شرق‎الاوسط: ایران میان لاف‎زنی و خودکشی

روزنامه شرق‌الاوسط چاپ لندن در مقاله‌ای به تنگناهای سیاسی جمهوری اسلامی در خاورمیانه و تشدید فشارهای آمریکا علیه رهبران رژیم تهران پرداخته و بررسی کرده تاثیرات منفی ناشی از تنش‎هایی که تهران و همسایگان دور و نزدیک خود دارد چیزی کمتر از عواقب تنش با آمریکا ندارد.

نویسنده گزارش امیر طاهری کارشناس مسائل خاورمیانه در مقدمه می‎نویسد، در برابر بزرگترین چالش رژیم، رهبری در تهران به دنبال کمک گرفتن از همسایگان دور و نزدیک خود برای مقابله با تحریم‎های آمریکاست.

طرحی که در دستور کار قرار گرفته سه سرفصل دارد. اولی اطمینان از آن است که ایران نفت کافی برای تامین پول و نیازهای حیاتی خود مثل حقوق و دستمزد بخش‌های دولتی و نظامی را فراهم کند.

دوم اطمینان از وجود ارز کافی در بازار داخلی است تا بتواند از سرعت سقوط ارزش پول ملی بکاهد. سقوط ارزش ریال تورم را در پی دارد. سوم اطمینان از تامین کالاها اساسی مورد نیاز مردم و تهیه قطعات و مواد اولیه کارخانه‌هاست.

با توجه به تهدیدات آمریکا و عواقب دور زدن تحریم‌ها پروژه‌ی تهران بستگی به اراده و حُسن نیت همسایگان دارد. تا جایی که مربوط به فروش نفت است روسیه و عراق می‎توانند به ایران اجازه دهند نفت خود را از طریق سوآپ و تهاتر به این کشورها بفروشد. در چنین شرایطی کار برای واشنگتن برای شناسایی منبع فروش و تعیین جریمه سخت می‎شود. همچنین سهم ترکیه هم این است که واردات نفت و گاز را از منابع دیگر کم کند تا سهم واردات از ایران افزایش یابد.

وقتی مسئله ارز مطرح می‎شود پای افغانستان و عراق که لبریز از دلار آمریکایی هستند به میان کشیده می‎شود. بیشتر این دلارها دست بنگاه‎های کوچک و شخصیت‌های قدرتمند سیاسی هستند که دنبال بیشتر کردن پول خود هستند. در ماه‎های گذشته مقادیر زیادی ارز از طریق مرز عراق و افغانستان و گرجستان وارد ایران شده است. در این زمینه ترکیه شبکه‎های انتقال پول به تهران را متوقف کرده است.

امیر طاهری در ادامه نوشته، نیاز مبرم ایران به حسن نیت همسایه‌ها بخش اصلی سخنان اخیر حسن روحانی بود. خصوصاً این که پیش‌بینی‎ می‎شود حمایت معنادار اتحادیه اروپا  از جمهوری اسلامی متوقف شود و آنها عقب نشینی کنند.

همه اینها حاکی از آن است که روحانی و تیم او مجبور شوند به مذاکره با دونالد ترامپ تن دهند اما در عین حال آنها امیدوارند این مذاکره زمانی صورت گیرد که بخشی از تمهیدات ترامپ علیه جمهوری اسلامی به سود ایران تغییر کند.

در انتخابات میان‎دوره‎ای ماه آینده نمایش ضعیف حزب جمهوریخواه ممکن است با استقبال تهران مواجه شود، حتی اگر ترامپ اکثریت کنگره را از دست ندهد. اما مهمتر شاید این باشد که روحانی معتقد است اگر جمهوری اسلامی بتواند این بزنگاه را پشت سر بگذارد تهران خواهد توانست بدون تحقیر آشکار پای میز مذاکره بنشیند.

اگر جمهوری اسلامی بین شش ماه تا یک سال بتواند مقاومت کند و پای میز مذاکره با آمریکا ننشیند رهبر رژیم قادر خواهد بود وزن مذاکره با «شیطان بزرگ» را از روی دوش خود بردارد و ادعا کند دستور مقاومتی که صادر کرده کارآمد بوده است.

اما مشکل اصلی استراتژی تهران این است که بیشتر بر اساس رویاپردازی ترسیم شده است زیرا در حال حاضر تنش‎های زیادی در رابطه ایران و همه همسایگان‌اش وجود دارد که شامل روسیه هم می‎شود. تنش‎هایی بعضاً بیش از تنش با آمریکا.

در بخش دیگری از این گزارش آمده، با وجود اینکه تهران قید موقعیت تاریخی خود در دریایی خزر (کاسپین) را زده و قراردادی امضاء کرده که توسط مسکو دیکته شده بود، رهبری روسیه هیچکدام از وعده‌هایی را که به تهران داده بود عملی نکرد.

رژیم ایران در افغانستان، سومین منبع کمک‎های انساندوستانه بعد از آمریکا و هندوستان است. اما همچنان نه مقام‎های دولتی افغانستان در کابل و نه گروه‎های مسلح نظیر طالبان جایگاه ایران را می‎پذیرند. آنها معتقدند جمهوری اسلامی برای هویت افغان تهدیدآمیز است زیرا آنها رژیم کنونی ایران را منشاء گسترش ایدئولوژی می‎داند که مروّج تفسیر خاص از اسلام است.

تهران دولت جدید پاکستان را که توسط عمران خان اداره می‎شود بیشتر سمت خود می‎بیند تا نواز شریف. این حقیقت سر جای خود باقی خواهد ماند که عمران خان همچنان به شدت وابسته به حمایت ارتش پاکستان است و به نظر نمی‎رسد این ارتش  آمادگی دور شدن از آمریکا را داشته باشد به این معنی که حمایت واشنگتن را از دست بدهد و بجایش از ملایان در تهران حمایت کند.

درباره قصد و نیت دولت عراق در مورد تهران نیز یک علامت سوال بزرگ وجود دارد. شواهد نشان می‎دهد در شرایطی که همه تهران را بازنده نهایی می‎دانند احتمال اینکه عراق به سمت ایران متمایل شود وجود ندارد.

رأس برنامه‎های نخست وزیر جدید عراق این است که تحریم‎های سازمان ملل که سال ۱۹۹۱ در مورد عراق اعمال شد را بردارد و این امکان نخواهد داشت مگر با حمایت بسیار قوی آمریکا. بسیاری از عراقی‌ها از اینکه به جای دولت ایران روابط‎شان با تهران توسط نیروهای سپاه قدس هدایت می‎شود متنفرند.

بسیاری از کُردهای عراق هنوز از توطئه‎ای که تهران، آنکارا و بغداد برای برهم زدن برگزاری رفراندوم چیده‌اند خشمگین‌اند. اکثریت شیعیان عراق از رژیم ایران به خاطر اینکه از آنان به عنوان اسب تروا سوء استفاده کرده متنفرند.

روابط تهران با عمان و قطر نیز قویست اما خالی از تنش نیست. عمان توانسته از نزدیک با تهران همکاری کند اما اصلاً تضمینی وجود ندارد که دولت ترامپ بخواهد همچنان بر اساس سیاست گذشته عمان را به عنوان میانجی بین واشنگتن و تهران بپذیرد. قطر نیز احتیاج دارد در مورد اینکه آیا در اردوگاه ایران برای مقابله با تحریم‎های ترامپ بماند، دوباره فکر کند.

در پایان این گزارش تاکید شده که ترکیه و رجب طیب اردوغان احتمال ندارد نقشی را که حکومت ایران در این نمایشنامه برای آنها نوشته قبول کند. رییس جمهوری ترکیه نشان داده تفاوت میان تظاهر و لاف‎زنی و خودکشی را می‌داند. رهبری جمهوری اسلامی به خود و مردم ایران لطف بزرگی می‎کند اگر او نیز مانند اردوغان این تفاوت‌ها را درک کند.

*منبع: شرق الاوسط
*نویسنده: امیر طاهری روزنامه‎نگار، تحلیلگرسیاسی و سردبیر پیشین کیهان لندن
*ترجمه و تنظیم از کیهان لندن