هادی خوجینیان موسس و مدیر انتشارت مهری در لندن اخیرا کتابهای فارسی را از طریق یک کتابفروشی زبان عربی در غرب لندن به دست علاقمندان می‌رساند. درباره انتشارات مهری و فعالیت این ناشر در زمینه‌ی نشر کتابهای فارسی با هادی خوجینیان گفتگویی داشتیم.
– پروژه انتشارات مهری از کی شکل گرفت و چرا به این فکر افتادید؟
-وقتی به خارج از کشور آمدم خواستم کاری بکنم که چندین سال بود رویایش را داشتم و آن داشتن نشر کتاب و کتابفروشی بود. به خاطر فشارها و سانسوری که در ایران وجود دارد امکان این کار در آنجا نبود. بیرون از ایران چند سال روی این مسئله بررسی و کار میدانی کردم و فعالیت تمام انتشاراتی‌هایِ خارج کشور، چه فعال و چه کمتر فعال، را زیر ذره‌بین گذاشتم و بخصوص به بازاریابی آنها توجه کردم. متوجه شدم که آنها اهمیت لازم به بازاریابی و تبلیغات را نمی‌دهند. به این فکر کردم که چطور می‌توان توسط یک تیم خوب و حرفه‌ای کتاب‌ها را با کیفیت خوب از نظر ویراستاری، صفحه‌بندی و طراحی جلد بیرون داد. ناشران خارج از کشور به دلیل محدودیت‌هایی که داشتند فکر می‌کردند که همان که بتوانند یک کتاب را چاپ کنند کار تمام شده است. ولی از سال ۲۰۰۰ به بعد، با آمدن امواج پی در پی پناهندگان ایرانی، و بخصوص بعد از جریانات انتخابات ۲۰۰۸ شمار ایرانیان خارج از کشور، به ویژه قشر تحصیل‌کرده که بسیاری از آنها هم کتابخوان هستند، زیاد شده است و این پتانسیل بسیارخوبی برای ناشران خارج از کشور به وجود آورده است.
من با توجه دقیق به این مسائل دیدم که تنها راه موثر فروش کتاب در این شرایط برنامه‌های رونمایی کتاب و بازاریابی در اکثر شهرهای اروپایی است. علاوه براین ما سالی یک‌بار درلندن، پاریس و کلن و آمستردام و تورنتو نمایشگاه کتابهای فارسی بدون سانسور برگزار می‌کنیم که کیهان لندن درباره آنها گزارش داده است.
به موازات این تحولات، فن‌آوری چاپ «کتاب بر اساس تقاضا» پیشرفت کرده و بیشتررواج یافته است و دستگاه‌های چاپ هم بسیار بهتر شده‌اند و ما دیگر احتیاج به چاپ با دستگاه «افست» نداریم. در تکنولوژی چاپ افست ناشر حداقل بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ جلد کتاب باید چاپ کند تا سفارش مقرون به صرفه باشد. در حالی که با این فن‌آوری جدیدِ دیجیتال حتی می‌توان یک جلد را هم چاپ کرد. با آن تیراژ چند صدتایی چاپ افست، نویسندگان ایرانی در اروپا مجبورهستند که از عهده‌ی فروش کتاب‌هایشان نیز برآیند. بسیاری از نویسندگان را داشته‌ایم که نهایتاً مجبور شده‌اند کتاب‌هایشان را به این و آن هدیه دهند. که این کار از نظر حرفه‌ای بسیار اشتباه است و صنعت نشر را تضعیف می‌کند. در چنین شرایطی گیرنده‌ی کتاب به عنوان هدیه لزوماً خواننده‌ی کتاب نمی‌شود زیرا که خود فعالانه دنبال آن کتاب و خرید آن نبوده است. موقعی که خریدار قیمت کتاب را می‌پردازد و آن را به دست می‌آورد احتمال بسیار بیشتری وجود دارد که آن را بخواند.
-وضعیت چاپ و انتشار کتاب‌هایِ خارج از کشور توسط ناشران تا به حال چگونه بوده است؟
-این سئوال یک جواب روشن و شفاف دارد. هزینه‌ی چاپ اکثر کتابهای چاپ خارج از کشور را ناشران از نویسندگان می‌گیرند. وضعیت هم آن‌طور می‌شود که نویسنده هزینه‌ی چاپ کتاب و سود آن را به ناشر پرداخت کرده است و سپس چون نویسنده خودش کتاب‌فروش نیست، کتاب را می‌دهد به ناشر که آن را توزیع کند و بفروشد. ناشر در چنین وضعیتی انگیزه‌ای برای فروش بیشتر کتاب ندارد زیرا که هیچ کاری را هم نکند پولش را گرفته است. ناشر و کتاب‌فروش هم ۳۰ الی ۵۰ درصد قیمت پشت جلد کتاب را برای فروش آن از نویسنده می‌گیرند. در نتیجه نویسنده باید بدود دنبال پولی که بایت چاپ کتابش پرداخته است. یعنی در عمل سود اصلی را ناشر می‌برد. نمی‌توان هم زیاد از ناشر ایراد گرفت زیرا که وضعیت بازار همین است. ناشر به عنوان کالا به انتشارِ کتاب نگاه می‌کند. البته هستند ناشرانی که نه به عنوان بیزنس بلکه به عنوان کار فرهنگی به انتشار کتاب نگاه می‌کنند و در عمل هم معمولاً ورشکسته می‌شوند.
-به نظر می‌رسد که شما حد وسط را گرفته‌اید و هم کار فرهنگی می‌کنید و هم بیزنس.
-دقیقاً. منِ ناشر، یک‌بار و یا دوبار کار فرهنگی بی مُزد و مواجب می‌کنم و گاهی خودم هم سرمایه‌ای می‌گذارم ولی بار سوم دیگر برای بقای نشرم مجبور هستم که از نویسنده هزینه‌ی چاپ کتاب را بگیرم. مگر اینکه بتوانم از جایی بودجه‌ی انتشار کتاب را بگیرم که اکثراً امکان‌پذیر نیست.
-هزینه‌ای که شما از نویسنده می‌گیرید که شامل صفحه‌بندی، طراحی جلد و چاپ است، آیا شامل بازاریابی، تبلیغات و توزیع کتاب هم می‌شود؟
-من به عنوان ناشر دو گونه می‌توانم کار کنم. در آلترناتیو اول نویسنده هزینه‌ی چاپ کتابش را ندارد. ما در اینجا سرمایه‌گذاری می‌کنیم که شامل همه چیزهایی است که شما گفتید. در آلترناتیو دوم یک موسسه‌ای، مانند سوربن، انتشارکتاب‌هایش را به ما می‌دهد. ما هزینه انتشار کتاب را از چنین موسسات و یا نویسنده ثروتمندی می‌گیریم. ما مانند «رابین هود» عمل می‌کنیم. از کسی که زیاد دارد می‌گیریم و به کسی که ندارد می‌دهیم و هزینه‌ی انتشار کتابهای او را «بر اساس تقاضا» بر عهده می‌گیریم. هستند ناشرانی که به گونه‌ی سوم هم کار می‌کنند. کتاب را با هزینه‌ی خود چاپ می‌کنند و در وبسایت آمازون می‌گذارند و به نویسنده می‌گویند که بعد از فروش ۱۰ الی ۱۵ درصد درآمد حاصله به عنوان حق تألیف به آنها تعلق خواهد گرفت. ناگفته نماند که بودند و هستند ناشرانی که متاسفانه همین حق تألیف را نیز نمی‌پردازند. این امر باعث خیلی سوء تفاهم‌ها می‌شود. جوابی که انتشارات مهری لندن به این مسئله داده است آن است که کتاب را «بر اساس تقاضا» حداقل ۵۰ جلد چاپ می‌کند که این تعداد به احتمال قوی به فروش می‌رسد زیرا نویسنده و بستگانش و دوستانش کتاب را تهیه می‌کنند. بعد ما به صورت ادواری این کتاب را مجددا در کمیت‌هایِ مشابه چاپ می‌کنیم. ناگفته نماند که سیاست ما آن است که یک جلد را به نویسنده هدیه می‌دهیم ولی در صورتی که خودش بخواهد کتاب را بخرد به او بین ۲۰ تا ۲۵ درصد تخفیف می‌دهیم. بعدش هم حق تألیف بین ۱۰ الی ۱۲ درصدی هم به وی تعلق می‌گیرد. البته هزینه‌ی پست با اوست.
-ظاهرا نقطه‌ی قوت شما همان بازاریابی و تبلیغات مداوم و در عین حال ابتکاری و تاثیرگذار از طرق مختلف، از شبکه‌هایِ مجازی گرفته تا رونمایی‌های پی در پی کتابهای جدید، با حضور نویسنده، در لندن و سایر شهرهای اروپایی است.
-علاوه بر اینها که شما گفتید ما به زودی از طریق سایت خودمان فروش کتاب را راه‌اندازی خواهیم کرد. ناگفته نماند که صفحه‌ی فیسبوک ما نقش موثری در فروش کتاب‌ها داشته است. این اواخر هم با یک کتابفروشی عربی که در همراسمیت لندن به تازگی باز شده است مذاکراتی داشته‌ایم و قرار شده است که قسمتی از مغازه را به کتابهای فارسی و نیز به کتاب‌هایِ انگلیسی مربوط به ایران اختصاص دهد.
این کتابفروشی در شماره‌ی ۱۷۵ کینگزستریت در همراسمیت واقع است. دیگر آنکه همچنان که شما گفتید ما جلسات منطم رونمایی کتاب در دانشکده مطالعات شرقی و افریقایی دانشگاه لندن، SOAS، تقریباً به صورت ماهانه برگزار می‌کنیم. ناگفته نماند که مدتی هم هست که جلساتی با حضور نویسندگانی که کتاب جدیدی منتشر کرده‌اند با همکاری کتابخانه‌ی مطالعات ایرانی برگزار می‌کنیم. ماه گذشته این جلسه با حضور شهلا شفیق بود و دوم دسامبر هم با حضور حسین دولت آبادی. خلاصه اینکه تمام این فعالیت‌ها کمک می‌کند که تلنگری زده شود به بازار فروش کتاب و افزایش آن.
-برای کتابفروشی مهری آرزوی موفقیت بیشتر می‌کنیم.
