تحلیلگران عرب درباره پمپئو به جای تیلرسون چه می‌گویند

برکناری رکس تیلرسون از پست وزارت خارجه آمریکا و انتصاب مایک پمپئو رئیسِ سابقِ سازمانِ اطلاعاتِ آمریکا (سیا) به جای وی، واکنش‌هایی در سراسر جهان به‌ویژه در خاورمیانه به دنبال داشت. کشورهای روسیه، ایران و اسرائیل ساعاتی پس از انتشار خبر واکنش‌های متفاوتی از خود نشان دادند. اسرائیل از آن استقبال کرد، روسیه بی‌تفاوتی نشان داد و برخی مقامات ایران غیرمستقیم ابراز نگرانی کردند. اما در این میان کشورهای عربی همسایه ایران نسبت به این رویدادها واکنش مثبتی  نشان داده‌اند به طوری که اغلب تحلیل‌ها در رسانه‌های نیمه‌رسمی این کشورها، برکناری رکس تیلرسون را گام مثبت تلقی کرده و از تصدی این پست به وسیله مایک پمپئو استقبال کرده‌اند، کیهان لندن در بررسی مقاله‎های مختلف تحلیلگران عرب نسبت به این رویداد، دیدگاه سه نویسنده وتحلیلگر معروف روزنامه فرامنطقه‌ای شرق الاوسط را برای خوانندگان انتخاب کرده است.

عبدالرحمن راشد روشنفکر و تحلیلگر مسائل جهان عرب در مقاله‌ای با عنوان «آیا برکناری تیلرسون برای ما مهم است؟» نوشت:

آنچه در برکناری رکس تیلرسون وزیر خارجه آمریکا مورد حیرت وشگفتی است برکناری او توسط دونالد ترامپ نیست بلکه شگفتی در آن است که ترامپ چگونه توانست بیش از یک سال این وزیر را تحمل کند. ترامپ در صراحت و بی‌پرده سخن گفتن معروف است؛ همه می‌دانستند که رکس تیلرسون مسائل مهم جهان را با چشمی که دونالد ترامپ می‌بیند، مشاهده نمی‌کرد بلکه با دید دیگری به مسائل می‌نگریست، مسائل مهمی مثل بحران کره شمالی، نحوه برخورد و معامله با روسیه یا نسبت به پرونده توافق اتمی ایران، تیلرسون علاوه بر اختلاف نظری که با ترامپ داشت، با اغلب مقامات بلندپایه آمریکا نیز اختلاف نظر داشت. او با ترامپ، با رئیس سازمان سیا، با کوشنر داماد ترامپ و با مشاور امنیت ملی این کشور و سفیر آمریکا در سازمان ملل نیز اختلافاتی عمیق داشت. دولت ایالات متحده عبارتست از دولت نهادها وموسسات منسجم که ساختار قدرت را تشکیل می دهند و رئیس جمهور به عنوان رئیس همه قوا سیاست کشور و مواضع ‌آن را اعلام می‌کند و سپس وزیران و موسسات اجرایی آن را عملی می‌کنند. بنابراین وزیر امور خارجه در واقع یک وزیر اجرایی است و در بازی در زمین سیاست مانند مهره‌ای پیشگام در بازی شطرنج است و بایستی یکی از ابزار مبارزه برای تحقق پیروزی برای رئیس جمهور خودش باشد.

اهمیت تغییر برای کشورهای عربی

اما این تغییر چه اهمیتی برای ما دارد. تا زمانی که مواضع ما با مواضع رئیس جمهوری آمریکا نزدیک باشد، برای ما بسیار مهم است که با همه نهادهای دولت آمریکا ونیز ملت این کشور روابط خوبی داشته باشیم.

متأسفانه، در دوره وزارت تیلرسون، عملکرد وزارت امور خارجه آمریکا در خیلی از پرونده‌ها بازتابنده‌ی سیاست‌های کاخ سفید نبود؛ در برخورد با پرونده‌های مهم مانند ایران، بسیاری از تصمیمات وزارت خارجه به در قبال ایران به روال کار دولت قبلی بود. به عنوان مثال، با وجود اینکه دونالد ترامپ موضع خود را در حمایت از مخالفان رژیم ایران اعلام کرده اما وزارت امور خارجه تا کنون هیچ گام مهمی در حمایت از مخالفان بر نداشته است.

فرق بین مایک پمپئو و رکس تیلرسون

عبدالرحمن در ادامه مقاله‌اش می‌افزاید: برخلاف رکس تیلرسون، مایک پمپئو در زمینه علم و مقابله با مسائل مهم پیشینه و تجربه بسیار خوبی دارد. او یکی از عظیم‌ترین آژانس‌های اطلاعاتی جهان یعنی سازمان سیا را اداره می‌کرد. ایالات متحده بازیگر کلیدی در تمام مسائل اصلی ماست؛ از رویارویی با توسعه‌طلبی رژیم ایران تا بحران سوریه، جنگ یمن و مسائل دائمی مانند نزاع و درگیری با اسرائیل و رویارویی با پدیده تروریسم.

رابطه با واشنگتن برای ما بسیار مهم است، از همکاری امنیتی واطلاعات گرفته تا تاثیرگذاری در سازمان ملل و شورای امنیت و صدور قطعنامه‌ها؛ روابط ما با آمریکا تنها به مسائل تجاری میزان و ارزش معامله‌های اقتصادی وتجاری و قراردادهای نظامی ساده نیست در واشنگتن همیشه یک جنگ لابیگری وجود دارد که در آن هر کدام تلاش می کنند بزرگترین قدرت جهان را در کنار خود داشته باشند. ما با دولت اوباما تجربه تلخی داشتیم و رنج‌‎های متعددی را در تفاهم با دولت قبلی داشتیم در حالی که کشورمان درگیر جنگی سرنوشت‌ساز بود وی حاضر نبود به ما اسلحه و مهمات بفروشد.

بخشی دیگر از اختلاف با وزیر برکنار شده  هم‌ردیف شدن نام او با نام قطر طی این مدت بود. بحران قطر بحرانی است که خود با همسایگانش به وجود آورده؛ این بحران مانند یمن یا لیبی نیست، و تا زمانی که تنها یک منازعه سیاسی بدون خونریزی است عجله‌ای هم  برای حل آن وجود ندارد؛ اکنون دوحه باید بداند که  نزدیک شدن به تیلرسون  نه تنها سودی برایش نداشت بلکه به ضرر تیلرسون هم تمام شد.

بازندگان برکناری تیلرسون

سلمان الدوسری یک تحلیلگر دیگر عرب در مقاله‌ای با عنوان «بازند‌گان برکناری تیلرسون» نوشت: اختلاف میان ترامپ و رکس تیلرسون بیش از یک سال طول کشید تا بالاخره به برکناری تیلرسون منتهی شد. از اول مشخص بود که این دو نمی‌توانند در کنار هم کار سیاسی کنند؛ ضعف‌ تیلرسون در عدم همسویی با دونالد ترامپ در امور مهم سیاسی در اظهاراتش مشخص بود . تیلرسون بیشتر یک «بیزنسمن» موفق بود تا یک سیاستمدار کارکشته که بتواند نقش وزیر خارجه  کشوری به بزرگی آمریکا را ایفا کند بنابراین برکناری رئیس قدیم شرکت «إکسون موبیل» را می توان رویدادی بزرگ توصیف کرد.

تحلیلگر شرق‌الاوسط  در ادامه می‌نویسد: با توجه به شکاف عمیق میان کاخ سفید و وزارت امور خارجه که از زمان آغاز به کار دولت ترامپ در اوایل سال گذشته شروع شد، ناممکن بود وزارت خارجه با این عملکرد بتواند برنامه جدید آمریکا را به شکل مناسب پیش ببرد. علاوه بر مشکلات وزارت خارجه، ترامپ با مشکلات و کارشکنی‌های رسانه‌ها و گاهی برخی از نمایندگان  کنگره نیز مواجه بود به همین دلیل با گذشت بیش از یک سال از پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری هنوز هم قادر به تکمیل فرآیند تشکیل دولت نشده و این مسئله در تاریخ آمریکا بی‌سابقه است. اختلاف ترامپ با تیلرسون به جایی رسید که تیلرسون ترامپ را «احمق» توصیف کرد وحتی در مواردی تیلرسون توییترهای ترامپ را بازتاب دهنده‌ی سیاست آمریکا نمی‌دانست. ترامپ و تیلرسون بر ۴ مسئله مهم و استراتژیک اختلاف داشتند. نخستین اختلاف در رابطه با استراتژی دفاعی ایالات متحده است که دو ماه پیش اعلام شد. تیلرسون در مورد آن شور و اشتیاقی از خود نشان نداد و معتقد بود که این استراتژی با دیپلماسی آمریکا مغایرت دارد. دومین اختلاف آنها در رابطه با نحوه مقابله با کره شمالی بود. ترامپ علنا از عملکرد تیلرسون در این زمینه انتقاد کرد. سومین مورد اختلاف نحوه برخورد با پرونده توافق هسته‌ای با ایران است. سیاست تیلرسون در رابطه با ایران سیاستی «اوبامایی» و کاملا برخلاف دیدگاه ترامپ بود. چهارمین اختلاف آنها در رابطه با برخورد با قطر است در حالی که دونالد ترامپ و کاخ سفید رسما قطر را به حمایت مالی از گروه‌های تروریستی متهم کردند، تیلرسون از کشورهای عربی چهارگانه تحریم‌کننده قطر که سعودی، مصر ، امارات و بحرین هستند می‌خواست که به تحریم‌هایشان علیه دوحه پایان دهند.

الدوسری در پایان می‌نویسد: تیلرسون در رابطه با اختلاف کشورهای عربی با قطر روش مناسب و متوازنی نداشت و بیشتر هوای قطر را داشت تا دیگر هم‌پیمانان مهم آمریکا؛ بنابراین برکناری او از وزارت خارجه و جایگزین شدن مایک پمپئو آغاز مرحله‌ای جدید و رویکردی تازه در برابر  ایران و قطر است. اخراج تیلرسون از وزارت خارجه یعنی پایان یک مرحله و آغاز مرحله‌ای از تاریخ دولت ایالات متحده است. من فکر می‌کنم مدت زیادی طول نخواهد کشید تا ما شاهد تغییرات اساسی در سیاست خارجی واشنگتن باشیم. در این تغییرات که با برکناری تیلرسون و ورود مایک پمپئو آغاز شد، بزرگترین بازندگان در منطقه قطر و ایران خواهند بود؛ این دو باید بیش از هر زمان دیگر خود را برای سیاستی روشن ، واضح، صریح و جدی برای رویارویی با آمریکا آماده کنند. دیگر زمان مخفی‌کاری سیاسی نیست؛ مرحله مخفی‌کاری دوام نخواهد آورد همانطوری وزارت رکس تیلرسون دوام نیاورد.

رفتن تیلرسون، گفتگو با کره شمالی و مسئله توافق اتمی ایران

ایلی لیک،  یکی دیگر از تحلیلگران و نویسندگان معروف شر‌ق‌الاوسط معتقد است که برکناری رکس تیلرسون پیش از آنکه رکس تیلرسون را خوار یا کوچک کند، در واقع سیلی محکمی به صورت رئیس سابق امور اجرایی کاخ سفید، رینس پریپس است که ترامپ او را از همان ابتدای کار از کاروان حکومتش اخراج کرد. او در واقع خط‌دهنده و راهنمای اصلی رکس تیلرسون بود و تمام اختلافات میان ترامپ و تیلرسون را او باعث شده بود.
تیلرسون همچنین دوستی  بسیار نزدیک با جیمز ماتیس وزیر دفاع  داشت و این دو معمولا یک بار در هفته همدیگر را ملاقات می‌کردند و اغلب در مورد بسیاری از مسائل مهم مربوط به سیاست خارجی توافق داشتند اما به مرور زمان تیلرسون با ماتیس هم اختلاف پیدا کرد و از هم جدا شدند؛ در نهایت رکس در میان تیم منزوی بود. ترامپ همیشه از توافق اتمی با ایران به عنوان توافق «بسیار بد» یاد می‌کرد و از روز اول خواستار اصلاح و تعدیل یا لغو کلی آن شده بود اما تیلرسون فعالیت یا تلاش زیادی برای قانع کردن اروپایی‌ها برای فشار آوردن بر ایران جهت قبول تعدیل آن به کار نگرفت. اکنون تیلرسون رفته و آنچه مهم‌تر است این است که بدانیم کسی که جایگزین او شده چه مزیتی بر او دارد.

اهمیت مایک پمپئو در چیست

مایک پمپئو که مدیر سازمان اطلاعات مرکزی (سیا) بود فرق زیادی با رکس تیلرسون دارد؛ او طی مدتی که ریاست این سازمان را به عهده داشت به ماموران سیا اجازه هدف قراردادن  فرماندهان سپاه را صادر کرد؛ او همچنین در میان مقامات واشنگتن از مخالفان سرسخت تایید توافق اتمی غرب با ایران است در صورتی که رکس از توافق اتمی دفاع می‌کرد.

نگرش پمپئو به توافق هسته‌ای با ایران  از اول یعنی از سال ۲۰۱۵ زمانی که او نماینده ایالت «ویچیتا» در کنگره بود، نگرشی بسیار متفاوت با رکس تیلرسون و موافق با ترامپ بود. او به شدت با توافق مخالفت کرد واز کسانی بود که تلاش بسیاری کرد تا شرکت‌های آمریکایی و اروپایی را قانع کند که در ایران سرمایه‌گذاری نکنند. پمپئو به دلیل موقعیتش در سازمان سیا مهم‌ترین شخصی است که می‌تواند درباره آینده امنیت ایران اظهار نظر کند. او همچنین به بانک‌ها همین هشدارها را نسبت به سرمایه‌گذاری در ایران داده بود. پمپئو از ترویج‌کنندگان موثر نظریه «ناامن بودن» آینده سرمایه‌گذاری در ایران جمهوری اسلامی است درست برخلاف آنچه جان‌ کری وزیر خارجه اوباما و تیم او ترویج می‌کردند.

پمپئو چند هفته پیش طی مقاله‌ای در مجله «فارین پالیسی» تحت عنوان «دوستان خوب نخواهند گذاشت دوستانشان با ایران قراردادهای تجاری ببندند» بر ناامن بودن سرمایه‌گذاری در این کشور تأکید و دلایل آن را یادآوری کرده است.

پمپئو در رابطه با سیاست آمریکا در مقابله با روسیه و کره شمالی نیز با ترامپ همفکر است و حتی گاهی اوقات در اتخاذ موضع‌گیری‌ علیه روسیه شدیدتر از ترامپ عمل کرده است. او  در آوریل سال ۲۰۱۷ زمانی که رئیس «سیا» بود گفت، از این به بعد با «ویکی‌لیکس» به عنوان یک دستگاه اطلاعاتی دشمن ایالات متحده آمریکا برخورد می‌شود. به همین دلیل او دستگاه جاسوسی بسیار محکمی را  در اوکراین و با همکاری این کشور در کنار مرزهای روسیه تاسیس کرد. پمپئو در باره سوریه و کره شمالی با تیلرسون اختلاف نظر نداشت؛ او خواهان نقش بیشتر آمریکا در سوریه است وگاهی پیشنهاد مداخله بیشتر را داده است. در رابطه با پیشنهاد رهبر کره شمالی به ترامپ،  تیلرسون گفته بود «این پیشنهاد خیلی زودتر از مهیا شدن شرایطش مطرح شده است»؛ در واقع تیلرسون با اینکه از هواداران گفتگوی مستقیم آمریکا با کره شمالی است اما اهمیت چندانی به این پیشنهاد از خود نشان نداد اما پمپئو اخیرا در برنامه تلویزیونی «فاکس نیوز ساندی»  نسبت به پیشنهاد رهبر کره شمالی گفت: «رژیم کره شمالی این شرط‌ها را در مقابل مذاکرات قبلا هرگز مطرح نکرده بود، بسیار مهم است که این چنین اظهاراتی را با مسئولیت و دقت شنید.»

بنابراین تعجب‌آور نیست، اگر دونالد ترامپ چراغ سبز کامل را به پمپئو وزیر امور خارجه جدیدش نشان دهد تا اهداف او را محقق سازد.

*منبع: شرق‌الاوسط
*ترجمه از کیهان لندن