روزنامه‌نگاری که برای پوشش رسانه‌ای سفر پادشاه سعودی به روسیه عازم مسکو شده بود، این سفر را رویدادی فوق‌العاده و استثنایی قلمداد کرد.
البته دلایل زیادی برای فوق‌العاده نامیدن این سفر وجود دارد. پس از تشکیل دولت معاصر کشور پادشاهی عربی سعودی، این اولین بار است که یکی از پادشاهان این کشور وارد کاخ کرملین می‌شود. از مهمان‌نوازی‌های بی نظیر تا استقبال گرم و بسیار رسمی ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه از ملک سلمان و هیئت همراه وی در کاخ کرملین می‌توان دریافت که این سفر برای مسکو بسیار اهمیت دارد و در واقع سرآغازی برای یک رابطه‌ی قوی، عمیق و استراتژیک است که منافع هر دو کشور را تامین کند.
مسئله تنها به ارزش نمادین ورود پادشاه سعودی پس از یک قرن به کاخ کرملین محدود نمی‌شود بلکه این دیدار اهمیت‌های ویژه‌ای دارد که واقعیت‌های اقتصادی و سیاسی آن را دو چندان می‌کند. وقتی می‌خواهیم در باره دو کشور سعودی و روسیه صحبت کنیم نباید فراموش کنیم که دو کشور در صدر کشورهای صادرکننده نفت قرار دارند و دو عضو فعال در مجموعه کشورهای گروه بیست G20 هستند و این به معنای اهمیت اقتصادی و سیاسی نزدیک شدن روابط ریاض و مسکو است.
اهمیت هر کدام از این دو کشور برای دیگری راز پنهانی نیست بلکه دو کشور اهمیت خود و نقشی را که می‌توانند در آینده به نفع یکدیگر در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا کنند، به خوبی تشخیص می‌دهند. روسیه دولتی بزرگ با تاریخی درخشان از عظمت و شکوه که توانسته از پس‌لرزه‌های فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی گذر و بر مشکلات آن مرحله غلبه کند و بار دیگر برای بازیگری بسیار موثر در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی عرض اندام کند. روسیه از دو سال پیش با دخالت نظامی مستقیم در سوریه و تغییر معادلات سیاسی و نظامی میدانی در آن کشور توانست به عنوان یک نیروی قدرتمند به صحنه بین‌المللی بازگردد و به بازیگری برجسته در میدان تحولات روزانه خاورمیانه تبدیل شود به طوری که امروز به عنوان تنها گذرگاه برای حل بحران سوریه تبدیل شده است. روسیه عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد با حق «وتو»ست و توانایی باطل کردن هر قطعنامه‌ای را به نفع دوستان خود دارد. طی سال‌های گذشته بخصوص در رابطه با بحران سوریه نشان داد که هیچ واهمه‌ای یا تردیدی از به کار گرفتن حق «وتو» برای دفاع از منافع خود و هم‌پیمانانش ندارد.
روسیه کشوری هستهای است که از زمان تصمیم رویارویی با غرب در زمینه‌های علمی، تکنولوژی و فضانوردی پیشرفت‌های زیادی کرده است. فراموش نکنیم کشوری که ماه‌هایی از سال را در زیر برف‌ها در خواب سپری می‌کند در عین حال بر معادن غنی و ثروت فرهنگی بی نظیری خوابیده است. ثروت روسیه تنها به رمان‌های درخشانی که گذر زمان هرگز آنها را کهنه نمی‌کند، محدود نمی‌شود. روسیه فدرال با همسایگانی اغلب مسلمان که زمانی بخشی از قلمرو تاریخی این کشور را تشکیل می‌دادند و پس از فروپاشی شوروی به کشورهای همسایه تبدیل شده‌اند، اهمیت رابطه با سعودی را درک کرده است.
مسکو همچنین اهمیت و ارزش اقتصادی و سیاسی سعودی و نفوذ این کشور بر جهان عربی، اسلامی و بین‌المللی را درک کرده است. این حقیقت برای روسیه روشن شده که عربستان سعودی توانایی تصمیم‌گیری در ایجاد روابط مختلف بر اساس منافع خود را دارد. داشتن روابط قوی و «همکاری استراتژیک» سعودی با آمریکا، چین، ژاپن و بسیاری از کشورها این کشور را از برقراری روابط قوی با روسیه منع نمی‌کند. شاید دخالت نظامی روسیه در سوریه باعث شد که مسکو از حجم نفوذ سعودی با خبر شود. از نظر روسیه، ریاض برای ایجاد صلحی عادلانه برای آینده سوریه می‌تواند نقشی سازنده ایفا کند.
علاوه بر این، طرف روسی درک کرده است که «سعودی جدید و قوی» در حال شکل‌گیری است و طرح «چشم انداز ۲۰۳۰ » یک تحول اقتصادی و اجتماعی در این کشور است که اثرات مثبت تحولات ناشی از آن در مرز‌های سعودی محصور نخواهد ماند. همچنین طرف روسی خوشحالی خود را از رویکرد سعودی برای رویارویی با تروریسم و آغاز جنگ جامع و فراگیر در ساختار سیاسی این کشور علیه افراط‌گرایی، علل و ریشه‌های فکری آن که پلی بزرگ و مشترک میان همه کشورهای در حال توسعه است، پنهان نمی‌کند.
در جهان امروز، همسویی در سیاست دیگر شرطی برای برقراری روابط اقتصادی نیست. تجربه همکاری سعودی و روسیه برای تثبیت بازار نفت در ماه‌های گذشته یکی از عوامل تشویق‌کننده نزدیکی روابط آنها بود. طی دو سال گذشته ریاض و مسکو دریافتند که سطح روابط تجاری میان آنها با سطح فرصت‌های دو کشور قابل مقایسه نیست. هر دو کشور برای تنوع بخشیدن به اقتصادهای وابسته به نفت خود به شدت تلاش می‌کنند و در چارچوب این تلاش‌ها با وجود اختلافات آنها درباره‌ی سوریه، اما نیازی به یک رویکرد جدید برای نزدیکی روابط دارند. شاهزاده محمد بن سلمان نقش مهمی در ایجاد گفتمان مبنی بر اساس منافع مشترک ایفا کرده است. سیاست برپا ساختن پل‌های همکاری، بررسی امکان سرمایه‌گذاری‌ها و کشف فرصت‌ها برای خدمت به منافع دو طرف، ظرفیت حل مسائل و مشکلات را تقویت می‌کند.
تمایل مشترک برای باز کردن فصلی جدید در همکاری از ابتدا روشن بود. سفر سرمایه‌گذاران سعودی با هیئت همراه پادشاه سعودی با طرح‌های دقیق و قانع‌کننده که برای روس‌ها به همراه داشتند باعث شد مسکو به آینده‌ای فراتر از موافقتنامه‌های امضا شده خوش‌بین شود.
علاقمندی روسیه برای موفقیت این اجلاس آشکار بود. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در مصاحبه با روزنامه شرق الاوسط، پیش‌بینی کرد که این نشست نقطه عطفی در روابط میان دو کشور خواهد بود. او افزود: «این روابط همکاری دو کشور را به سطحی بسیار خوب خواهد رساند.» وی همچنین گفت که «دو کشور به این باور رسیدند که هیچ راهی برای حل بحران‌های منطقه‌ای بجز روش‌های سیاسی و دیپلماتیک از طریق گفتگوی جامع بر اساس قوانین بین‌المللی وجود ندارد.»
اقتصاد، کلید است و منافع، زیربنای حقیقی روابط میان کشورهاست. در جهان امروز دیگر امکان ایجاد روابط بر مبنای ایدئولوژی‌ها یا آرزوها یا همگرایی موقت بر اساس موقعیت‌های سیاسی وجود ندارد. روسیه پوتین درک کرده که اقتصاد قدرتمندترین ژنرال در جنگ‌های آینده است. اقتصاد پررونق تضمین کننده مواضع، ثبات، قدرت رقابت و حتی اطمینان برای تامین نیازهای ماشین نظامی است. بدون یک اقتصاد قوی، توانایی‌های ارتش‌ها کاهش یافته و نقش آنها محدود خواهد شد. برای ساختن اقتصادی محکم و استوار باید به بررسی فرصت‌ها، برقراری روابط بر اساس منافع مشترک، توسعه آموزش، تلاش برای دستیابی به تکنولوژی مدرن و تبادل تجارب با دیگران پرداخت. به همین دلیل اجلاس اخیر کرملین از این نظر که دو کشور با درک واقعیت‌های جدید، کشف چشم‌اندازها، همکاری بر اساس منافع مشترک و تمایل به ساختن پل‌های ارتباطی، استثنایی بوده است. تا اینجا خوب پیش رفته‌اند اما مهم‌ترین نتایج آزمون این روابط در مرحله‌ی پس از کرملین مشخص خواهد شد.
*منبع: روزنامه «الشرق الأوسط»
*نویسنده: غسّان شربل
*ترجمه از کیهان لندن
دو دشمن ایران در یک قاب: اسلام و روس