فیروزه رمضان زاده- درس عربی از آن دسته درس‌هایی است که نه تنها طرفداران زیادی در مدارس ایران ندارد بلکه اکنون به یکی از درس‌های پیچیده و خسته‌کننده تبدیل شده است.
حجم زیاد کتاب‌های درسی، ناکارآمد بودن روش‌های آموزشی، تاکید خشک و خالی بر آموزش عربی کلاسیک و قرآنی، تمرکز بر قواعد دستور زبان و بی‌توجهی به آموزش محاوره زبان عربی روزمره نه تنها کمکی به یادگیری زبان عربی نکرده است بلکه دانش‌آموزان پس از هفت سال یادگیری زبان عربی در دوران راهنمایی، دبیرستان و پیش‌دانشگاهی، نه می‌توانند به زبان عربی صحبت کنند و نه می‌توانند متنی را از عربی به فارسی ترجمه کنند؛ بلکه فقط روخوانی قرآن یا متون دینی دیگر بدون فهم عبارت‌های عربی این کتاب‌ها تنها اندوخته هفت ساله‌ی آنها از این زبان است. در حالی که زبان عربی که در کشورهای مختلف عرب با لهجه‌های مختلف و تفاوت‌هایی به آن سخن گفته می‌شود، یکی از زبان‌های غنی جهان است. بطور تخمینی زبان مادری بیش از ۲۰۰میلیون نفر عربی است و نزدیک به ۲۵۰میلیون نفر عربی را به عنوان زبان دوم و یا خارجی خود صحبت می‌کنند. با توجه به وسعت کشورهای عربی در آسیا و خاورمیانه، این زبان نقش مهمی در معادلات اقتصادی و فرهنگی بازی می‌کند. اما در ایران زیر سلطه‌ی جمهوری اسلامی این زبان با همه ظرفیت‌هایی که دارد تنها در جهت اهداف ایدئولوژیک و مذهبی حاکم در واقع مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد بدون اینکه کاربردی در زندگی جاری داشته باشد. آن هم در حالی که بیش از دو میلیون نفر عرب‌های ایران عربی زبان مادری آنهاست و بی‌تردید مانند هر زبان دیگری «به‌روز» شده است و قطعا به زبان کتاب‌های مذهبی نمی‌گویند و نمی‌نویسند!
در اصل شانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی بر اهمیت زبان عربی با هدف درک و فهم قرآن و علوم و معارف اسلامی تاکید شده است: «از آنجا که زبان قرآن و علوم و معارف اسلامی، عربی است و ادبیات فارسی کاملا با آن آمیخته است، این زبان باید پس از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه در همه کلاس‌ها و در همه رشته‌ها تدریس شود.»
ازهمین رو، نویسندگان کتاب‌های عربی در نظام آموزشی ایران، تقویت درک و فهم و روان‌خوانی عبارت‌ها و کتاب‌های دینی نظیر قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه را در نگارش کتاب‌های عربی دوره راهنمایی و متوسطه مورد توجه قرار داده‌اند.
یکی از معلمان زبان عربی شاغل در یکی از آموزشگاه‌های خصوصی بر نظام ناکارآمد آموزش زبان عربی در ایران تاکید می‌کند.
او در گفتگو با کیهان لندن یکی از دلایل اصلی بی‌میلی و فاصله گرفتن دانش‌آموزان از درس عربی را حجم زیاد کتاب‌های درسی می‌داند که معضل مشترک معلمان و دانش‌آموزان است.
این استاد زبان عربی معتقد است بجز تعداد محدودی، تقریبا تمامی معلم‌های زبان عربی نمی‌توانند به این زبان صحبت کنند و یا با یک فرد عرب‌زبان هم‌صحبت شوند همانطور که معلم‌های زبان انگلیسی نیز همین مشکل را بعلاوه تلفظ‌های اشتباه دارند.
حنان، فارغ‌التحصیل زبان و ادبیات عرب از دانشگاه علامه طباطبایی، اهل خوزستان و عرب‌زبان است.
او در مورد روش‌های تدریس زبان عربی در مدارس ایران معتقد است: «با وجود اینکه در خانه به زبان عربی صحبت می‌کنم ولی در دوران تحصیل چیز زیادی از زبان عربی غیرحرفه‌ای آموزش و پرورش یاد نگرفتم؛ در مدرسه از همان دوره راهنمایی با روش‌های آموزشی زبان عربی مشکل داشتم، بجای محاوره بیشتر بر فهم و درک مفاهیم قرآنی تاکید دارند که این مسئله باعث دلزدگی دانش‌آموزان از زبان عربی می‌شود.»
به گفته وی، دیپلمه‌ها هم از زبان عربی چیزی جز روخوانی قرآن و متون دینی بدون درک و فهم معانی آن هیچ اندوخته دیگری از آموزش زبان عربی ندارند. اغلب فارغ‌التحصیلان زبان عربی هم پس از پایان دانشگاه قادر به مکالمه به این زبان نیستند.
کاربرد ناچیز زبان عربی در بازار کار و گرایش خانواده‌ها به یادگیری زبان انگلیسی و در نتیجه جدی نگرفتن یادگیری زبان عربی در مدارس موضوعی است که یک دانش‌آموز سال چهارم دبیرستان بر آن تاکید می‌کند.
او با اشاره به اینکه یادگیری زبان عربی در اولویت او نیست می‌گوید: «وقتی یکی از شرایط جذب در بازار کار دانستن زبان انگلیسی است چرا باید وقتم را برای یادگرفتن زبان عربی صرف کنم! الان بروشورهای محصولات خارجی یا همین منوی تلفن همراه و کامپیوتر به زبان انگلیسی است، از طرفی زبان عربی که الان در مدارس تدریس می‌شود بیشتر به آموزش قرآن و درس‌های دینی شباهت دارد و کاربرد چندانی برای تقویت محاوره زبان روزمره عربی ندارد.»
البته باید یادآوری کرد که در جهان امروز بروشورهای محصولات مختلف تقریبا در همه کشورها به چندین زبان تهیه می‌شود که یکی از آنها عربی است.
این دانش‌آموز دبیرستانی در ادامه می‌افزاید: «متاسفانه برخی از معلم‌های عربی هم برای یاددادن عربی به دانش‌آموزان چندان جدی نیستند؛ یادم هست معلم عربی سال اول دبیرستان به ما می‌گفت: ۱۰بگیرید کافیه! یعنی بجز رفع تکلیف و تمام کردن کتاب و سال تحصیلی برایش مهم نبود که از زبان عربی چه یاد می‌گیریم. الان برادر بزرگم در رشته تاریخ فارغ‌التحصیل شده، سه سال در راهنمایی، چهار سال در دبیرستان و چهار سال در دانشگاه زبان عربی و انگلیسی خوانده ولی نمی‌تواند حتی یک جمله ساده را به زبان انگلیسی بگوید! خود من ۴۰۰ لغت در سال اول دبیرستان حفظ کردم که هیچکدام را به یاد نمی‌آورم. تمامی‌این لغات نه برای تقویت محاوره روزانه‌ی زبان عربی بلکه برای خواندن و فهم قرآن، احادیث و روایات کاربرد دارند.»
حنان فارغ‌التحصیل عرب‌زبان رشته‌ی ادبیات عرب در این مورد معتقد است: «زبان عربی زبان مادری و محاوره‌ای بخشی از کشورما ایران است، متاسفانه برخی بر این باور هستند که این زبان، غیرکاربردی است و وقت گذاشتن برای یادگیری این زبان، وقت تلف کردن است.»
استاد زبان عربی هم در ادامه صحبت‌هایش با کیهان لندن بر گفتگومحور بودن زبان عربی تاکید می‌کند و می‌گوید: «زبان عربی و همینطور زبان انگلیسی باید بجز ساعات معمول درسی به صورت فوق برنامه در مدارس تدریس شوند و در تدریس این دو زبان باید از روش‌هایی نظیر نمایش فیلم و گفتگوهای گروهی استفاده شود.»
او در ادامه توضیح می‌دهد که دانش‌آموزان مجبور هستند هر سال بیش از ۲۰۰ لغت عربی را حفظ کنند آن هم در کلاس‌های شلوغ و پرجمعیت مدارس دولتی که فرصتی برای تمرین و تکرار دانش‌آموزان وجود ندارد.
به گفته این کارشناس زبان عربی، هرچند قواعد در کتاب‌های جدید آموزش زبان عربی حضور کمرنگی دارند اما در تدوین این کتاب‌ها از استانداردهای علمی روز دنیا فاصله گرفته شده است.
او بر غیرعلمی بودن کتاب‌های جدید زبان عربی در ایران تاکید می‌کند: «برنامه‌ریزان و تدوین‌کنندگان کتاب‌های آموزش زبان عربی بدون توجه به استانداردهای جهانی، اصرار عجیبی دارند که زبان عربی در کتاب‌های درسی را با رویکرد درک و روخوانی درست و روان مفاهیم دینی و قرآنی تدوین کنند! متونی ثقیل مربوط به چند قرن پیش که با زبان عربی امروز بسیار تفاوت دارند. البته این مشکل برای زبان انگلیسی نیز به نوعی دیگر مطرح است. بعد از انقلاب، کمترین مجالی برای یکه‌تازی زبان انگلیسی داده نشد چون مسئولان آن را زمینه‌ای برای آشنایی جوانان با مفاهیم غربی می‌دانستند.»
با کاظم دبیر عربی یکی از مدارس تیزهوشان و عضو پایگاه کیفیت‌بخشی درس عربی نیز صحبت می‌کنم و نظر وی را جویا می‌شوم.
او هدف از آموزش زبان عربی را خواندن قرآن و متون دینی مرتبط با قرآن نظیر نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و برخی از متون فقهی دیگر می‌داند.
این عضو پایگاه کیفیت‌بخشی درس عربی معتقد است: «یک دانش‌آموز از همان سال اول راهنمایی باید به میزانی که در هدف‌گذاری‌های نظام آموزشی مشخص شده بتواند روخوانی و واژه‌های کلیدی قرآن را یاد بگیرد. این کار چه اشکالی دارد؟ متاسفانه برخی این برنامه‌ریزی آموزشی را مسخره می‌کنند و جدی نمی‌گیرند.»
کاظم روش‌هایی نظیر گفتگو و پرسش و پاسخ به زبان عربی با دانش‌آموزان با استفاده از متون دینی و بهره‌گیری از آیات قرآن و احادیث موجود در ادبیات و اشعار فارسی را از روش‌های رایج آموزشی خود عنوان می‌کند.
با پیروزی انقلاب اسلامی، پس از اسلامی کردن نظام آموزشی، آموزش زبان عربی قدرتمندتر از زبان انگلیسی بیش از پیش مورد توجه مقامات و آموزش و پرورش کشور قرار گرفت.
با وجود اینکه از رهگذر سیاست‌های ایدئولوژیک و با هدف صدور انقلاب اسلامی، سیستم آموزشی بر انتشار نشریه‌ها و رسانه‌های مختلف دیداری و شنیداری به زبان عربی در کنار تقویت درس عربی برای تعمیق درک مفاهیم دینی و قرآنی متمرکز شد، اما به نظر می‌رسد، دورنمای زبان عربی و آموزش آن در ایران به دلیل همین محدودیت‌ها و «به‌روز» نبودن این آموزش نه تنها تاریک و ناامیدکننده است بلکه به دلیل اجبار و فرمایشی بودن، حساسیت‌های منفی و امتناع نیز در میان دانش‌آموزان و نسل‌های جوان به وجود آورده و تنها به هدر دادن سرمایه‌گذاری‌های نجومی منجر می‌شود. حال آنکه، هر زبان یک دنیاست و آموزش و یادگیری آن به معنای بالابردن توانمندی فرد و جامعه است.
بچه ها متشکریم! خیلی ممنون ،خدا قوت بده،ایواله …..
هـمیشه از یاد گیرى زبان عربى در مدرسه نفرت داشتم
چرا اینهمه اقوام ایرانى مجبورند زبان اشغالگران ١۴ قرن قبل رو به اجبار بخونن،اینها برنامه انگلستان براى مسلط کردن دشمنان ایران بر ایرانیان است ،تحقیر ایرانیان،بعد از مرگ نادرشاه انگلیس وقتى بیشه را بدون شیر دید این طوایف بنى طرف و بقیه طوایف را هل داد تو جنوب ایران که امروز نونش رو بخوره جالبه همه تجزیه طلبهاى عرب هم مهمان لندن هستن،میدونستید حتى انگلیس حمله به هند را ده سال به عقب انداخت تا بعد از مرگ نادر،جایى خواندم یک پزشک انگلیسى در اردوى نادر هم مشغول طبابت بوده است ،شاید به ماجرى کشتن نادر هم ربط داشته باشد چون انگلیسى ها استاد تفرقه انداختن و حکومت کردن هستن
چرا باید تمام اقوام ایرانى به اجبار زبان عربى را از ابتدایى تا دانشگاه بخوانند و یاوه گویانى که به بدنبال تجزیه طلبى هستند که اکثرا هم در لندن ساکن هستند با پرویى در تریبونها اعلام مى کنند که ما نگران از بین رفتن زبان مادرى خود هستیم،آیا این ظلم به کرد،و لر،بلوچ،بختیارى،گیلکى،ى بندرى،مشهدى و بقیه نقاط ایران زمین نیست که به اجبار باید عربى یاد بگیرند،از راهنمایى به بالا ما زبان عربى داریم چندین واحد تا دبیرستان و دانشگاه خواهشن به این مزدوران اجازه ندهید راجب زبان عربى اظهار نظر کنند که کل ملت ایران گروگان این زبان اشغالگران است،این اعراب که در ایران هم مى بینید حدود دویست سال قبل بعد از مرگ نادر انگلستان از جنوب عراق هلشون داد تو خوزستان