دستگیری کودکان کار در بروجرد با عنوان طرح برخورد با متکدیان شهری و انتشار تصویر این کودکان در کانال روابط عمومی شهرداری بروجرد در روزهای گذشته انتقادهای زیادی را به دنبال داشت و موجب شد تا بار دیگر وضعیت کودکان کار در ایران و نحوه برخورد و یا حمایت از آنها برجسته شود.
کمتر از یک ساعت پس از آنکه کانال تلگرامی روابط عمومی شهرداری بروجرد اقدام به انتشار تصویر کودکان دستفروشِ بازداشتشده کرد موج گستردهای از اعتراضها در شبکههای اجتماعی به راه افتاد. شهرداری بروجرد با حذف تصویر مجبور به عذرخواهی و سازمان بهزیستی ناچار به اظهار نظر در این زمینه شد.
پنج کودکی که تصاویر آنها در حالت بازداشت منتشر شده بود برای امرار معاش خود و از سر ناچاری در خیابانهای بروجرد آبنبات میفروختند.
کاربران توییتر با استفاده از هشتگ #کودک_آبنبات_فروش_مجرم_نیست به دستگیری کودکان کار در بروجرد اعتراض کردند.
در این توفان توییتری، محوریت اعتراضها بر این بود که چرا به جای برخورد با اختلاسگران و مفسدان اقتصادی، با چند کودک کار که به خاطر فقر و از سر اجبار به چهارراهها کشیده شدهاند اینطور برخورد میشود. «مجرمای اصلی رو دستگیر و محاکمه کنید، منظورم اختلاسگران است»، «کودک آبنباتفروش مجرم نیست، چهره شهر را زشت نمیکند، چهره شهر را چرخه معیوب خشونت ساختاری، ناامیدی نسبت به آینده، کاهش سرمایه اجتماعی و … مدتهاست زشت کرده»، «شاید به جرم آقازاده نبودن ونداشتن ژن خوب؟! بزرگتر هم که بشوند احتمالا در زندان خودکشی می کنند!» و «بازداشت کودکان آبنبات فروش، قطع دست سارق گوسفند، بازداشتهای پیشگیرانه، خودکشی شدن در زندان، جسدهای رها شده، کارگران بدون حق و حقوق …» از جمله توییتهای منتقدان به بازداشت کودکان در بروجرد بود.
عده دیگری هم به زیر پا گذاشتن حقوق کودکان با دستگیری و انتشار عکس آنها تاکید کردند: «اصول اعلامیه جهانی حقوق کودک و حقوق بشر را زیر سوال برده است نگاه ملتمس این کودکان»، «ماده شماره ۳ پیماننامه حقوق کودک میگه زمانی که درباره کودکان کار تصمیمگیری میشه باید آینده و منافعشون در راس قرار بگیره، انتشار عکس کودکان آبنباتفروش خلاف این اصله»
همچنین مهناز افشار، بازیگر سینما، که به عنوان سخنگوی کمپین «بدسرپرست تنهاتر است» فعالیت میکند، در نامهای سرگشاده به معصومه ابتکار، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، از برخورد با این کودکان انتقاد کرد و نوشت: «شهرداری بروجرد در یک رفتار غیرانسانی، کودکان قربانی فقر و خشونت و آسیبدیده از کار در خیابان را دستگیر کرده و از آنها که به ردیف با سرهای پایین ایستادهاند، همچون مجرمان سابقهدار عکس گرفته و با افتخار در کانال رسمیاش منتشر کرده است، انگار نه انگار که فرد فرد ما به عنوان شهروندان جامعه به خاطر به وجود آمدن فاجعه کودکان کار و آسیب دیده مقصر و گناهکاریم. فاجعهتر آنکه بلافاصله بعد از انتشار این عکس و تقبیح آن از سوی رسانهها نایبرئیس شورای شهر بروجرد، لابد برای حفظ آبرو مصاحبهای کرده و گفته که با خاطیان که روابط عمومی شهرداری بروجرد باشد برخورد خواهد شد، البته نه به خاطر دستگیری کودکان، که به دلیل انتشار تصاویر آنان.»
جالب اینجاست که علی کورانیفر، فرماندار بروجرد، در گفتگو با رسانهها با اعلام بیاطلاعی از اتفاق پیش آمده توپ را به زمین سازمان شهرداری بروجرد انداخت.
روابط عمومی شهرداری بروجرد نیز در ابتدا از جمعآوری کودکان آبنبات فروش در این شهر اظهار بیاطلاعی کرد اما سپس داوود گودرزی، مدیر روابط عمومی شهرداری بروجرد، درباره این کودکان اطلاعاتی را به رسانهها ارائه کرد و گفت: «این پنج کودک را از شهر ملایر به بروجرد میآوردند، آنها را در نقاط مختلف شهر توزیع میکردند و غروب هم به دنبال آنها میآمدند. به مدت دو هفته به دنبال سردسته این گروه بودیم که در نهایت قادر به دستگیری این شخص نشدیم. قصد ما دستگیری این کودکان نبود، بلکه میخواستیم به سرمنشأ این گروه دست پیدا کنیم، به همین خاطر این کودکان را با احترام به شهرداری منتقل کردیم و حتی از آنها عکسهایی گرفتیم تا از این طریق بتوانیم خانواده آنها را پیدا کنیم تا مشخص شود این افراد متعلق به چه خانوادههایی هستند. آیا بیسرپرست یا بدسرپرست هستند یا خیر؟ و این کودکان در نهایت به شخصی که به شهرداری مراجعه کرده بود، تحویل داده شدند.»
رضا بهنودفر، نایب رییس شورای شهر بروجرد، در پی واکنشها به این اقدام با انتقاد از شهرداری این شهر به خبرگزاری تسنیم گفت: «مسئول سایت و روابط عمومی شهرداری بروجرد برای ارائه توضیحات فراخوانده شده اما به دلیل اینکه توضیحات ارائه دادهشده برای اعضای شورا قانعکننده نبود با خاطیان این قضیه بهصورت قانونی برخورد میشود.»
تحویل ۵ کودکی که با هم نسبتی نداشتند به یک نفر که خود را از آشنایان آنها معرفی کرده است نیز پرسش برانگیز شد. مدیر روابط عمومی شهرداری بروجرد در این مورد به خبرگزاری ایلنا گفت: «این فرد مدارک خود را گرو گذاشت و خود را از آشنایان این کودکان معرفی کرد و ما این پنج کودک را تحویل فرد دادیم. مدارک این فرد در سازمان میوه و ترهبار شهرداری موجود است. تاکید میکنم که بچهها در هیچ جایی زندانی نشدند، حتی در سازمان باز بود و میتوانستند از سازمان خارج شوند، اما از ترس همان فرد که موفق به دستگیری آن نشدیم در سازمان ماندند.»
همچنین فریبا درخشاننیا، مدیر کل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی کشور، در مورد این رفتار شهرداری بروجرد گفت: «مسئولان شهرستان، موضوع مربوط به سوءاستفاده باندهای تکدیگری از کودکان و انتقال آنها از شهرستانهای مجاور برای تکدیگری بوده است که پیگیریهای لازم در حال انجام است.»
فریبا درخشاننیا البته در مورد اینکه آیا اقدام شهرداری برای تحویل این کودکان به فردی که خود را آشنایان آنها معرفی کرده آن هم با توجه به اینکه شهرداری مدعی است بازداشت کودکان به هدف پیدا کردن سردسته باند تکدیگری کودکان بوده توجیهپذیر است یا خیر چیزی نگفته است.
در همین حال هادی شریعتی، نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان، در گفتگو با خبرآنلاین انتشار عکس کودکان دستفروش بروجردی به عنوان مجرم را یک شوک اجتماعی تعریف کرد: «سالهاست نوع برخورد با کودکان کار در کشورمان اعتراضهایی را به همراه داشته، حالا هم این بار شهرداری بروجرد با شیوهای بداخلاقانه، کرامت انسانی این کودکان را خدشهدار کرده است.»
این فعال اجتماعی همچنین گفت: «انتشار عکس این کودکان در شرایطی انجام شده که در هفتههای اخیر، اعتراضهایی نسبت به وضعیت نابسامان اقتصادی را در شهرهای مختلف شاهد بودیم و حالا کودک کاری که خودش زاییده این فقر است در جایگاه مجرم قرار میگیرد و تحقیر میشود. این چیزی شبیه فاجعه است و غمانگیز و دردناک است که هر روز با این کودکان فقیر برخوردهای مجرمانه انجام میشود، به نظر میرسد باید نگران روندی باشیم که به جای مبارزه با فقر، هدفش را مبارزه با فقرا قرار داده است.»
جمعیت امام علی و شبکه یاری که در حوزه کودکان فعالیت میکنند هم به دستگیری کودکان کار در بروجرد واکنش نشان دادند. شبکه یاری در نامهای که خطاب به علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی منتشر کرد، نوشت: «بر اساس قوانین موجود، کار کودک در خیابان آن هم به علت نیاز خانواده بر اساس قوانین موجود جرم نیست و نمیتوان کودکی را به این علت دستگیر کرد، اگر کودکی بدسرپرست است اولا اثبات آن در کف خیابان امکانپذیر نیست و ثانیا درصورت اثبات باید والدین او را دستگیر کرد نه کودک را.»
بازداشت کودکان کار در بروجرد در حالی اتفاق افتاده است که طرح جمعآوری کودکان کار در ابتدای سال ۹۶ در قالب طرح جمعآوری متکدیان با کمک شهرداریها، بهزیستی و فرمانداریها مطرح شد اما با مخالفت نمایندگان مجلس و فعالان حقوق کودک روبرو شد. پس از مدتی از اجرای این طرح اعلام شد این طرح از قالب طرح جمع آوری متکدیان خارج شده و قرار است مورد بررسی قرار بگیرد و به شکل دیگری اجرا شود.
هر چند آمار دقیقی از تعداد کودکان کار در ایران وجود ندارد اما برخی آمارها تعداد این کودکان در شهرهای مختلف ایران را دو میلیون نفر و برخی فعالان حقوق کودک جمعیت این کودکان را ۷ میلیون نفر عنوان میکنند. گفتنی است با توجه به تشدید بحرانهای اقتصادی و افزایش جمعیت حاشیهنشین در شهرهای مختلف تعداد آنها همچنان رو به افزایش است.