گردهمایی ماه اکتبر بیناد فردوسی یکشنبه گذشته با مضمون بزرگداشت خاطره استاد احسان یارشاطر و کار سترگی که او با شروع و ادامهی پروژه دانشنامهی ایرانیکا انجام داد برگزار شد. به همین منظور از نازنین انصاری یکی از اعضای هیئت مدیرهی دانشنامهی ایرانیکا و مدیر مسئول کیهان لندن، دعوت شد تا درباره پروفسور یارشاطر و فعالیت وی در ایرانیکا صحبت کند.
جلسه بیناد فردوسی طبق روال هر ماه با خوشامدگویی احمد وحدتخواه مسئول فرهنگی بنیاد شروع شد. او اطلاع داد که پس از سخنان نازنین انصاری فیلم مستندی درباره استاد احسان یارشاطر و دانشنامه ایرانیکا که توسط بیبیسی فارسی حدود هفت سال پیش تهیه شد نمایش داده میشود.
وحدتخواه که مدیر انتشارات ساتراپ است قبل از سپردن جلسه به بهمن پارسی برای شاهنامهخوانیِ مرسوم در جلسات بنیاد فردوسی، توجه حاضران را به میز کتاب این انتشارات جلب کرد و در مورد کتاب مهمی که اخیرا به همت کیهان لندن با عنوان «سوریه، چاله عنکبوت» منتشر شده است توضیحاتی داد. این کتاب که توسط همافر و خلبان سابق ارتش حامد محمدی به نگارش در آمده در مورد دخالتهای جمهوری اسلامی ایران در جنگ سوریه است. جنگی که ایران را در دنیای عرب کاملاً منزوی کرده است. در این کتاب فجایعی که ازملت ایران پنهان نگه داشته شده افشا شده است. البته رژیم ادعا میکند که حضور ایران در سوریه برای امنیت ایرانی و ایرانیان است که اخیرا برخلاف این ادعا دیدیم که در اهواز چه کشتاری از هموطنان ما توسط عناصر وابسته به داعش صورت گرفت.
در همین زمینه، نازنین انصاری مدیر مسئول کیهان لندن افزود که حامد محمدی دو سال قبل از اینکه در دنیایِ غرب فرستادن سربازان افغانستانی به جنگ سوریه توسط ایران برملا شود با یکی از این سربازان در خود ایران مصاحبه کرده بود و خوانندگان کیهان لندن زودتر از دیگران در این مورد مطلع بودند. او افزود که تجزیه و تحلیل حامد محمدی درباره این جنگ حساس در منطقه بسیار قابل اتکا است.
در ادامه، دکتر نامدار بقایی یزدی قبل از اینکه چندین برنامهی فرهنگی در لندن را به اطلاع حاضران برساند از سالگرد تولد مولانا یادی کرد و گفت که نه فقط ایرانیان بلکه عاشقان جهان از بلخ و قونیه و به گفتهی یکی از حاضران، در خوی ایران گرفته تا سراسر جهان سالگرد تولد مولانا را گرامی میدارند. دکتر بقایی افزود که چند سال پیش در هشتصدمین سالگرد تولد مولوی یونسکو آن سال را سال مولانا اعلام کرد که نشان از طراوت و تازگی اندیشهی مولانا حتی در زمانه ما دارد.
در ادامه برنامه، بهمن پارسی شاهنامهخوانی کرد که مدخل مناسبی برای ورود به گرامیداشت یاد ایراندوست بزرگ استاد احسان یارشاطر بود.
قبل ازسخنان نازنین انصاری درباره دانشنامه ایرانیکا و زحمات استاد یارشاطر در راه آن، احمد وحدتخواه اظهار امیدواری کرد که بعد از سخنرانی شرکتکنندگان سری به وبسایت ایرانیکا بزنند و اگر میتوانند به این پروژه بزرگ کمک مالی کنند.
نازنین انصاری در ابتدای سخنانش گفت که همکاری او با دانشنامهی ایرانیکا از هشت سال پیش شروع شده است. او افزود پروفسور یارشاطر تا واپسین ماههای زندگیاش هنوز تمام نامهها و ایمیلها را می خواند و به آنها جواب می داد و ما می بینیم بعد از درگذشت ایشان در کشورهایِ مختلف در اجتماعات کوچک و بزرگ یاد او را گرامی میدارند. سخنران همچنین گفت که بدون شک پروفسور یارشاطر در تداوم کار ایرانیکا و کتابهای با ارزشی که تالیف کرده برای همیشه در میان ما زنده خواهند ماند. زمانی هم که بعد از انقلاب اسلامی فرهنگ ایران و ادب فارسی در معرض تهدید قرار گرفت، استاد یارشاطر با کارش میراث ما را زنده نگه داشت و تا آخر عمر اعتقاد راسخ داشت که ایرانیکا باید ادامه داشته باشد. از همان گام نخست وی در تشویق و حمایت از پژوهشگران جوان ما کوتاهی نکرده و از دانش آنها استفاده میکرد؛ جوانان نیز با دل و جان برای دکتر یارشاطر کار میکردند. سخنران اظهار امیدواری کرد که این روال در ایرانیکا ادامه پیدا کند.
نازنین انصاری ادامه داد که پروژه دانشنامهی ایرانیکا در سال ۱۹۶۸ با پیشنهاد پروفسور یادشاطرو با سردبیری خود ایشان شروع شد و بودجهی دو میلیون دلاری آن هم از طرف سازمان برنامه و بودجه ایران تامین شد. بعد از انقلاب، جمهوری اسلامی بودجهی ایرانیکا را قطع کرد و حتی مشکلاتی را نیز برای پروفسور یارشاطرو خانواده او در ایران به وجود آورد. ولی ایشان از پای ننشستند و با پیگیری و تلاشهای وی بنیاد ملی علوم انسانی آمریکا پذیرفت که بودجه ایرانیکا را تأمین کند. در دانشگاه کلمبیا، یعنی جایی که دکتر یارشاطر از سال ۱۹۵۸ مشغول کار و تدریس بود، محلی در اختیار این پروژه قرار داده شد. در ضمن باید به یاد داشته باشیم که استاد یارشاطر تمام اشیای عتیقه و تاریخی خودش رابه مبلغ سه میلیون دلار فروخت و این مبلغ را در اختیار پروژه ایرانیکا قرار داد. حالا هم بیشتر این آثار در موزهی متروپلیتن نیویورک نگهداری میشود.
امروزه هم نگارش ایرانیکا با همکاری صدها دانشمند و پژوهشگری که در زمینه تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران کار میکنند و پژوهشهای مستند ارایه می دهند ادامه دارد. نازنین انصاری خاطرنشان کرد که حوزه تحقیق ایرانیکا فراتر از محدودهی سیاسی کنونی ایران و دربرگیرندهی تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران در خاورمیانه، قفقاز، آسیای میانه و شبهقاره هند است.
سخنران ادامه داد که از سال ۲۰۰۹ هیئت مدیره ایرانیکا تصمیم گرفت که برای دانشپژوهانِ تاریخ، ادب و فرهنگ ایران، ایرانیکا در اینترنت قرار گیرد تا تمام دانشگاهها و مراکز علمی بتوانند به صورت رایگان به آن دسترسی داشته باشند.
آخرین مقالههایی هم که هنوز به صورت چاپی منتشر نشدهاند در این وبسایت موجودند.
تا سال ۲۰۱۷ پروفسور یارشاطر وظیفهی سردبیری ایرانیکا را برعهده داشت ولی از این سال به بعد این وظیفه به عهدهی اِلتن دانیل که سالها با استاد یارشاطر و ایرانیکا همکاری کرده بود واگذار شد. هماکنون شورای ویراستاران ایرانیکا متشکل از ۳۸ شخصیت علمی و بینالمللی از دانشگاههای مختلف به کار خود برای تکمیل ایرانیکا ادامه میدهد.
نازنین انصاری با لحنی عاطفی از مرکز ایرانیکا در دل دانشگاه کلمبیا یاد کرد که متشکل از ۴ اتاق در دو طبقه است. اتفاقاً محل زندگی استاد یارشاطر هم در همان ساختمان قرار داشت و جزیی از ایرانیکا بود. اتاق کار استاد کوچکترین اتاق در میان این چهار اتاق بود که وی تا قبل از آنکه در واپسین ماههای زندگی به کالیفرنیا کوچ کند در همان اتاق مجدانه کار میکرد. این نشانهی آن است که استاد یارشاطر به راستی دلش با این کار بود و تمام توان و انرژیاش را نیز در راه این پروژه گذاشت. او هیچگونه سهلانگاری و اتلاف وقت در مورد ایرانیکا را برنمی تابید. نازنین انصاری گفت مطمئن است که تا آخرین لحظههای زندگی تمام فکر و ذکر دکتر یارشاطر ایرانیکا بود. او حاضر بود هرگونه فداکاری کند تا ایرانیکا ادامه یابد.
نازنین انصاری سپس گفت که استاد برجستهی دانشگاه اکسفورد، ریچارد فرای، در مورد ایرانیکا مینویسد: دانشنامهی ایرانیکا شاهکاری است شکوهمند. هیچ طرح پژوهشی دیگری در سراسر مطالعات خاورمیانه وجود ندارد که به اندازهی این اثر در خور پشتیبانی باشد.
استاد محمد جعفر محجوب نیز درباره این تلاش گفته است که بحق انتشار ایرانیکا را با کار فردوسی در خلق شاهنامه و زنده ساختن زبان فارسی برابر میداند.
در پایان سخنرانی، نازنین انصاری اظهار یقین کرد که دانشنامهی ایرانیکا با چنین تاریخ و شخصیتی که بنیانگذار آن بوده به راه خود ادامه خواهد داد.
جلسه فرهنگی بنیاد فردوسی با تکنوازی سنتور نوازندهی چیرهدست، پیمان حیدریان ادامه یافت. در پایان فیلم مستند بیبیسی فارسی در مورد استاد یارشاطر و دانشنامه ایرانیکا به نمایش گذاشته شد که بسیار مورد توجه حاضران قرار گرفت.
یاد استاد یارشاطر گرامی باد.