(+عکس) از میان ۱۱۵ نهاد و ۲۱۶ فعال حقوق بشر نامزد دریافت نوبل صلح امسال، هیئت داوران این جایزه‌ی بین‌المللی، نادیا مراد فعال حقوق بشر ایزدی از کردستان عراق و دنیس موکویگی پزشک متخصص بیماری‌های زنان از کنگو را برگزید.
درباره دلیل این گزینش، رئیس هیئت داوران اعلام کرد: «جایزه صلح نوبل به دلیل تلاش‌های نادیا مراد و دنیس موکویگی در راه مبارزه با خشونت جنسی و استفاده از آن در جنگ به عنوان یک سلاح، به این دو اعطا می‌شود».
نادیا مراد در جریان حمله داعش به شمال عراق به اسارت درآمد و در کنار هزاران زن ایزدی دیگر مورد سوء رفتار جنسی قرار گرفت. او از محل اسارت خود شاهد کشتار وحشیانه مادر و شش برادر خود بود. شوک بازمانده از این لحظه‌های دلخراش را هنوز هم می‌توان در عمق نگاه او دید. در شرایطی که داعش با هدف فروش نادیا به عنوان کنیز او را در موصل زندانی کرده بود، این دختر توانست با یاری خویشاوندان به گونه‌ای معجزه‌آسا بگریزد.
نادیا مراد که هنگام نجات در اسارتگاه داعش تنها ۲۱ سال داشت، اکنون در ۲۵ سالگی به نماد مبارزه با خشونت جنسی در جهان و یک نویسنده موفق تبدیل شده است.
دنیس موکویگی، پزشک متخصص بیماری‌های زنان و فعال حقوق بشر نیز، در دهه‌های اخیر کمک به قربانیان خشونت جنسی در کشور خود کنگو را به گرانیگاه فعالیت‌های انساندوستانه‌ی خود تبدیل کرده و به پاداش همین تلاش‌ها جایزه‌های بین‌المللی معتبر دیگری نیز دریافت کرده است.
روزنامه‌های آلمانی دیتسایت و اشپیگل به مناسبت اعطای جایزه صلح نوبل، جزئیات مربوط به زندگی و فعالیت این دو فعال سرشناس حقوق بشر را مورد بررسی قرار داده‌اند.
درمان رایگان قربانیان خشونت جنسی
اشپیگل آنلاین درباره موکویگی می‌نویسد: موکویگی، زاده‌ی ۱۹۵۵ تا کنون جایزه نوبل صلح آلترناتیو، ساخاروف و جایزه حقوق بشر سازمان ملل متحد را از آن خود کرده است.
دکتر موکویگی در سال ۱۹۸۹ بخش بیماری‌های زنان را در یک بیمارستان کنگو راه‌اندازی کرد. او در رأس همکاران خود تا کنون هزاران زن را، در مواردی به صورت رایگان تحت درمان قرار داده است. موکویگی در سطح جهانی به معتبرترین کارشناس بیماری‌ها و جراحات ناشی از تجاوزهای گروهی و ختنه زنان تبدیل شده است.
درباره برآیندهای فعالیت بشردوستانه‌ی دکتر موکویگی اشپیگل آنلاین می‌نویسد: تلاش‌های انسانی موکویگی برای او دشمنانی هم آفرید. در سال ۲۰۱۲ هدف یک حمله تروریستی ناموفق قرار گرفت و پس از آن ناگزیر همراه با خانواده خود به اروپا پناهنده شد. اما یک سال بعد بار دیگر به زادگاه خود بازگشت و تلاش‌های خود را از سر گرفت.
پزشک کنگویی همواره بر مسئولیت مشترک مردان در برابر اعمال خشونت جنسی تاکید می‌ورزد. اشپیگل آنلاین به نقل از وی می‌نویسد: انسان اگر خود متجاوز نباشد اما در برابر تجاوز سکوت کند، به این معناست که آن را پذیرفته است.
نادیا مراد، از قربانی تا رزمنده
اشپیگل آنلاین یک روز پس از انتشار خبر اعطای جایزه نوبل صلح ۲۰۱۸، از نادیا مراد به عنوان کسی یاد می‌کند که توانسته است جایگاه خود را از یک قربانی تا سطح یک رزمنده جهانی تغییر دهد.
اشپیگل می‌نویسد: نادیا مراد دو سال پیش هم نامزد دریافت جایزه صلح نوبل شد. اکنون سرانجام این یزیدی (ایزدی) ۲۵ ساله مورد تقدیر قرار می‌گیرد. او پس از آنکه به عنوان کنیز به اسارت دولت اسلامی (داعش) در آمد، موفق به فرار شد و اکنون در ایالت بادن وورتنبرگ آلمان زندگی می‌کند.
در نگاهی به گذشته تلخ دختر ۲۵ ساله ایزدی اشپیگل ادامه می‌دهد: در یکی از روزهای ماه اوت سال ۲۰۱۴ میلادی جنگجویان داعش به روستای یزیدی نشین کوچو در شمال عراق رسیدند. آنها حمام خون به راه انداختند، همه چیز را آتش زدند و نادیا را به اسارت گرفتند. در پایان روز مادر و ۶ برادر نادیا به قتل رسیده بودند. زن جوان، به موصل انتقال یافت و در آنجا پس از سوء رفتار جنسی از سوی تروریست‌ها، به عنوان کنیز فروخته شد، اما توانست بگریزد و از همان زمان علیه خشونت جنسی مبارزه می‌کند.
نادیا در این میان به نویسنده و نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور حقوقی مربوط به قربانیان قاچاق انسان تبدیل شده است. او در این مقام به نقاط مختلف جهان می‌رود، گزارش می‌دهد و تجربه‌ها و مشاهدات خود را مستند می‌کند. به این ترتیب هزاران زن مورد سوء استفاده قرار گرفته از سوی داعش، صدایی یافته اند که نمی‌گذارد غبار فراموشی بر نسل‌کشی یزیدیان بنشیند.
نادیا مراد پیشتر در گفتگویی با اشپیگل آنلاین گفته بود: «در فرهنگ‌های شرقی به سختی می‌توان از سوء استفاده جنسی صحبت کرد. پیش از من هم زنانی بوده‌اند که صدای خود را علیه خشونت جنسی بلند کرده‌اند. با اینهمه، بسیاری احساس می‌کنند که این اعتراض‌ها سودی ندارد، زیرا کمتر کسی صدای آنها را می‌شنود».
نادیا در همان مصاحبه همه زنان یزیدی مورد تجاوز قرار گرفته را به شکستن سکوت فراخواند و گفت: «تنها در این صورت است که جهان نسبت به این جنایت بزرگ آگاه می‌شود».
صدای خاموشی ناپذیر
روزنامه دیتسایت آلمان نیز در مقاله مفصلی با عنوان «نادیا مراد اجازه نمی‌دهد صدایش را خاموش کنند» به بررسی تلاش‌های این زن جوان ایزدی پرداخته است.
در گزارش دیتسایت می‌خوانیم: خشونت جنسی سلاحی برای سلب شهامت از زنان است. کسی که درباره آن حرف بزند، همواره به عنوان یک قربانی ارزیابی می‌شود، با این همه، نادیا مراد همچنان سخن می‌گوید. او، تجربه‌های خود را در جمله‌هایی روشن و ساده بیان می‌کند و همواره سیاهپوش است. هنگامی که از قتل برادران و مادرش به وسیله تروریست‌های دولت اسلامی می‌گوید، نگاهش بی‌وقفه به مخاطبانش دوخته شده. او از میان پنجره مدرسه‌ای که در آن زندانی شده بود، همه این صحنه‌ها را می‌دید و با پوست و خون خود درمی‌یافت که مردان داعش قادر به چه جنایت‌هایی هستند.
دیتسایت می‌افزاید: نادیا مراد یزیدی است. او در یک روستای شمال عراق در نزدیکی شهر سنجار زندگی می‌کرد و آرزو داشت معلم تاریخ یا گریمور بشود.
این رویا در ماه اوت سال ۲۰۱۴ با حمله تروریست‌های داعش به محل زندگی نادیا پایان یافت، اما او خود به جایگاه یکی از مهمترین شاهدان تاریخ معاصر فرارویید.
بسیاری از بستگان و آشنایان نادیا هنوز در اسارت داعش بسر می‌برند. در سال ۲۰۱۵ میلادی دولت ایالتی بادن وورتنبرگ آلمان با تهیه مقدمات پشتیبانی روحی و روانی ۱۵۰۰ زن یزیدی، آنها را که از سوی داعش مورد تجاوز قرار گرفته یا مجبور به فرار شده بودند، پذیرفت. در میان این زنان تلخکام نادیا، نخستین کسی بود که به صراحت گفت: «مردان داعش اجازه داشتند به همه زنان اسیر خود تجاوز کنند».
مرزها را به روی زنان و کودکان نبندید!
صراحت نادیا باعث شد که رسانه‌ها به سراغش بروند و حرف‌هایش بازتاب جهانی پیدا کند. او به شورای امنیت سازمان ملل دعوت شد و در سال ۲۰۱۶ در برابر مجمع عمومی این سازمان بین‌المللی در نیویورک سخنرانی کرد. نادیا در این سخنرانی از کشورهای غربی خواست که مرزهای خود را به روی زنان و کودکان نبندند و عاملان جنایت را به لحاظ حقوقی تحت تعقیب قرار دهند.
این جمله‌های نادیا که در آن زمان تنها ۲۳ سال داشت هنوز در گوش افکار عمومی جهان طنین افکنده است، هرچند که در زمینه جلوگیری از بسته ماندن مرزهای کشورهای غربی به روی زنان و کودکان قربانی داعش کاملا موفق نبوده است: «اگر سربریدن‌ها، بردگی جنسی و تجاوز به کودکان شما را وادار به اقدام نمی‌کند، پس چه چیز باعث می‌شود که شما دست به کار شوید؟!»
نادیا از زمان ایراد این سخنرانی تا کنون، در کنار نوشتن کتابی پیرامون تجربه هولناک خود با تروریست‌های داعش، از هیچ فرصتی برای رساندن صدای قربانیان ایزدی به گوش افکار عمومی جهان کوتاهی نکرده است. یزیدیان یا ایزدیان که تعداد آنها به نوشته دیتسایت بین ۲۰۰ تا ۸۰۰ هزار تن برآورد می‌شود، بطور عمده در شهر سنجار و روستاهای پیرامون آن در شمال عراق زندگی می‌کرده‌اند. این اقلیت مذهبی در طول تاریخ خود دست کم حدود هفتاد بار قربانی نسل‌کشی شده است. منابع آلمانی تعداد ایزدیان ساکن این کشور را نزدیک به ۱۰۰ هزار تن برآورد می‌کنند.
نادیا مراد به خاطر تلاش‌های بین المللی خود علاوه بر جایزه صلح نوبل سال ۲۰۱۸، تا کنون جوایز بین‌المللی مهمی مثل جایزه حقوق بشر واسلاو‌هاول و جایزه ساخاروف اتحادیه اروپا را از آن خود کرده است.
هر سال نام برندگان این جایزه در ماه اکتبر اعلام می‌شود ولی مراسم اعطای آن روز ۱۰ دسامبر، مصادف با سالروز درگذشت آلفرد نوبل (۱۰ دسامبر ۱۸۹۶) و همچنین روز جهانی حقوق بشر (به مناسبت اعلامیه جهانی حقوق بشر در مجمع عمومی سازمان ملل که روز ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ در پاریس صادر گشت) در اسلو پایتخت نروژ برگزار می‌شود.
*منبع: روزنامه‌های آلمانی اشپیگل و دیتسایت
*ترجمه و تنظیم: جواد طالعی
