حنیف حیدرنژاد – فیلم‌های خبری گرفته شده توسط تلفن همراه یا دوربین‌های دیجیتالِ کوچک از اعتراضات، تظاهرات یا درگیری‌های ایران و انتشار آنها در اینترنت منبع اصلی رسانه‌های جهانی برای دسترسی به وقایع ایران است. چه در اعتراضات سال ۸۸ و چه در روزهای اخیر گستردگی فیلم‌های منتشرشده و سرعت انتقال آنها موجب آگاهی مردم جهان نسبت به آنچه در ایران می‌گذرد شده و تحسین جهانیان را نسبت به ایستادگی مردم ایران در مقابل حکومت سرکوبگر جمهوری اسلامی برانگیخته است. حتی سیاستمداران و رهبران کشورهای مختلف با اشاره به این مطلب، شهامت آنانی را که در صحنه این درگیری‌ها با به خطر انداختن جان خود جنبش آزادی‌خواهی مردم ایران را مستند می‌کنند ستوده‌اند.
از آنجا که رژیم دیکتاتوری- مذهبی حاکم بر ایران فعالیت خبرنگاران خارجی را یا متوقف کرده یا تحرکات آنان را بسیار محدود کرده است، هم سیاستمداران و هم رسانه‌های عمومی به هنگام اشاره به وقایع ایران و فیلم‌هایی که از طریق اینترنت منتشر شده‌اند، پیوسته یادآور می‌شوند منبع خبر ناشناس است و اضافه می‌کنند چون خبرنگاران حرفه‌ای در صحنه نبوده‌اند، امکان تائید این اخبار و ادعاها وجود ندارد
شرایط لازم برای موثق بودن یک خبر و فیلم کدام است؟
– اولین و مهم‌ترین شرط میزان درستی یا نادرستی یک خبر یا یک فیلم خبری، بی‌غرض بودن منبع خبر است. از همین روست که کار خبرنگاری به عنوان یک «حرفه» اهمیت می‌یابد. حرفه‌ای که در آن خبرنگار تلاش می‌کند بدون غرض و چندجانبه، وقایع را آنگونه که هست، مستند سازد. با این توضیح، مشخص است که مردم ایران که خود برای آزادی مبارزه می‌کنند و در صحنه درگیری‌ها فیلم جنایت رژیم و نیروهای سرکوبگرش را مستند می‌کنند، «خبرنگار یا گزارشگر بی‌طرف» به مفهوم حرفه ای محسوب نشده، بلکه دیده ها و شنیده‌های آنها به عنوان سند یا ادعاهای «شاهد زنده» و عینی دسته‌بندی شده و فیلم های خبری آنها نیز با همین اعتبار در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند.
– نکته مهم دیگر در تعیین میزان وثوق یک خبر این است که آیا آن خبر از منابع دیگری هم نقل و منتشر شده است؟ هر چقدر تعداد منابع انتشار یک خبر متعدد و متنوع باشد، این مسئله تائیدی بر صحت وقوع آن خبر است. برای مثال وقتی فیلمی از یک درگیری یا تظاهرات از چند منبع و از چند زاویه‌ی مختلف در اینترنت قرار داده می‌شود، تائید بر صحت آن واقعه است.
هفت پرسش پایه‌ای و ساختاری ثبت یک رویداد (خبر)
هفت پرسش زیر کمک می‌کند تا دقت خبر هر چه بیشتر و میزان درستی آن هر چه بالاتر برود. سعی کنید در تهیه و انتشار فیلم این نکات را رعایت کنید:
– کی؟ (روز، ساعت، تاریخ رویداد و تهیه فیلم)
– کجا؟ (محل رویداد شامل شهر، محله، خیابان، کوچه)
– چه کسی یا چه کسانی؟ (تعداد جمعیت، ترکیب جمعیت، ترکیب سنی، جنسی، قشر اجتماعی، و در مورد افراد مجروح یا کشته شده اسم و سن و شغل و مشخصات دقیق آنها بسیار مهم است)
– چه چیزی؟ (موضوع چیست؟ چه اتفاقی افتاده، درگیری، تظاهرات، تجمع و…)
– چگونه؟ (چگونگی رویداد، مثلا در یک درگیری: حمله نیروهای انتظامی یا بسیج و… با چوب و چماق، حمله موتورسواران، تیراندازی، تیراندازی از روی پشت بام و…)
– چرا؟ (دلیل یا دلایل رویداد؛ توجه کنید که آنچه مهم است تشریح موضوع است و نه تفسیر آن! مثلا: مردم خشمگین شعار می‌دادند، یک بسیجی از روی پشت بام به مردم تیراندازی کرد. یا لباس‌شخصی‌ها به یک دختر جوان حمله کرده و بعد از جیغ و فریادهای او مردم به کمکش رفتند و…)
– چه منبعی؟ (این موضوع در بالا توضیح داده شد)
رهنمود عملی هنگام فیلم‌برداری
هنگام فیلم‌برداری سعی کنید جزئیات فوق را با صدای خود بگوئید تا همزمان بر روی فیلم ضبط شود. برای آنکه صدای شما مانع از ضبط صدای صحنه اصلی نشود شما می‌توانید آهسته، اما سریع، اطلاعات بالا را بگویید. یا آنکه با کمک برخی نشانه‌ها در صحنه، مثلا فیلم گرفتن ازتابلو یک خیابان یا کوچه، برخی اطلاعات را از همان صحنه ثبت کنید (توجه داشته باشید بیان جزئیات منجر به لو رفتن محل سکونت یا کار خود شما نگردد و جملات شما بسیار کوتاه باشد) مثلا: امروزچهارشنبه ۱۳ دی ماه ۱۳۹۶، ساعت چهار بعد از ظهر، تهران میدان انقلاب. کمی بعد شاید اتفاق دیگری بیافتد؛ دوباره به همان صورت می‌بایست اطلاعات را ضبط کرد. در صورتی که به لحاظ تکنیکی امکان نوشتن روز و تاریخ و محل بر روی فیلم باشد، استفاده از این روش بسیار مناسب‌تر است. همچنین سوال کوتاه از دیگر افراد حاضر در صحنه و ضبط صدا و حالت صحبت آنها به طور واقعی و طبیعی می‌تواند بسیار مفید باشد. مثلا: چهارشنبه ۱۳ دی ۹۶، همدان میدان بوعلی، ساعت ۸ شب، ۱۰۰۰ نفر از مردم شعار می‌دهند جمهوری اسلامی نمی‌خوایم. حدود ۲۰۰ نفر بسیجی با موتور و ۱۰۰ نفر نیروی انتظامی جلوی انها را گرفتند. بسیجی‌ها با موتور به داخل جمعیت حرکت می‌کنند و با چوب به مردم حمله می‌کنند و… یا نمونه دیگر بر گرفته از یکی از ویدئوهای منتشر شده در یوتیوب: اینجا شاهین شهر اصفهان. تا حالا ۱۰ نفر تیر خوردند و یک نفر کشته شده. نفر بغلی: یک نفر نه، دو نفر کشته شدند…)
نکات تکمیلی
– سعی کنید هرچه سریع‌تر بعد از یک رویداد آن را در اینترنت قرار دهید.
– سعی کنید لرزش فیلم هرچه کمتر باشد.
– اگر می‌توانید فیلم را علاوه بر انتشار در شبکه‌های اجتماعی از طریق ایمیل برای چند گیرنده دیگر بفرستید (مثلا سازمان عفو بین‌الملل، سازمان دیده‌بان حقوق بشر، گزارشگران بدون مرز، خبرگزاری‌های خارجی و…)
– به هنگام قرار دادن فیلم در اینترنت (مثلا یوتیوب)، در قسمت اطلاعات مربوط به فیلم، روز، تاریخ، ساعت و محل را حتما بنویسید.
– برای خود یک نام انتخاب کنید و همیشه فیلم‌های خود را با همان نام و آدرس ایمیلی برای دیگران ارسال کنید. شما هرچقدر ناشناخته باشید، و حتی اگر ابتدا به عنوان منبع خبری قابل اطمینان محسوب نشوید، ارسال مستمر خبر و گزارش و فیلم از سوی شما با توضیحات دقیق آنگونه که در بالا توضیح داده شد، کمک می‌کند تا دیگران شما را به تدریج شناخته و به اخبار ارسالی از سوی شما با درجه بالایی از اطمینان و اعتماد بنگرند.
– اگر فیلم خود را از مونتاژ چند فیلم تهیه می‌کنید (مثلا می خواهید از ده دقیقه فیلم، یک فیلم یک دقیقه‌ای در بیاورید)، اگر ممکن است همراه با فیلم مونتاژ شده، فیلم خام آن را هم برای گیرندگان خود بفرستید.
http://www.hanifhidarnejad.com
*منبع: استانداردهای تهیه خبر
