معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت میگوید ۷۰درصد از کارگران سالی یکبار هم معاینه پزشکی نمیشوند؛ این در حالیست که بر اساس ماده ۹۰ قانون تامین اجتماعی و ماده ۹۲ قانون کار کارگران باید دست کم سالی یک بار معاینات کامل داشته باشند.
محمدمهدی سهرابی معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت عواملی چون کوچک و غیرقابل شناسایی بودن برخی کارگاهها، نبود امکانات مالی و تجهیزاتی مانند اتومبیل و کمبود نیرو در وزارت بهداشت موجب شده است این معاینات به صورت منظم و برای همه کارگران صورت نگیرد.
بر اساس ماده ۹۰ تامین اجتماعی باید برای استخدام تحت معاینات پزشکی قرار بگیرند و صلاحیت جسمانی و توانایی آنها برای شغل مورد نظر مورد تایید قرار بگیرد. ممکن است هر فردی بیماری یا اختلالی داشته باشد، اما مهم این است که توانایی فعالیت در آن شغل را داشته باشد و شرایط شغلی موجب ایجاد یا تشدید بیماری نشود. همچنین بر اساس ماده ۹۲ قانون کار باید کارگران حداقل به صورت سالیانه مورد معاینات پزشکی قرار بگیرند و پرونده پزشکی برای آنها تشکیل شود و در صورتی که شرایط کاری باعث بروز بیماری یا تشدید آن شود، باید بدون اینکه دستمزد کاهش پیدا کند کارگر به محیط دیگری در همان کارگاه انتقال پیدا کند.
محمدمهدی سهرابی میگوید این قوانین سالهاست تدوین شده اما این معاینات به دلیل اینکه تکلیفی برای کارفرماست و او باید معاینات دورهای برای افراد تحت پوشش خود را در مراکز مورد تایید وزارت بهداشت انجام دهد کمتر انجام میشود. کارفرمایان در برخی موارد از سرِ ناآگاهی یا به دلیل بحث هزینه از این برنامههای پیشگیری خودداری کرده و از آن عبور میکنند.
معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت میافزاید: «طبق آمار رسمی کمتر از ۳۰درصد کارگران تحت پوشش این معاینات سالیانه هستند و بیشتر از ۷۰درصد کارگران تحت پوشش نیستند چرا که کارگاهها عمدتا کارگاههای کوچک هستند که قابل شناسایی و بازرسی نیست. این شناسایی و بازرسی باید ازسوی دانشگاه علوم پزشکی ایران و بازرسی بازرسان بهداشت حرفهای صورت گیرد. کمبود نیرو و امکانات باعث شده است، تا این بازرسیها به موقع انجام نشود، البته بحث کمبود نیرو در طرح تحول سلامت تا حدودی جبران شد، اما با ایدهال و پوشش صددرصدی بازرسی بهداشت حرفهای بسیار فاصله داریم. بازرسان باید کارفرمایان را مجاب کنند تا این معاینات برای پیشگیری از وقوع بیماری و حوادث انجام شود.»
سهرابی تاکید میکند بازرسان بهداشت حرفهای باید در طی بازرسی از کارگاهها موضوعات مرتبط با بهداشت حرفهای را نیز به کارگران آموزش دهند، اما متاسفانه با توجه به عدم دسترسی به همه کارگاهها، در برخی موارد کمبود نیروی انسانی و نبود امکانات ازجمله ماشین برای حمل و نقل، آموزش بهداشت حرفهای به کارگران نیز جامع و کامل انجام نمیشود. در صورت بازرسی و عدم رعایت قوانین بهداشت حرفهای طبق قانون، گزارش بازرس بهداشت حرفهای و بازرس کار در حکم ضابط دادگستری و قضایی است و با توجه به آن حکم امکان پلمپ و بازداشت نیز وجود دارد.
این در حالیست که به گفته این مسئول وزارت بهداشت در مواردی نیز قانون، جریمه نقدی را تعیین کرده که این قوانین مربوط به سالها پیش است و این جرائم نقدی متناسب با خطا و جرم صورت گرفته از سوی کارفرما نیست و بازدارندگی لازم را ایجاد نمیکند. با توجه به شرایط محیط کارگاهی برخورد سیستم قضایی نیز با کارفرمایان متفاوت بوده و در برخی موارد سعی میشود با کارفرمایان مدارا شود و حکم سنگینی برای کارفرما و سیستم کاری صادر نشود.
همچنین بر اساس قانون کار کارگاههای با بیش از ۲۵ نفر نیروی کار موظف هستند کمیتهای به عنوان «کمیته حفاظت فنی» در سیستم خود ایجاد کنند. طبق آییننامههای موجود در این کمیته کارشناس بهداشت حرفهای نیز باید حضور داشته باشد. این کارشناس درباره موضوعاتی از جمله سیستمهای بازرسی، آموزش کارگران، در اختیار گذاشتن لوازم حفاظت فردی به آنها و سایر اقدامات برای کنترل و ارزیابی آلایندههای صوتی و شیمیایی را پیگیری میکند و اقدامات لازم را انجام میدهد. براساس تصمیمات شورای هماهنگی بیمه که مشترک بین سازمان تامین اجتماعی، وزارت بهداشت و وزارت کار است، خانههای بهداشت کارگری به غیر از آموزش بهداشت حرفهای در برخی موارد اقدامات درمانی در شرایط اورژانسی را نیز انجام میدهند، اما این خانههای بهداشت در اکثر کارگاهها وجود ندارد.
به گفته محمدمهدی سهرابی مهمترین و شایعترین مشکلات جسمی و بیماری در بین کارگران بحث کمشدن شنوایی است و این بیماری شیوع زیادی در بین کارگران دارد، اما کارگرانی که در معادن سیلیس یا بخش حفاری مشغول به کار هستند در معرض ابتلا به بیماری سیلیکوزیس هستند، این افراد در صورت مواجه بیش از حد مجاز با ماده سیلیس احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند. این بیماری پیشرونده است و در صورت ابتلا به این بیماری درمانی برای آن وجود ندارد.