در حالی که جمهوری اسلامی ۴۰ سال است شعار «مرگ بر آمریکا» سر داده، عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران می‌گوید ایران از بین ۱۰۰ کشور دنیا، رتبه چهارم را در ثبت‌نام لاتاری آمریکا دارد! نتایج یک پژوهش علمی از ۴۲۵ مهاجر ایرانی هم نشان می‌دهد که آنان در پاسخ به اینکه آیا اگر دانشگاه‌های بین‌المللی در داخل ایران امکان فعالیت داشته باشند، می‌مانید، جواب منفی داده‌اند و به این پرسش که اگر پیش از مهاجرت دارای شغل مناسبی می‌بودید باز هم مهاجرت می‌کردید، بله گفته‌اند!
مهرداد عربستانی عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در نشست «مهاجرت، تمنای رفتن» در دانشکده فنی دانشگاه تهران «تمنا و تمایل به مهاجرت» را «یک واقعیت اجتماعی« دانسته و گفته که «شامل حالات درونی و تخیل مردم نیست. تمایل به مهاجرت یک نشانه‌گاه از اوضاع کشور است.»
وی گفته است: «ایران در میان بیش از ۱۰۰ کشور، چهارمین رتبه را در ثبت نام لاتاری آمریکا دارد.»
آمارهای ارائه شده در این نشست در مواردی ضد و نقیض به نظر می‌رسند و بهرام صلواتی عضو هیأت علمی موسسه مطالعات مدیریت جامع و تخصصی جمعیت گفته که ۱۲ هزار و ۷۰۰ دانشجو در سال ۲۰۱۸ مهاجرت کرده‌اند و ایران رتبه ۱۲ دانشجویان خارجی را در آمریکا دارد.
به گفته این استاد دانشگاه، مهاجران ایرانی نرخ ماندگاری بالاتری در «هند و چین» دارند و ۹۰ درصد دانشجویان ایرانی پس از اتمام تحصیل در آمریکا می‌مانند و دیگر به ایران باز نمی‌گردند.
صلواتی رتبه بالای مهاجرت دانشجویان و نخبگان ایرانی را تکذیب کرده و گفته که آمار مهاجرت دانشجویان در ایران نسبت به افزایش جمعیت آنها شیب نزولی یافته و از ۲ درصد جمعیت دانشجویان مهاجر در دهه‌های ۹۰ میلادی به یک درصد در سال ۲۰۱۶ رسیده است.
آنگونه که عضو هیات علمی مطالعات مدیریت جامع و تخصصی جمعیت اعلام می‌کند، آمار دقیق و رسمی درباره مهاجرت ایرانیان وجود ندارد و «در مجموع ۵ تا ۶ میلیون دانشجوی مهاجر در دنیا داریم که با احتساب دانشجویانی که آنلاین در حال تحصیل هستند، ۱۳ تا ۱۴ میلیون مهاجر دانشجو در جهان داریم.»
به گفته بهرام صلواتی، «مهاجران در مقطع تحصیلات تکمیلی هستند. ۴۲ درصد مهاجران دانشجوی کارشناسی ارشد و ۹ درصد در مقطع دکتری مشغول به تحصیل‌اند. در خاورمیانه، اما مهاجران دانشجو بیشتر در مقطع کارشناسی تحصیل می‌کنند.»
صلواتی در باره پراکندگی دانشجویان مهاجر در جهان گفت که «چین با جمعیت حدود ۲ میلیارد نفری، ۷۰۰ هزار دانشجوی مهاجر دارد. آمریکا نیز با کاهش سهم در سال‌های اخیر سهم ۲۳ درصدی دانشجویان مهاجر دارد. ایران نیز با ۵۱ تا ۵۳ هزار دانشجوی مهاجر میان کشورهای جهان در رتبه دهم و یازدهم قرار دارد.»
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بیشترین مهاجران ایران به آمریکای شمالی، اروپای غربی و اقیانوسیه (استرالیا) می‌روند، گفت: «طبق آمار رسمی، ایران حدود یک و نیم میلیون مهاجر در دنیا دارد و حدود سه میلیون مهاجر رسمی از افغاستان و عراق پذیرفته است. در حالی که در آمار غیررسمی صحبت از ۷ و ۸ میلیون مهاجر ایرانی در جهان است.» صلواتی بر اساس آمارهای خود می‌گوید: «ایران رتبه ۳۱ در کشورهای مهاجرفرست داشته و سالانه ۳۰ تا ۴۰ هزار مهاجر به سراسر دنیا می‌فرستد.»
این عضو موسسه مطالعات جمعیتی با تاکید بر نادرست بودن این احساس که «همه می‌روند و ما جامانده‌ایم»، گفت: «پیش از انقلاب بالاترین جمعیت دانشجو در آمریکا را داشتیم که این روند تا سال‌های اخیر کاهش نزولی داشت، اما در چند سال گذشته با شیب ملایمی افزایش یافت.»
پژوهش موسسه مطالعات مدیریت جامع و تخصصی جمعیت در بین ۴۲۵ مهاجر ایرانی نشان داده که ۷۵ درصد آنان برای تحصیل و ادامه‌ی آن در مقطع دکترا از ایران خارج شده‌اند که بیشترین آنان از میان رشته‌های فنی بوده‌اند.
این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که ۷۵ درصد مهاجران در ایران شاغل بودند و ۵۰ درصد شغل ثابت و دارای مشاغلی با قراردادهای ثابت و سالیانه بودند. این مهاجران در پاسخ به اینکه اگر دانشگاه‌های بین‌المللی در داخل ایران امکان فعالیت داشته باشند، می‌مانید، جواب منفی داده‌اند و به این پرسش که اگر پیش از مهاجرت دارای شغل مناسبی می‌بودید باز هم مهاجرت می‌کردید، بله گفته‌اند.
صلواتی دلیل چنین پاسخ‌هایی را «میل به تجربه زندگی در خارج از کشور» و «میل به داشتن مدرک تحصیلی خارجی» عنوان کرد.
این استاد دانشگاه دلایل بازگشت برخی مهاجران ایرانی را «پیوندهای عاطفی و خانوادگی»، «انتقال دانش و فناوری» و «علاقه به پیشرفت کشور» خواند.
بنا بر آمار صلواتی، در پنج سال گذشته، فقط ۱۲۵ دانش‌آموخته از ۲۰ دانشگاه برتر جهان به کشور بازگشته‌اند.
نبودِ آزادی مهمترین دلیل فرار از ایران است. نگویید مهاجرت بگویید فرار.