پرستو میر – پاکت‌های سیگارهای خارجی در ایران با قیمتی پایین‌تر از کشورهای اروپایی عرضه می‌شود. ولی چطور ممکن است یک کالای خارجی که به آن مبالغی به عنوان گمرک، مالیات و… تعلق می‌گیرد، در کشوری مانند ایران ارزان باشد؟
طبق آمارهای منتشر شده در ایران در هر سال بین ۶۰ تا ۶۵ میلیارد نخ سیگار دود می‌شود اما طبق اظهارات جدید مدیرعامل شرکت دخانیات مصرف سالانه سیگار در ایران به حدود ۷۰ میلیارد نخ نیز رسیده است. مدیرعامل شرکت دخانیات همچنین اظهار می‌کند که ایران یکی از دو کشور دنیاست که بالاترین میزان قاچاق سیگار را دارد (کشور دوم برمه یا میانمار است). اگرچه تولید شرکت دخانیات ایران در فروردین و اردیبهشت سال جاری (۱۳۹۶) به ترتیب ۱۱۰ و ۶۶ درصد افزایش یافت، اما این میزان رشد تولید باز هم نتوانسته کاهش سهم سیگارهای وارداتی را در بازار جبران کند.
به دستور دولت بر روی بسته‌بندی هر نوع سیگار داخلی و خارجی باید عکسی همراه با یک پیام که مضر بودن مصرف سیگار را به اطلاع می‌رساند درج شود.
تصاویر و پیام‌ها متفاوت هستند و صد البته بی‌نتیجه! این را چند تن از مصرفکنندگان حرفه‌ای سیگار در ایران می‌گویند. آنها به نگارنده که با آنها صحبت کرده است گفته‌اند این پیام‌ها هیچ تاثیر روانی بر روی مصرف‌کننده ندارد. یکی از همین افراد معتقد است این عبارت تنها کمی وی را به فکر فروبرده است؛ وگرنه مصرف سیگار بسیار اعتیادآور است و ترک آن به آسانی ممکن نیست. وی می‌گوید: «این جمله مرا به فکر وا داشت چون قبلاً تریاک مصرف می‌کردم و تقریباً با کمی سختی بالاخره آن را کنار گذاشتم ولی به هیچ وجه نتوانستم سیگار را ترک کنم.» جالب‌تر اینکه بیشتر سیگاری‌ها اظهار می‌کنند که مصرف سیگار برای آنها فقط یک عادت شده و هیچ لذتی ندارد. در عین حال بیشتر مصرفکنندگان سیگارهای خارجی معتقدند پاکت سیگارهای خارجی که عکس و پیام ندارند اصل هستند و بقیه تقلبی! ضمن اینکه این مصرفکنندگان عمدتا تمایلی به تغییر ذائقه خود و کشیدن سیگارهای داخلی ندارند. اما در این میان چند برند از سیگارهای داخلی هنوز طرفداران پر و پا قرص خود را دارد. این دسته از مصرفکنندگان معتقدند که سیگار قرمز ایرانی (در مقابل سیگارهای به اصطلاح لایت خارجی) فقط محتوای توتون خالی هستند و هیچ ماده افزودنی و اسانس ندارند و بنابراین کمتر ضرر دارند.
دکتر س. حسینی متخصص سیستم تنفسی بدن معتقد است: بهتر است افرادی که سیگار مصرف می‌کنند حجم سیگار مصرفی خود را کاهش داده و به عوض سیگارهای سفید و لایت خارجی، سیگار قرمز مصرف کنند زیرا سیگارهای لایت علاوه بر اینکه اسانس‌های اعتیادآور دارند، به دلیل سبک‌تر بودن دودشان، باعث میشوند شخصی که سیگار میکشد دود را تا اعماق ریه خود پایین بدهد و این بسیار مضر هست در حالی که سیگارهای قرمز به خاطر دود غلیظ‌تر اینگونه نیستند.
وی همچنین معتقد است که در هوای آلوده تهران کشیدن ۴ الی ۶ نخ سیگار در روز چندان فرقی به حال مصرف‌کننده (از نظر ضرر و زیان بدنی) ندارد.
دکتر حسینی اضافه می‌کند که در هر سیگار دو عامل مضر موجود دارد. اول نیکوتین و دو‌می قطران یا همان Tar، نیکوتین باعث سخت و غیرقابل انعطاف شدن عروق اطراف قلب افراد می‌شود و اگر آن شخص دارای چربی خون باشد خطر تنگ شدن داخل شریان قلب وجود دارد و با مسدود شدن آن نهایتاً سکته قلبی رخ می‌دهد. عامل مضر نیکوتین را می‌توان با ورزش، مصرف انواع سبزیجات و لبنیات از بین برد ولی عامل زیان‌آور دیگر که همان قطران سیگار است به صورت توده‌ای قهوه‌ای رنگ در داخل حبابچه‌های ریه‌ها جمع شده و بعد از مدتی نسبتاً طولانی حجم مفید ریه را پایین می‌آورد. تنها با مصرف ویتامین C و آن هم قبل از سن حدود ۴۰ سال می‌توان جلوی عامل مضر دوم را گرفت و بعد از آن چاره‌ای برای ترمیم ریه‌ها نیست و این عامل دوم خطرناک‌تر از نیکوتین هست.
سیگاری‌ها تقریبا همگی معتقدند که فقط چند روز اول سیگار در آنها نوعی آرامش همراه با کمی سرگیجه خوشآیند داشته است و بعد دیگر هیچ. شاید عجیب باشد اما بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، در فقیرترین خانوارها، هزینه‌های مصرف دخانیات بیش از ۱۰ درصد از کل هزینه‌های سبد خانوار را شامل می‌شود که نتیجه‌اش پول کمتر برای غذا، آموزش و مراقبت‌‌های بهداشتی است.
مدیر عامل شرکت دخانیات ایران حجم مصرف سیگار در کشور را یک واقعیت دانسته و با انتقاد شدید از وزارت بهداشت گفته که وزارت بهداشت ما را مجبور کرده که تصاویر بهداشتی روی سیگارهای تولید داخل نصب کنیم و این کار باعث شده تا فروش سیگارهای داخلی کاهش یافته اما فروش سیگارهای خارجی و قاچاق به شدت افزایش یافته است.
وی می‌افزاید مصرفکنندگان در بازار تصور می‌کنند سیگارهای دارای تصاویر بهداشتی غیراستاندارد و تقلبی بوده و سیگارهای خارجی استاندارد هستند و این تصور غلط در نهایت به ضرر صنعت دخانیات ایران تمام شده است. به گفته مدیرعامل شرکت دخانیات این شرکت قصد دارد امسال ۲۵ میلیارد نخ سیگار تولید کند. با توجه به اینکه مصرف سالانه سیگار در ایران حدود ۷۰ میلیارد نخ است اگر روند کاهش واردات قانونی سیگار همچنان ادامه یابد به نظر میرسد اواخر امسال چیزی در حدود ۶۰ درصد از بازار سیگار کشور در اختیار محصولات قاچاق خواهد بود.
شمس‌الدین نیک منش، رئیس مرکز برنامه‌‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور در اواخر مهرماه امسال سهم قاچاق را در بازار سیگار کشور تنها حدود ۸ درصد دانست. ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز اگر چه سیگار را از جمله کالاهای با درصد بالای قاچاق اعلام کرده اما تا کنون برآورد خاصی درباره سهم قاچاق در بازار سیگار کشور اعلام نکرده است. با وجود اظهارات کاملا متفاوت و متناقض در حوزه قاچاق سیگار، به‌طور کلی می‌توان این طور برآورد کرد که در حال حاضر بین ۴۰ تا ۵۰ درصد از بازار سیگار ایران در اختیار محصولات قاچاق قرار دارد. بقیه سیگار موجود در بازار ایران نیز از طریق تولیدات داخلی و واردات رسمی تامین می‌شود. طبق آمارهای منتشر شده ۵۲ درصد از قاچاق سیگار به ایران از طریق مرز کردستان عراق به ایران انجام می‌شود. در همین حال مسئولان شرکت دخانیات ایران فاش کرده‌اند که در برخی از سیگارهای قاچاق شده به ایران موارد خطرناک بهداشتی مشاهده شده است.
بنا بر گزارشی در سایت تابناک، سلطان سیگار ایران هر که باشد هدف نهایی او حفظ سهم‌اش در بازار ایران و ضربه زدن به سایر رقبا به هر قیمتی است. به نظر میرسد در این بین شرکت دخانیات ایران و تصمیم‌‌گیران داخلی در کنترل جنگ غول‌های دخانیات نقش کلیدی داشته باشند.
و اما وضعیت برندهای مختلف سیگارهای داخلی و خارجی (وارداتی و قاچاق) درایران چگونه است؟
دو سیگار Winston و KENT هم‌اکنون در کشور تولید میشوند (در شهر‌های رشت و زنجان) و واردات آنها نیز قانونی است. هرچند این دو برند در بازار سیگارهای قاچاق شده ایران نیز سهم قابل توجهی دارند، اما سیگار Marlboro هم تولید و هم واردات‌اش در ایران ممنوع است. بنابراین رد پای این برند را باید در بازار سیگارهای قاچاق ایران جستجو کرد. در میان دولتمردان ایران این عقیده وجود دارد که امتیاز این برند متعلق به صهیونیست‌هاست!
به گزارش ایسنا، درباره بازار سیگار ایران نمی‌‌توان هیچ وقت با اطمینان صحبت کرد. حاشیه سود فعالان بازار دخانیات هم چندان روشن نیست، اما گفته می‌شود حاشیه‌ی سود برخی برندها به ۲۰۰ درصد هم میرسد. یعنی از محل فروش یک پاکت سیگار با برندی خاص دو برابر قیمت آن، سود خالص به جیب فروشنده ریخته می‌شود.
با این وجود هنوز سیگار کالایی ارزان در ایران است. قیمت یک پاکت سیگار داخلی با برند معروف و پر طرفدار بهمن (در انواع مختلف) بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ تومان است یعنی کمتر از ۵۰ سنت آمریکا و این بستگی دارد که شما آن را از کجا تهیه کنید. در منطقه بازار مرکزی تهران هنوز برندهای معروف قبل از انقلاب (که به شوخی به آنها «سیگار پیرمردی» می‌گویند) وجود دارد؛ یعنی در حجم کم هنوز تولید میشوند و قابل تهیه هستند؛ برندهایی مانند اشنو ویژه، هما، زر و غیره. در مورد قیمت سیگارهای خارجی محبوب‌ترین سیگار Marlboro است که از همه گران‌تر نیز هست. سیگارهای این برند در ایران از ۹۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ تومان قیمت دارند و برند وینستون که در ایران هم تولید و هم وارد می‌شود از ۳۸۰۰ تا ۴۰۰۰ تومان قیمت دارد.
قیمت انواع سیگارهای کنت ۳۵۰۰ تومان است.
قیمت یک سیگار درجه ۳ در اروپا به پول کنونی ایران حدود ۱۶ تا ۲۰ هزار تومان ارزش دارد. با توجه به قیمت یورو و دلار، در آذرماه ۱۳۹۶، قیمت یک پاکت سیگار مرغوب وینستون در ایران تقریبا معادل ۱ یورو در اروپا و کمی کمتر از ۱ دلار آمریکا است که می‌توان گفت بهای کمی نسبت به همان پاکت سیگار در اروپا و آمریکاست.
نکته جالب توجه دیگر اینکه سیگارهای وینستون و کنت که دارای تصویر و شعار هست در رشت و زنجان تولید میشوند و همین برندها اگر به قول مصرفکنندگان سیگار، عکس نداشته باشند از آن ور آب آمده و اصل هستند که البته قیمت بالاتری دارد. در حالی که عکس و شعارهای مربوط به زیان‌های سیگار، بسیار پیش از ایران در کشورهای خارجی روی پاکت‌های سیگار اجباری شده بود! گذشته از این، پرسشی هم پیش می‌آید که اگر این سیگارها اصل هستند، چرا در ایران نسبت به اروپا و آمریکا قیمت کمتری دارند؟! یک پاسخ این است که این سیگارهای به اصطلاح مرغوب از طریق پاکستان وارد ایران میشوند و تقلبی هستند. در حالی که سیگارهایی که از مرزهای غربی مانند کردستان وارد کشور میشوند گران‌تر و احتمالا «اصل» هستند.
مردم چه می‌گویند و شایعات پخش شده در جامعه ایران در مورد دخانیات شامل چه نکاتی است؟
گفته می‌شود که تما‌می سهم بازار قاچاق دخانیات در کشور تحت سلطه سپاه پاسداران است. مثل همیشه هر جا پول کلانی هست رد پای «برادران قاچاقچی» سپاه نیز دیده می‌شود. نیروی دریایی سپاه حدود ۶۰ اسکله غیر رسمی در نقاط خالی از سکنه سواحل خلیج فارس در اختیار دارد و دو سال قبل گمرک ایران نسبت به ورود کالاهای قاچاق از طریق این اسکله‌های غیر رسمی هشدار داد که البته این هشدار بی‌جواب ماند و به آن اعتنایی نشد.
علاوه بر آن فرودگاه «پیام» در حومه شهر کرج که ابتدا برای استفاده اختصاصی پست هوایی احداث شده بود و فاقد بخش گمرک بود اکنون در اختیار سپاه پاسداران قرار دارد و گمرک کشور هیچ نظارتی روی ورود کالاهای مختلف از طریق هواپیما‌های ترابری سپاه پاسداران در این فرودگاه نمی‌تواند داشته باشد.
