بین‌المللی سلیمانیه و اربیل حرکت می‌کردند و یا مقصد آنها این دو شهر در اقلیم کردستان بود، بستند. همزمان ارتش ترکیه و سپاه پاسداران رزمایش‌هایی را در نزدیکی مرزهای‌شان با کردستان عراق آغاز کردند. جمهوری اسلامی ایران یک گام بیشتر برداشته و ۱۸ ساعت قبل از گشوده‌شدن حوزه‌های رای‌گیری، چند ناحیه مرزی در اقلیم کردستان عراق را توپ‌باران کرد.
عبدالله مهتدی، دبیرکل حزب کومله کردستان ایران، که این روز‌ها در مقر این حزب در حومه سلیمانیه بسر می‌برد، در اشاره به این توپ‌باران و تهدید‌های مقامات نظامی جمهوری اسلامی ایران، به کیهان لندن می‌گوید: «ما تهدید‌ها علیه احزاب کرد ایرانی که ستادهای مرکزی‌شان در اقلیم کردستان قرار دارد را بسیار جدی می‌گیریم و در حد امکان خود را آماده مقابله با آنها کرده‌ایم. حزب ما و حزب دمکرات کردستان ایران در مناطقی که اخیرا توپ‌باران شدند حضور دارند، اگرچه این‌بار هدف بیش از آنکه احزاب کرد ایرانی باشند، دولت اقلیم کردستان عراق و همه‌پرسی بود».
امیر طاهری، تحلیلگر امور خاورمیانه در لندن، معتقد است که تهدید‌های ایران و ترکیه علیه اقلیم کردستان عراق «در سطح هشدار باقی خواهد ماند». این کارشناس امور خاورمیانه می‌افزاید: «جمهوری اسلامی و ترکیه نمی‌دانند با این رفراندوم چگونه برخورد کنند. هیچ‌کدام برنامه‌ای برای مقابله با آن ندارند و تنها پیام این تحرکات نظامی در مرزهای اقلیم کردستان عراق، ابراز مخالفت با همه‌پرسی است».
جمهوری اسلامی ایران تحریک می‌کند
عبدالله مهتدی نیز معتقد است «ایران و ترکیه دیر یا زود خودشان را با واقعیت همه‌پرسی در کردستان عراق وفق خواهند داد». دبیرکل کومله می‌افزاید: «البته نمی‌شود ماجراجویی و مزاحمت‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران را نادیده گرفت، ولی اقدامی نظامی در عمق خاک اقلیم بسیار بعید است زیرا واکنش‌های بین‌المللی سختی را به دنبال خواهد داشت». عبدالله مهتدی، حملات احتمالی حشدالشعبی، نیروهای شیعه عراقی که تحت حمایت سپاه و شخص قاسم سلیمانی قرار دارند، را تهدیدی جدی‌تر می‌داند: «حشدالشعبی می‌تواند با تحریک ایران جنگ‌های خونینی را به کردستان عراق تحمیل کند، ولی شکی ندارم که پیشمرگه‌های کرد خواهند توانست آنها را وادار به عقب‌نشینی کنند».
امیر طاهری معتقد است که «حشد الشعبی از هم اکنون فعالیت‌های نظامی حود علیه اقلیم کردستان عراق را آغاز کرده است». این تحلیلگر می‌افزاید: «در کرکوک ما در روزهای گذشته شاهد شکل‌گیری ائتلافی از حشدالشعبی و نیروهای کرد و ترکمن تحت حمایت جمهوری اسلامی بودیم». امیر طاهری به ورود ارتش ترکیه به خاک عراق نیز اشاره می‌کند، اگرچه معتقد نیست که در حال حاضر دست به اقداماتی بزنند.
همه‌پرسی مقدمه مذاکرات
امیر طاهری به تلاش‌ها برای ادامه مذاکرات بین دولت‌های اربیل و بغداد در روزهای بعد از برگزاری همه‌پرسی اشاره می‌کند. مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق، ساعاتی قبل از باز شدن حوزه‌های رای‌گیری نیز خواهان ادامه این مذاکرات شده بود. امیر طاهری می‌گوید: «رئیس جمهور کرد دولت فدرال عراق، فواد معصوم، طرحی را برای ادامه مذاکرات تهیه کرده است. این طرح شامل دو مرحله می‌شود. در مرحله اول مشکلات کنونی بین اربیل و بغداد در دستور کار قرار دارند. مشکلاتی چون پرداخت حقوق کارمندان اقلیم از سوی دولت مرکزی و یا برداشتن فشارهای اقتصادی بر کردستان».
این تحلیلگر امور خاورمیانه در ادامه گفتگو با کیهان لندن می‌افزاید: «در صورت پیشرفت گفتگوها، در مرحله دوم برگزاری همه‌پرسی در اقلیم کردستان که در قانون اساسی عراق پیش‌بینی شده است در دستور کار قرار خواهد گرفت». امیر طاهری یادآوری می کند که «مسعود بارزانی یک‌طرفه و بدون رعایت قانون اساسی این همه‌پرسی را برگزار کرد، در حالی که می‌توانست با مذاکره و بردباری درچارچوب قانون اساسی چند سال دیگر این کار را انجام دهد».
عبدالله مهتدی نیز خوش‌بین است که بالاخره اربیل و بغداد بر سر میز مذاکره خواهند نشست، البته به شرطی که «نیروهای تندروی عراقی تحت رهبری نوری المالکی، با تحریک ایران در تلاش خود برای عدم مذاکره ناکام بمانند». دبیرکل کومله شک ندارد که «در صورت واکنش سخت و نظامی دولت عراق، هر چهار پاره کردستان در حمایت از اقلیم بپا خواهند خواست».
شادی کردهای ایران
از شب قبل از برگزاری همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق، نیروهای سپاه در برخی از مناطق کرد‌نشین ایران مستقر شدند تا با ایجاد جوّ امنیتی از هرگونه جشن و شادی کردهای ایران در حمایت از رفراندوم جلوگیری به عمل آورند. با وجود این جوّ امنیتی، در بسیاری از شهرهای کرد‌نشین ایران چون سنندج، مهاباد، بانه، سقز و پیرانشهر، مردم برای شادی و پایکوبی به خیابان آمدند. خوشبختانه تا زمان تهیه این گزارش نیروهای امنیتی و انتظامی، با وجود حضور گسترده، از برگزاری این مراسم شادمانی جلوگیری به عمل نیاورده‌اند.
امیر طاهری می‌گوید: «شادی مردم در کردستان ایران نشان از مخالفت حداقل بخشی از کردها با مواضع نظام در مورد این همه‌پرسی دارد، گذشته از اینکه در جمهوری اسلامی اصولا با شادی مخالفت وجود دارد». امیر طاهری به نگرانی بزرگتری در جمهوری اسلامی نیز اشاره می‌کند: « در برخی از کشور‌های منطقه و در غرب از چند سال پیش طرح تجزیه ایران مطرح است. برخی معتقدند که ایران که مانند یوگسلاوی و اتحاد جماهیر شوروی، کشوری چند ملیتی است باید تجزیه شود تا قدرت‌اش کاهش پیدا کند».
سرکوب، پاسخ اشتباه
این تحلیلگر در ادامه‌ی گفتگو با کیهان لندن می‌افزاید: «اگرچه این نگرانی جدی است، ولی واکنش و پاسخ جمهوری اسلامی کاملا اشتباه است. سرکوب نمی‌تواند همیشه پاسخ درستی باشد، و در بسیاری موارد مساله را پیچیده‌تر می‌کند». امیر طاهری، «جمهوری اسلامی را کشتی‌ای بدون ناخدا در آب‌های متلاطم خاورمیانه» می‌خواند که «نمی‌داند به‌کجا می‌رود». به گفته امیر طاهری «جمهوری اسلامی در عراق و اقلیم کردستان دچار سردرگمی است و حتی قادر به کنترل نیروهای تحت حمایت خود نیز نیست».
اشاره این تحلیلگر به فاصله گرفتن برخی از نیروهای شیعه عراقی از جمهوری اسلامی و تصمیم دو حزب کرد در حمایت از همه‌پرسی در آخرین لحظات است. حزب «گوران» یا «تغییر» و «جماعت اسلامی»، دو حزب کرد اقلیم کردستان عراق که تا ساعاتی قبل از انجام همه‌پرسی منتقد آن بودند، عصر روز یکشنبه از هواداران خود خواستند در این همه‌پرسی شرکت کرده و در برگه رای «آری» بنویسند.
شکست جمهوری اسلامی در اقلیم کردستان
امیر طاهری این تغییر موضع دو حزب کرد را «شکستی برای جمهوری اسلامی ایران» می‌داند. البته این تحلیلگر می‌افزاید این تجدید نظر دلایل دیگری هم دارد «از جمله اینکه این انتقاد می‌توانست از سوی افکار عمومی اقلیم کردستان عراق نوعی همکاری با دشمن تلقی شود». عبدالله مهتدی نیز شک ندارد که اگر «گوران» و «جماعت اسلامی» بر انتقاد خود از برگزاری همه‌پرسی پافشاری می‌کردند «حمایت افکار عمومی کردستان عراق را از دست می‌دادند. عدم دعوت به شرکت در همه‌پرسی و رای مثبت به آن می‌توانست در سرنوشت این دو حزب در انتخابات پارلمانی آینده اقلیم کردستان تاثیر بسزایی داشته باشد».
دبیرکل حزب کوکله کردستان ایران، در پایان گفتگو با کیهان لندن، موضع‌گیری شخصیت‌هایی چون صادق زیبا‌کلام در حمایت از همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق را بسیار مثبت ارزیابی می‌کند: «این حمایت‌ها، به ویژه صداهایی که از داخل کشور شنیده می‌شوند، بسیار مهم هستند. همه‌پرسی در کردستان عراق بدون شک گرایش معطوف به دمکراتیزه کردن جامعه ایران را تقویت خواهد کرد، زیرا نشان خواهد داد که مساله کرد راه حل امنیتی ندارد و نمی‌توان با سرکوب پاسخی برای این مساله یافت بلکه باید برخوردی عقلانی در پیش گرفت».
